Читать книгу Vers en Vlam - Jeanette Ferreira - Страница 15

Elisabeth Eybers

(*26 Februarie 1915 – †1 Desember 2007)

EYBERS IS OP KLERKSDORP GEBORE. Sy het grootgeword en skoolgegaan op Schweizer-­Reneke, waar haar pa predikant was. Op veertienjarige ouderdom begin sy reeds poësie skryf, aanvanklik in Engels. Sy was net sestien jaar oud toe sy aan die Normaalkollege en Universiteit van die Witwatersrand begin studeer het, waar sy haar BA- en honneursgraad met lof verwerf. Daarna was sy lid van Die Vaderland se kunsredaksie en redakteur van die tydskrif Die moderne vrou. Haar debuut getitel Belydenis in die skemering maak van haar die eerste vrou wat ’n digbundel in Afrikaans publiseer. Sy was ook die eerste vrou wat die Hertzog-prys verower het. In 1961 vertrek sy na Nederland met die doel om net ’n jaar daar te vertoef. Maar sy woon 46 jaar daar tot en met haar sterfdag in Amsterdam. Sy het vier eredoktorsgrade ontvang. Twee maal is sy met die Hertzog-prys bekroon, drie maal met die CNA-prys, asook met die WA Hofmeyr-prys en Ou Mutual­-prys. In die buite­land word sy vereer met die gesogte P.C. Hooft-prys (die belangrikste prys in Nederland), die Herman Gorter- en die Constantijn Huygens- en Reina Prinsen Geerligs-­pryse. Sy het ook die Orde vir Voortreflike Diens van president Mandela ontvang. Die sopraan Julia Bronkhorst het van haar getoonsette gedigte gesing.

Pre-lees

Beantwoord die volgende vraag in groepsverband: Ken jy iemand of het jy al van iemand gehoor wat oor en oor dieselfde ding doen en elke keer verwag dat dit hierdie keer anders sal wees?

“Verhaal” in konteks: Die vers verskyn in 1946 in die bundel Die ander dors. Die tema is egter universeel van aard, sodat dit vandag nog tot die leser spreek. ’n Toonsetting van die gedig is beskikbaar by https://www.youtube.com/watch?v=DsholB8g4qE. Dit handel oor ’n vrou wat dag en nag gewag het op iets wat nooit ’n werklikheid geword het of op iemand wat nooit gekom het nie. Daar is nie genoeg leidrade in die gedig om vir seker te bepaal waarvoor of vir wie sy gewag het nie, maar dit is nie so belangrik nie. Wat wel belangrik is, is dat mens verniet kan wag en dat jy die berusting dan in jouself moet vind deurdat jy krag ontwikkel om die teleurstelling te bowe te kom.

Lees

Verhaal

1.’n Vrou het stil geword van baie wag:

2.die aarde het gegly deur die spiraal

3.van dag na nag, was beurtelings groen en vaal,

4.en sy het soms gehuil en soms gelag.

5.Ook was sy dikwels wakker in die nag,

6.maar sy het in haar woning en op straat

7.gewoon gehandel en gewoon gepraat

8.en niemand het geweet hoedat sy wag.

9.Verlange word aanvaarding, langsaamaan,

10.want wag is beurtelings hoop en wanhoop, tot

11.die twee versmelt en stilte alleen bestaan.

12.En deur die jare het sy self die slot

13.van die verhaal geword: haar stilte en krag

14.was skoner as die ding waarop sy wag.

WOORDVERKLARING

langsaamaan: (neologisme) langsamerhand / Eng.: gradually

Pitkos: Die Italiaanse en die Engelse sonnet se uiterlike en innerlike bou is nou verwant. Rym speel ’n belangrike rol by al twee hierdie digvorme en met rymwoorde aan die einde van die versreëls verhoog dit beklemtoning van hierdie woorde. Enjambemente versterk die gedagte van gebeure of gedagtes wat onkeerbaar en onafwendbaar is. Enjambemente en die afwesigheid van leestekens waar spelreëls dit vereis, skep ook meerduidigheid. Soms vertoon ’n sonnet kenmerke van sowel die Italiaanse as die Engelse sonnet en dit is nie “verkeerd” nie, maar eerder ’n ontginning van die talle moontlikhede wat klassieke digvorme bied. En dit is dan die “Verhaal” in hierdie gedig: Die een wat wag, bepaal self die slot deurdat haar emosionele krag mooier word as dit (waarskynlik die geliefde of sy liefde) waarop sy wag.

LEERFOKUS

konflik

krisis

rym

sonnet

Post-lees

Kontekstuele vrae

1.Na watter “spiraal” word verwys in versreël 2 en wat is die betekenis daarvan?

2.Uit watter woorde is “langsaamaan” saamgestel en wat bereik die digter daarmee?

3.Wat is die funksie van die enjambement in versreëls 2–4?

4.Die spreker in die gedig is ’n eksterne verteller – “’n vrou”, “sy” en “haar”, nie “ek” nie. Origens word die “verhaal” in die verlede tyd vertel. Wat is die funksie hiervan?

5.Voltooi: As jy leer wag, verkry jy soms … wat waardevoller is as die persoon of ding waarop jy wag.

Vir jou joernaal en/of in die klas

Hier is ’n moeilike opdrag: Kyk of jy ’n sonnet kan skryf oor ’n gebeurtenis in jou lewe. Onthou dat rymwoorde ’n funksie het. Onthou ook dat die uiterlike bou en die tema/boodskap onlosmaaklik deel is van mekaar!