Читать книгу Пьесалар / Пьесы - Карим Тинчурин - Страница 35

Тәмугсыз, оҗмахсыз, иркен киң дөнья!

Богаулы оҗмахтан сөрелдек сиңа.

Кабул ит син безне туганың итеп,

Кабул ит син безне дусларың итеп.

Коллыкка, тәмугка нәләтләр әйтеп,

Ирекле яшәргә без иңдек сиңа.

Ач безгә киң итеп тулы кочагың,

Турылык эзләп без иңдек сиңа.

Без синең мәңгелек якын дусларың,

Җанланып гөлләнер ямьле кырларың,

Иясез боеккан дәртсез көнеңә

Җан-дәрман салырга без иңдек сиңа.

Балыктай йөзәрбез диңгезләреңдә.

Аккоштай очарбыз саф күкләреңдә.

Ташлардан, таулардан оҗмах ясарбыз,

Сәҗдәсез, гөнаһсыз мәңге яшәрбез.

Хаклыкны үз иткән саф вөҗдан белән

Мәңгелек тормышка без иңдек сиңа.

Тәңренең богаулы оҗмахын ташлап,

Богаусыз яшәргә без иңдек сиңа.

Чикләнгән упкынны мәңгегә ташлап,

Чикләүсез яшәргә без иңдек сиңа.

Дуссыз, чын ярсыз тормышны ташлап,

Янып яшәргә без иңдек сиңа.

Эшсезләр, ялкаулар дөньясын ташлап,

Мөкатдәс эш өчен без иңдек сиңа.

Без кайда?

Без җирдә.

Биек бу таулар, кырлар, урманнар,

иксез киң дәрья,

Дәрьяда ташлар, көчле болытлар, киекләр, кошлар,

Барлык табигать, бөтен мәхлукат[48] баш ияр сиңа;

Баш ияр сиңа җилләр, диңгезләр, ерак йолдызлар…

Баш ияр сиңа бар кяинатның[49] яшерен серләре,

Баш ияр сиңа үкереп торган җирнең үзәге.

Баш ияр сиңа көчле кояшның сихри нурлары,

Баш ияр сиңа сине яраткан табигать үзе.

Үткен карашың, сихри ук төсле, миләрдән үтеп,

Көчле гакылың, фаразлар гизеп, йолдызлар үтеп,

Хөкемен йөртер җитмеш җиде башка җиһанда.

Без кайда?

Без җирдә.

Киң илдә.

Иркендә.

Без бергә.

Гомергә.

Гомергә!..

Мөкатдәс эшнең утлы сулышы ирекле киң җирдә

Мәңгегә калып хаким булачак шунда гомергә.

Мөкатдәс эшнең сихри китмәне, шул киң җир

йөзен

Чын оҗмах ясап, хәйран итәчәк Тәңренең үзен.

Мәңге ялкынлы эшнең көченнән туган бу оҗмах

Тәңре оҗмахын юкка чыгарыр шәүкәте белән.

Мөкатдәс эшнең катгый әмере безгә баш булгач,

Масая алмас Тәңре үзе дә кодрәте белән.

Масая алмас Тәңре үзе дә кодрәте белән.

Без кайда?

Без җирдә.

Киң илдә.

Без бергә.

Гомергә.

Иректә.

Гомергә!..

Каршыңда иксез-чиксез зур дәрья, уңыңда урман,

Сулга күз атсаң, сузылып яткан иркен киң дала.

Артка карама, үткән ул, беткән. Анда киң томан;

Дәртле күңелдән башың күтәреп, алга син кара!

Тик алда гына таба алачаксың дәртеңә дәва.

Дәртсез оҗмахны чыгар күңелдән, чыгар мәңгегә,

Ямьле киң җирдә мәңге яшәрбез иркендә бергә.

Мин кайда?

Син җирдә.

Киң илдә.

Иркендә.

Без бергә.

Гомергә.

Гомергә!..

Мин җирдә?!

Гомергә!..

Энҗе-җәүһәрдән тукылган өлге, чәчеп нурларын.

Ачылган чакта еракта – анда ал таң нурлары.

Яшерен сөйләрләр саф йөрәгеңә сөю серләрен,

Ак гөлгә кунып, канат тибрәтеп, җир былбыллары.

Мәңге без бергә, ак көн күрергә без иңдек җиргә,

Мәңге без бергә, тормыш төзергә без иңдек җиргә.

Мәңге без бергә, бер булыр өчен без иңдек җиргә.

Оныт үткәнне, үткән көн кайтмас, калсын ул артта.

Алда безгә киң, иркен юл ачык, алда сәгадәт!

Мәңге без бергә, башлык итәргә без иңдек җиргә.

Мәңге без бергә, бәхет корырга без иңдек җиргә!

Гомергә.

Анда ул булса, монда сез хаким бөтен барлыкка.

Күтәр күзеңне каршыңда торган саф матурлыкка!

Эш сине чакыра чын турылыкка, алга, зурлыкка!

Ирекле киң илдә урын калмасын түбән хурлыкка.

Анда ул булса, монда сез хаким бөтен барлыкка.

Анда ул булса, монда без хаким бөтен барлыкка.

Мин сине салмам, сөекле Адәм, зарлы коллыкка!

Мин сине салмам, гөлкәем, Һавам, түбән хурлыкка!

Гомер итәрбез җирнең ямьнәрен уртаклап бергә.

Без ташламаска антлар итәбез сезне гомергә.

Чын ярлар булып тормыш төзербез бу җирдә

бергә.

Ант итәм мин йолдызларның кара төндә сүнүе белән,

Ант итәм мин җитмеш җиде мең галәмнең бетүе

белән,

Ант итәм мин диңгезләрнең таң чыгыдай

кибүе белән,

Артка чигенмәм һәм кимсеттермәм заруриятеңне!

Мохитләр кибеп, урыны чүл булса,

Җирнең барлыгы янып көл булса,

Шул чагында гына маңгай тирләрем

Үз теләге белән сөртмичә кибәр.

Шул чагында гына көчле китмәнем

Үз ирке белән кулымнан төшәр.

Ант итәм гөрзиләрнең, зинданнарның

Җәһәннәмдә суык көлен күрү белән,

Ант итәм мин юк итәргә богауларын,

Зынҗырларын көчсезләрнең көче белән!

Ант итәм мин, күбәләкнең ал лаләгә

Кунып канат каккан нурлы көне белән.

Ант итәм мин, сандугачның күләгәдә

Мәгъшукасын сөеп әйткән көе белән,

Йөрәкләрнең теләгенә каршы килмәм!..

Ант итәм мин, шәфкать тулы күңелем белән,

Зөрриятеңне мәңге саклап мин калырмын.

Без саклармыз зөрриятең,

Көтәрмез кодсиятең.

Күтәреп без кодсиятең,

Гареш ашар зур өммәтең.

Баш ияр бар, бар кяинат!

Мәрхәбая, хуш килдегез,

Мәрхәбая, хуш килдегез,

Мәрхәбая, адәми зат!..

Мәрхәбая, хуш килдегез!..

Мәрхәбая, хуш килдегез!..

Бу нәрсә?!

Ул кояш, кортка җимнәр, тәмле җимешләр

Яратучы ак, миннәтле[50] кояш.

Киң җир йөзендә эш һәм тик кояш

Мәңге, мәңгегә булачаклар баш.

Ал лаләләргә җан-дәрман биргән,

Күбәләкләрне үбеп уйнаткан.

Дала-кырларга җан сурын үргән,

Сине сәламләп ул бүген туган.

Киң дәрьяларны, ак болытларны

Ак нурларында йөздерер өчен,

Оҗмахны ташлап, Тәңрегә каршы

Көрәшер өчен, күккә ул менгән.

Ул!..

Табигать шаһы.

Гөлләр патшасы.

Хезмәт алласы.

Үч алу ташы.

Кайда соң, кайда аның дәргяһы?!

(Сәҗдә кылырга урын эзли, тезләнә башлый.)

Тукта!

Ул аңар мохтаҗ түгел.

Менә хәзер күп-күп итеп

Китерермен җимешләрен,

Әнуаг-әнуаг нигъмәтләрен.

Мин китерәм сезгә җыеп

Ак лаләсен, саф гөлләрен.

Ә мин, ирекле җилгә атланып,

Күреп кайтыйм диңгезләрен,

Далаларын, саф күлләрен.

Ә минҗирнең көйләрен.

(Һәм анда былбылларга

Өйрәтим мәсе чыгалар.)

Җир патшасы, сулар шаһы, нинди уйлар

Каплап синең саф миеңне уйландыра?

Нинди серләр, чолгап синең йөрәгеңне,

Күзләреңдә нур сүндереп моңландыра?

Сагындыңмы әллә дәртсез оҗмахларны,

Сагындыңмы әллә Тәңре дәргяһларын?

Юксындыңмы ләүхелмәхфүз, гөрзиләрне,

Оныттыңмы зобанилар богауларын?!

Мин ач, мин ач һәм ялангач, күрмисеңме?

Нәрсә күреп шатланыем бу яланда?

Мәңге шулай газаплармы гасый җанны?

Йөрәгемә каннар сава, уйлаганда.

Тилмермә, Адәм, дөнья зарына,

Вакыт үтмәгән саф тәүбә өчен.

Тәңредән сиңа сәлам китердем,

Кире чакыра, кайт оҗмахына.

Мине?! Йа Рахман!

(Сәҗдәгә китә.)

Ялган!

Ләүхелмәхфүз, аждаһалар теле белән

Гөнаһларны сулыш саен ул бөркетә.

Зобанилар утлар чәчкән гөрзиләрен

Сезнең өчен дүзәхләрдә уйнаталар.

Кара йөзнең, сезне алдаган Газазилнең,

Гасый җаны сезнең белән бергә янар.

Сезнең белән бергә янар, бергә янар!..

Юк, юк, Тәңре ярлыкар.

Ул куркыр.

Мине коткар!..

Кул тиермә! Ул сиңа хәрәм!

Тотма, җибәр!y

Җитәр!

(Адәмне Һавадан аермакчы булалар.)

Җитәр сезгә, хаин җаннар! Кагылмагыз!

Бу безнең җир, безнең тәхет, безнең оҗмах!

Безгә үпкә асравыгыз, Һава, нахак,

Әмер мәгъруф әһле хакка фарыз бит ул.

Илче күңеле, саф су төсле, кердән азат.

Без тик илче. Бездән теләк – мәңге яшь бул!

Һәм чибәр бул!

Ха-ха-ха!

Көлмәгез!

Хакыгыз юк безне монда кимсетергә!

Ха-ха-ха!

Аһ, боларның авазлары агу төсле.

Саф йөрәкне кисәк-кисәк телеп ала.

Ул уйлана.

Әйе, шомлана.

Гарше көрси, ләүхелмәхфүз, утлы канун

Адым саен, сулыш саен сезне тотар.

Балкып торыр матурлыгың, зифалыгың,

Тауда үскән ал гөл төсле, тиздән сулыр.

Юк, юк, хата! Мин мәңгелек, мин мәңге яшь!

Мәңгелек тик Тәңре генә, бер ул гына.

Ә син әрсез Газазилнең теләгенә

Курчак булган тик вакытлы бер җан гына.

Бер көн килер, син сулырсың, сулган гөлдәй.

Матурлыктан калыр авыр хәтер генә.

Бер көн килер, карачкыдай, күләгәдәй

Кибеп калыр сылу тәнең мәңгелеккә.

Бер көн килер, бу җирләрдә кош-корт калмас,

Барсы кайтыр, Тәңремезнең үз аслына,

Бер көн килер, тау, таш, дәрья – берсе калмас.

Гасыйларга утын булыр Һавиядә.

Бер көн килер, син матурдан ямьсез диеп,

Зәвыксыз дип, кызык итеп көләчәкләр.

Бер көн килер, мәңгелеккә сине моннан

Ямьсез диеп, дәртсез диеп сөрәчәкләр.

Юк, юк, мин мәңгелек! Мин мәңгелек!

Мәңгелек тик Тәңре генә,

Аның кискен әмере генә.

Аның кискен әмере генә.

Адәм, Адәм, коткар мине, коткар мине!

Утлы сүзләр, шомлы уйлар шомландыра.

Җиргә иңгән хаин Алла хыянәте

Саф йөрәкне, аямыйча, аһ, яндыра.

Китик моннан, качыйк моннан мәңге-мәңге

Тәңре мәкре ирешмәгән пакь илләргә:

Болытларга, йолдызларга, ак күкләргә,

Болар белән тумас шатлык безгә җирдә.

Мин арыдым, көч калмады, дәртләр сүнде,

Йөрәгемне чолгап алды шөбһә-курку;

Мин отылдым, ачлык мине тәмам җиңде;

Мин җиңелдем, Тәңре җиңә. Аһ, авыр бу!..

(Елый.)

Ела!

Ела, Адәм, мәңге шулай син еларсың!

Өзлекмичә мәңге аккан күз яшеңнән

Дәрья булыр. Ә мин анда коенырмын,

Уйнармын да тик көләрмен язмышыңнан.

Ха-ха-ха!

Ела!

Ела, Адәм! Мәңге ела! Җир сеңдермәс,

Кирәксенмәс синең гасый яшьләреңне.

Күз яшьләрең ләүхелмәхфүз караларын

Һичбер вакыт көчсезләтмәс һәм үзгәртмәс.

Ела!

Ела, Адәм! Үз гөнаһың өчен ела!

Шатлык белән күз яшьләре бергә алар.

Чын күңелдән тәүбә кылып гафу сора,

Күз яшьләре Тәңре өчен кирәк алар.

Ела!

Ела, Адәм! Зарларыңа җиһан тулсын.

Беренче тапкыр җиргә тамган яшьләреңнән

Җир йөзенә хәсрәт гөле балкып торсын.

Син түгелме ваз кичүче үз бәхетеннән?

Ха-ха-ха!

Ела!

Ела, ела! Мәңге ела, беткәнчегә,

Күз яшьләре тамырыңнан кандай аксын.

Күз яшьләре тәкәбберлек утын баса,

Күз яшеңә син яшәгән җиһан тулсын.

Ела!

Ела, Адәм! Елау кадерен белеп ела,

Әлмисактан яралган бу саф тамчылар

Кыямәттә кәүсәр булыр ак җаныңа.

Күз яшендә тик табарсың ярдәмчеләр,

Шәфкатьче алар гына булыр сиңа.

Аһ!

Нинди сүзләр сез сөйлисез? Нинди бетү?

Нәрсә тагын ул кыямәт, мин мәңгелек!

Мин мәңгелек җиһан шаһы, белдегезме,

Мин әбәди, мин мәңгелек, мәңге терек!

Әгәр дә күрсәң ләүхелмәхфүзнең

Утлы юлларын, котларың очып,

Мәңгегә шунда тораташ булып

Калыр идең син!

Ләкин ул сер кыямәткәчә

Сиңа фаш булмас һәм аңлашылмас.

Нигә соң Ходай зар-тәкъдиремне

Кайлап баглаган ләүхелмәхфүзгә,

Нигә яраткан соң мине Тәңре,

Минем көчемнән куркырлык булгач?!

Сине күтәреп гарше көрсигә,

Тәхетләр сайлап куелган иде,

Ләкин алдандың син Газазилгә…

Калганын үзең син аңла инде.

Тәхетләр сайлап, җәллад итәргә,

Сине яраткан куркак Тәңре.

Тәхетләр мине әле һаман да

Көтәләрме соң гарше әгълада?

Тәхетләр көтә тик ялгызыңны.

Ялгызымны?! Юк, юк!

Хәйләле тозак корылган анда,

Калам мин монда мәңгегә, җирдә.

Бергә.

Гомергә.

Аермас безне…

Хәтта кабер дә.

Ха-ха-ха!

Нәрсә ул кабер?

Иң көчле тәхет.

Ха-ха-ха!