Читать книгу Plaasmoord - Karin Brynard - Страница 15

Hoofstuk 12

12

Besit jou eie stukkie Kalahari op Red Sands: Sonskyn 365 dae van die jaar. Asemrowende sonsondergange. Die skaars woestynleeu ...

Saar staan hande agter die rug en staar. Oopmond, besef sy na ’n ruk, en klap haar kake toe. Die massiewe plakkaat wat een hele muur met venster en al bedek, nooi mense om te belê in ’n stuk kaal aarde kort duskant Upington. Of minstens, vir haar was dit tot nou toe ’n stuk kaal veld. Sand en stof en klip. Maar Nelmari Viljoen verkoop dit aan mense as die paradys. Red Sands. Liewe Here.

Sy knik afwesig as die mooi ontvangsdametjie aanbeveel sy moet solank sit. Maar sy bly kyk na die plakkaat. As sy die afgelope 48 uur vreemd gevoel het, voel sy dit nou éérs. Nelmari se kantoor is een groot jubeling oor die Noord-Kaap. Ontdek die Groen Kalahari! lees die muurplakkaat: Foto’s van kameeldoringbome met versamelneste; die groen gordel van die Garieprivier; soetwyn uit woestyndruiwe; Augrabieswaterval; wildehonde by ’n reuse duin, woestynleeus teen ’n dramatiese sonsondergang, Kimberley se Groot Gat. En onder die jubelmuur ’n skaalmodel van ’n gholflandgoed omring deur die rooi duine van die Kalahari – Red Sands.

Saar gaan sit versigtig op ’n moderne gemakstoel, oorgetrek in roomkleur leer. ’n Ottoman, perskepienk en ook in leer oorgetrek, dien as ’n koffietafel. Glansboeke oor die Kalahari en sy wilde diere lê daarop uitgestal. Oorkant staan twee ligte sofas, versmoor in suede-strooikussings in perske en lemmetjiegroen. Die groot ontvangslokaal van die agentskap was vroeër die voorste paar vertrekke van ’n ou woonhuis, die binnemure nou uitgeslaan, die vloere met ’n blonde houtlaminering bedek, versteekte beligting wat die plek soos die voorportaal van ’n luukse filmteater laat voel. Hier’s groot geld uitgegee, besluit Saar.

“Nelmari is op pad,” bevestig die meisie, haar heuningbruin oë diskreet-nuuskierig op Saar. “Kan ek solank vir jou iets aanbied? Tee, koffie, iets koels?”

“Nee dankie. Ek kan maar later ook kom. Ek dag ...”

“Twee minute,” verseker die meisie. “Nelmari sal jou baie graag wil sien.”

Sy is klein, die meisie. ’n Hartvormige gesiggie, amandelvormige oë en vel van karamel en neutmuskaat. Kennelik ’n boorling van die omgewing. Maar sy lyk baie anders as die gemiddelde Griekwa-dogter van die streek: grimering nét so, modieuse minirompie en kort hare wat chemies behandel is om die krul te verslap, ligbruin gekleur.

Sy én hierdie sjiek eiendomsagentskap lyk soos iets uit ’n ander wêreld – asof hulle op pad New York toe per ongeluk hier gestrand sit, die stof en sand en eelterige doringveld blymoedig verduur, tot hulle kan verhuis na waar hulle hoort.

Dan verskyn Nelmari by die voordeur.

Sy lyk haastig en warm, haar wange is bloedrooi van die hitte.

“Ystee, asseblief, Charné,” roep sy sangerig en loop met uitgestrekte hande op Saar af. “Saar! Jammer jy moes wag. Kom ons gaan na my kantoor toe.” Haar stem is warm, heserig, soos ’n sensuele wind. Sy lei Saar aan die arm deur ’n versteekte deur in die reuse plakkaat.

Ek stap deur Kimberley se Groot Gat, dink Saar verwonderd, met my bek vol tande.

Nadat Nelmari die deur agter haar toegemaak het, neem sy weer albei Saar se hande in hare. Haar oë lyk vandag nóg groter. En moeër. “Ek is regtig jammer ek kon nie vanoggend saamgaan Postmasburg toe nie. Ek sou haar so graag wou sien, groet. Freddie was ...” Sy laat los Saar se hande, draai ineens om en stap koponderstebo na haar lessenaar terwyl sy met haar vingers oor haar wange vee. Sy neem ’n snesie uit ’n boks op die lessenaar en snuit, dep versigtig onder haar oë. Vir ’n oomblik bly sy so koponderstebo staan met die sakdoekie teen haar gesig gedruk.

“Jammer,” sê sy met ’n bewerige glimlaggie. “Ek vergeet, weet jy? Dis of dit nie gebeur het nie. Of sy enige oomblik hier kan instap. Maar die blote feit dat jy hier is, hier staan ... En as ék so voel, wil ek nie weet hoe jý moet voel nie.” Sy draai om na Saar. “En omdat ek nie reguit kan dink nie, loop alles skeef vandag.” Sy skud haar kop. “Beginnende by die bouery op Upington. Vroeg vanmôre, toe bel die bouers. Die stadsraad het jou wragtig alle bouwerk stopgesit. Alles. Kan jy dit glo?” Sy kyk met groot, ongelowige oë na Saar, soos ’n kind wat pas gehoor het die tandfeetjie bestaan nie, en ’n bewerige glimlag ruk aan haar mondhoeke. “Hulle sê ons het nie goedkeuring om te bou nie. Liewe Vader, na alles wat ons deur is. Dit kos my miljoene!” Haar stem is steeds sag. Sangerig, byna soos ’n kind wat ’n storie voorlees. “Sjoe,” sê sy dan en kom in beweging.

Sy wys na ’n gestoffeerde driesitplekbank. Dit staan eenkant, deel van ’n smaakvolle klein sithoekie in die kantoor. Die bank is modern, sestigerjare-retro, oorgetrek in ’n ligte materiaal. Daar’s ’n bypassende gemakstoel en ’n koffietafeltjie in ligte berkehout. Die meubels word ingebind met ’n dikgeweefde mat in appelkoos- en roeskleure. Daar’s ’n groot spieël teen een muur, staanlampe en skilderye. Saar gaan sit op die bank, met Nelmari teenoor haar op die stoel.

“Sê vir my,” vra sy en haal ’n lang, dun sigaret te voorskyn, “hoe het dit vanoggend afgeloop?”

“Dit was maar moeilik.” Saar dink desperaat aan nog iets om te sê, maar haar verstand haak vas.

Nelmari blaas haar rook in ’n dun straaltjie op dak toe. “En jy? Is jy oukei?”

Saar knik. Die hitte ten spyt, sien sy, lyk Nelmari steeds elegant. Haar hare in ’n Franse chignon agter haar kop vasgemaak, die langbroekpak in ’n koel wit met ysblou omboorsels. “Ek is bly ek het gegaan,” sê sy oplaas.

Nelmari knik. “Hulle sê dit maak dit makliker as jy kan groet. Die aanvaardingsproses ... Dis hoekom ek ook wou gaan.” Haar stem is hees. “Hoe ... e ... lyk sy ... Ek bedoel, jy het haar ... gesien?”

“Ja. Eintlik was dit verskriklik. Lýk dit ... erg. Dis of haar hare ... Dit lyk amper of iemand ’n skaapskêr gebruik het. Dis ... letterlik afgehak. So brutaal. Stukke kopvel uit ...”

Nelmari maak ’n geluid, knyp haar oë toe en skud haar kop.

“Sorrie,” mompel Saar.

“Ek is so dêm pateties met sulke goed,” sê Nelmari en teug hard aan die dun sigaret tussen haar bewende vingers. “En dis ék wat om verskoning moet vra. Ek val sommer flou as ek net bloed sien ...” Sy frons en skud as af in ’n wit porseleinasbakkie met ’n deksel wat op die tafel tussen hulle twee staan. Die dekseltjie word elke keer toegeklap as sy as afgeskud het. “Weet jy wanneer hulle gaan klaar wees? Vir die ... e ... begrafnis?”

Saar skud haar kop. “Geen idee nie. Ek wil maar vanmiddag uitry plaas toe. Ek moet dalk die mense gaan groet. Outanna, veral. Ook kyk of ek goed sien wat dalk gesteel is. Vir die polisie. Ek het gewonder of jy ...”

“Natuurlik, Saar. Enigiets. Ek voel klaar so sleg dat ek nie vanoggend saam met jou en die arme Yvonne gery het nie. En jy hét gister al so ver alleen gery. Ek kom graag. Al ... al is dit moeilik.”

Saar maak keel skoon. “Kan ek jou iets vra oor Freddie? Dinge was maar baie deurmekaar tussen ons twee, soos jy seker weet.” Sy wag nie op ’n antwoord nie, maar ploeter voort. “Weet jy hoekom sy besluit het om hier aan te bly? Ek dag dit het so goed begin gaan in Johannesburg. Sy het tog al naam begin maak?”

“O, sy het, sy het.” Nelmari se oë kom in fokus, haar blik is skielik weer teenwoordig. “Sy was net ongelooflik. Vanaf die eerste moment. Ek het vir haar ’n groot uitstalling gereël – in Rosebank. En jislaaik, ek kon dit self nie glo nie. Dit het so fantasties gegaan. Omtrent al die Gautengse koerante het daaroor geskryf. En toe was daar ’n artikel oor Freddie in ’n vrouetydskrif. Met die mooiste foto’s daarby. Jy’t dit seker gesien.”

Saar knik. Ja, sy het dit gesien, maar vlugtig, skelm, in ’n kafee. Het nie eens die moeite gedoen om dit te koop nie. En sy het niemand daarvan vertel nie. Nie een van haar koerantkollegas nie. Nie vir Harri, deesdae haar beste pêl, of enigiemand nie.

“‘Goue kwas in die mond,’ was die opskrif,” vertel Nelmari. Haar oë vonkel by die aangename herinnering. Dís seker hoe ’n ware suster sou reageer, dink Saar. So ingenome, so trots.

“Ek weet nie wat dit aan haar werk is wat mense so raak nie. Sy’s beslis nie in die liga van die groot intellektuele kunstenaars nie – die Kentridges en so aan. Of die wroegende feministe of die politieke heethoofde nie. En sy’s ook nie in die “happy prentjie”-groep nie. Vir my is sy meer ’n soort Henri Rousseau – die Franse naïewe skilder, jy weet? Beeld se kunsresensent het nogal ook die vergelyking getref. Hy’t gesê haar werk herinner aan die surrealisme en onderbewuste angst wat Rousseau se werk tipeer. Hy’t gepraat van die kunstenaar met die kinderlike siel, wat op ’n eerlike wyse vir ons die dinge wys waarvoor ons sidder, die oerdinge wat ons siele nog steeds roer. Wanneer laas het jy van haar werk gesien?” vra sy skielik en Saar voel onkant betrap, probeer benoud iets mompel.

“Toemaar, ek glo nie haar styl het juis baie verander nie. Maar jy weet, ek dink dis dalk die naïewe styl ... Mens verwag iets kinderliks, ongekompliseerds, selfs plesierig. Maar dan tref die inhoud jou. ‘Boeiend,’ het die kunsredakteur van die Morning Star gesê. Hy het die uitstalling geopen. ‘Boeiend, maar herkenbaar.’” Sy gebruik haar vingers om die aanhalingstekens in die lug te teken. “Hy’t gesê ons herken onsself daarin. En dís die snaar wat sy roer.”

Saar besef sy staar waarskynlik oopmond na Nelmari, wat skielik ’n skalkse laggie gee: “Ek weet, ek klink soos ’n Omo-advertensie,” sê sy. “Maar ek sal jou die plakboeke wys. Dan sal jy self sien. Ek het plakboeke gemaak van al die knipsels, notas van al die kommentare en ’n lys van wie almal skilderye gekoop het. Ek het twee televisieprogramme gehad wat belang gestel het om ’n ding oor haar te doen. Nader aan die volgende uitstalling.” Sy sug skielik, asof sy terugkom aarde toe. Haar oë dwaal terug na ’n onsigbare kol op die koffietafel. “Miskien sal hulle steeds iets doen. ’n Oorsig, profiel ...”

Sy raak stil, die sigaret in haar hand al kort gebrand, lang as wat dreig om te val.

“Wat het Freddie van al die bohaai gesê?” vra Saar.

Nelmari antwoord nie, skud net haar kop. Haar gesig is stroef, byna verwese. Dan buk sy vooroor en druk die sigaret dood. “Ja,” sê sy moeg, “en haar werk het verkoop, hoor. Ons kon nie voorbly nie.”

“En meer onlangs?” vra Saar. “Hier op die plaas? Het sy nog geskilder?”

Nelmari kyk op. “O ja. Ons is ... was besig met ’n groot uitstalling vir haar in Augustus. In Johannesburg. Nee, jong, sy’t gewerk. Dit was juis een van die redes hoekom sy besluit het om aan te bly. Ek was aanvanklik nie so heeltemal oortuig nie. Haar mark is in die stad. Die geleenthede, die media. Ons het nogal vasgesit daaroor ...” Haar stem draal weg.

“Hoe het dit regtig met haar gegaan, Nelmari? Was sy gelukkig? Ons het laas ’n behoorlike gesprek gehad toe sy nog in Johannesburg was, voor Pa en die siekte ...”

Nelmari vee versigtig ’n los haar uit haar gesig. Dan leun sy vorentoe en verskuif die asbakkie sodat dit presies reg in die middel van die tafel staan. “Ek dink sy was. Gelukkig, bedoel ek. Dit was of sy skielik ... Sy was skielik ’n kúnstenaar, jy weet? Soort van ... gedrewe. Vroeër, net na sy opgehou het met skoolhou, het sy gesukkel om heeltyds te werk. Sy’t gesê sy voel skuldig om heeldag te verf.”

“Maar dis aan jou te danke dat sy die sprong geneem het, nie waar nie?”

Nelmari glimlag verleë. “Ag, ek was eintlik maar net ’n katalisator. Ek het net geweet, die eerste keer toe ek haar sien. Toe ek haar werk sien ... Ek het net geweet sy gaan ’n sukses word. Die afgelope tyd ... Ek dink sy’t dit sélf begin glo. Sy het opgehou om die telefoon te antwoord. Sy was soms buierig, vies as mens haar pla. Selfs emosioneel. Maar sy’t gewerk. Dis die belangrikste. So?” Sy haal haar skouers op. “Sy was gelukkig.”

Saar knik, staar na haar hande, die getjipte lak op haar naels. Sy het nog baie vrae, maar haar kop voel leeg.

“Ek hoop wraggies net die polisie doen vir ’n verandering hulle werk,” hoor sy Nelmari sê.

“Nelmari, wié sou so iets kon doen? Só hatig, so wreed?”

“Ai, Saar, ek weet nie. Ek vermoed maar dis die veediewe. Hulle het ’n maklike teiken in Freddie gesien.” Dan staan sy op, loop met drif deur toe en roep na binne: “Charné, het jy die tee in Tzaneen gaan haal?”

Maar Saar stel nie meer in ystee belang nie. Sy moet beweeg. Iewers heen. Godweet waar. Een ding weet sy en dis dat sy nie by Nelmari gaan kry wat sy soek nie. Daardie ding is nêrens te kry nie. Sy weet nie eens wát sy soek nie. Vergifnis? ’n Skakel met Freddie?

Dis te laat. Alles te laat.

Sy ry stadig terug na tannie Yvonne se huis. By die kafee stop sy vir ’n koeldrank, betaal haastig en vlug onder die nuuskierige blik van die dik meisie agter die toonbank uit.

By die huis trek sy onder ’n boom in, gooi die deur oop om lug in te laat en pons ’n nommer op haar selfoon in.

“Saar,” hoor sy Harri se stem uitasem aan die ander kant. “Here, mens sukkel om jou in die hande te kry. Het jy jou foon afgeskakel? En het jy die boodskappe gekry wat ek by tannie Lambrechts gelos het?”

Daar’s iets aan sy stem wat haar altyd ’n bietjie beter laat voel. Hy is net een van daardie soort mense. Hy’s wakker, gesond, lewenslustig, gebalanseerd, onverstoord opgewek. Nie op ’n naïewe manier nie, net ... heel. En dis aansteeklik. Hulle het vriende geword toe hy by haar woonstelblok in die Kaap ingetrek het, toe sy ontdek het hy is ook in die joernalistiek, ofskoon hy vir homself werk. Hy’s soos ’n mens se beste gay pêl, altyd daar as jy ’n skouer nodig het om op te huil. Behalwe dat hy beslis nie gay is nie, want hy vertel haar gedurig hoeveel beter hy vir haar sou wees as die drol met wie sy tot onlangs betrokke was.

“Sorrie, Harri. Ek was bietjie besig.”

“Hoe lyk dit, jong?”

“Ek was vanoggend by die lykshuis. Op ’n ander dorp.”

Hy bly stil, wag seker vir haar om uit te brei, maar sy sukkel.

“Weet die polisie al iets, Saar?”

“Nee. Ek dink nie daar’s al enige idee nie. Sover hulle kon vasstel, is daar nie veel gesteel nie. Haar handsak is weg, hulle vermoed dalk ’n paar stukke klere en ’n hangertjie van my ma wat sy gedra het. Niks groots nie. Daar wás ook nie veel om te steel nie.”

“Die koerante hier het nogal groot gegaan met die storie. Foto’s van jou sus en so. Maria Bosch het my gebel. Sy soek na jou. Hulle werk aan ’n storie vir Sondag se koerant. Sy wou jou selnommer hê.”

“Ek hoop nie jy’t dit gegee nie.”

“Nie sonder jou toestemming nie, meisie. Maar jy moet jou maar regmaak. Ek dink dit gaan ’n hoëprofiel-storie word. Met jou sus ... jy weet? Jy’t my nooit eintlik veel van haar vertel nie.”

Hoëprofiel. Asof dit nou vir Freddie gaan terugbring.

“Saar?”

“Ek’s hier, Harri. Ek dag plaasmoorde is nie meer nuus nie. Aan ’t afneem.”

“Jy dag verkeerd. Dit haal net nie meer die koerante nie. Maar jou suster ... dis anders met haar. Om dit nou kru te stel: sy was baie mooi, jonk, kunstenaar, die koerante sê sy was ’n weldoener in die gemeenskap. Dit gryp mense aan. En die stof het so by so nog nie gaan lê oor die Wonderboom-moorde nie.” Hy verwys na ’n gewilde televisie-sepie, ’n geliefde akteur uit die reeks en sy vrou wat onlangs in ’n motorkaping in Johannesburg vermoor is. Die hele land was in opstand.

“Hier in die Kaap praat die mense nou van ’n opmars na die Parlement. Saar, is jy nog daar?”

“Ek’s hier. En ek hoor wat jy sê. Help my net uit met die koerante. Ek sien eenvoudig nie kans nie. Selfs nie eens vir Maria nie. Sy’s ’n pêl en alles, maar steeds.”

“Is daar iets anders waarmee ek kan help? Ek het al klaar daardie verdorde varing op jou balkon gaan red.”

Saar glimlag. Sy wens meer mans was soos Harri. Nie soos al die dose wat daar reeds in haar lewe was nie. Wat belangstel tot op ’n punt. En dan kom die ander vrouens uit die houtwerk gekruip. In die geval van haar laaste romanse was dit die man se eie vrou ... En Harri, op wie se skouer sy kan huil, wat net weet hoe om te troos sonder om haar neus daarin te vryf.

Dan sien sy die groot polisie-inspekteur voor tannie Yvonne se huis stop. “Ek moet gaan, Harri.”

“Net nog ’n ding. Hoe lank dink jy gaan jy weg wees?”

Die vraag vang haar onkant. “Ek weet nie. Hoekom?”

“Ek het ’n opdrag. Eintlik nog net ’n moontlikheid.”

“En?”

“Dis bietjie moeilik. Die Britse Sunday Times Magazine. Hulle soek ’n foto-essay oor ... e ...”

“Jissis, Harri. Hoe kan jy dit eers oorwéég? En jy wil hê ek moet glo hulle het jóú genader? Uit die bloute? Die oomblik toe jou beste vriendin in haar kar klim plaas toe vir die begrafnis ...”

“Hô-nou, Saar. Dit gaan nie net daaroor nie. Hulle soek iets breër. Die platteland wat ontvolk, die grondkwessie, die vraag of Zimbabwe ook hier kan gebeur. Regtig. En jy weet hoe lank wag ek al vir so ’n break.”

Saar snuif.

“Regtig, Saar.”

“Ek moet gaan, Harri.”

“Saar...”

“Ek moet gaan. Ek dink die polisie soek na my. Jy maak soos jy moet. Bye.”

Sy bly vir lank nog sit nadat sy die verbinding verbreek het. Sit en staar. En dink aan Harri. Harri en sy break. Is waar, hy het al hard probeer. Hy doen eintlik klaar goed as vryskutter, maar hy soek ’n voet in die deur by die oorsese tydskrifte. Hulle betaal tien maal beter. Harri wil sy liefde vir fotografie en sy skryfvernuf laat saamwerk. Sy droom is ’n paar gereelde groot kliënte, Amerikaanse en Britse travel mags, Condé Nast, en ’n storie soos dié is sy groot kans.

Sy sal hom later terugbel.

As sy en Nelmari terug is van die plaas vanaand. Haar maag trek onwillekeurig saam, laat haar naar voel. Sy weet nie of sy die stamina het vir wat op daardie plaas vir haar wag nie. Maar sy moet. Sy is Freddie dit immers verskuldig. Sy was nie hier vir Freddie nie. Freddie moes alleen die plaas se dinge oorneem na Pa se dood. Saar het haar rug op alles gedraai, opgeruk en woedend daar in die Kaap sit en broei. En Freddie alleen hier, dapper besig om ’n nuwe lewe te maak. ’n Nuwe lewe wat iemand anders ... Watse soort mens maak só dood? Wie op godsaarde sny sommer iemand soos Freddie se keel af? En ’n kind s’n? ’n Veedief? Nee, dit kan nie. Die manier waarop Freddie doodgemaak is ... Dis amper ... persóónlik!

Sy sug en trek die karsleutel uit, gryp haar handsak. Sy dink soos ’n dronk tor – al in die rondte. En dis in elk geval te laat. En sy’s besig om te kook in hierdie bakoond van ’n kar. Sy moet uit, al beteken dit sy moet daardie reus van ’n polisiespeurder gaan aandurf.