Читать книгу Medycyna estetyczna - Группа авторов - Страница 19

Elżbieta Galicka, Marlena Jamiołkowska-Stawowska, Halina Car

Kwas hialuronowy (hyaluronic acid, HA) jest obecny niemal we wszystkich tkankach organizmów żywych. U człowieka najwięcej kwasu hialuronowego (56% całej zawartości) znajduje się w skórze. Występuje on również w gałce ocznej, płynie łzowym, macierzy zewnątrzkomórkowej tkanki łącznej, chrząstce szklistej, płynie maziowym stawów, dyskach międzykręgowych i pępowinie.

Kwas hialuronowy obecny w skórze odgrywa ważną rolę:

• utrzymuje odpowiedni poziom nawilżenia tkanek;

• wypełnia przestrzeń międzykomórkową, w której znajdują się włókna elastynowe i kolagenowe oraz komórki skóry;

• zapewnia prawidłową aktywność komórek należących do układu immunologicznego skóry (skin immune system, SIS);

• wspomaga regenerację i proliferację uszkodzonych komórek skóry oraz proces gojenia się ran;

• jest elementem bariery ochronnej – zapobiega przenikaniu bakterii w głąb organizmu;

• eliminuje wolne rodniki – posiada zdolność wychwytywania reaktywnych form tlenu.

Unikalną, charakterystyczną cechą kwasu hialuronowego jest nieswoistość gatunkowa oraz tkankowa, pozbawiony jest właściwości immunogennych, co umożliwia jego bezpieczne stosowanie w medycynie estetycznej jako materiału wypełniającego.

HISTORIA KWASU HIALURONOWEGO

Kwas hialuronowy został odkryty i wyizolowany z ciała szklistego oka bydlęcego w roku 1934 przez Karla Meyera i Johna Palmera. W roku 1954 Bernard Weissman i Karl Meyer opracowali jego strukturę, izolując go z ludzkiej pępowiny. Budowę chemiczną kwasu hialuronowego ustalono 20 lat po jego wyizolowaniu. W roku 1961 został po raz pierwszy użyty do celów medycznych, podczas operacji uszkodzonej siatkówki oka. W roku 1980 rozpoczęły się próby użycia kwasu hialuronowego w medycynie estetycznej. W Europie pierwsze wypełniacze do korekcji zmarszczek zostały użyte w 1996 roku.

Początkowo kwas hialuronowy izolowany był z krowiego oka i dość długo był pozyskiwany tylko od zwierząt, m.in. z kurzych grzebieni. Rozwój biotechnologii umożliwił wytwarzanie przez bakterie rekombinowanego HA w warunkach laboratoryjnych.

WŁAŚCIWOŚCI I DZIAŁANIE KWASU HIALURONOWEGO

Kwas hialuronowy to liniowy polisacharyd zaliczany do glikozaminoglikanów (GAG). Zbudowany jest z podjednostek dwucukrowych: glukuronianu sodowego i N-acetyloglukozoaminy o naprzemiennym układzie. W skórze tworzy elastyczną macierz, w której mogą się łączyć włókna kolagenowe i elastynowe. Posiada ujemny ładunek oraz zdolność do wiązania i zatrzymywania ogromnych ilości wody. Jest w stanie związać od tysiąca do czterech tysięcy razy więcej wody niż wynosi jego masa. Właśnie dzięki temu skóra otrzymuje odpowiednią porcję wilgoci, jest jędrna i sprężysta.

Prawidłowe stężenie kwasu hialuronowego zapobiega powstawaniu zmarszczek oraz niekorzystnym zmianom kształtu i konturu twarzy. Z upływem czasu oraz pod wpływem ekspozycji na słońce zawartość kwasu hialuronowego w skórze maleje, co powoduje zmniejszenie ilości wody oraz osłabienie procesów regeneracji i ochrony przed wolnymi rodnikami. Skutkuje to zmniejszeniem integracji macierzy pozakomórkowej, włókna kolagenowe tracą elastyczność, a ich liczba ulega zmniejszeniu, obniża się poziom sprężystości i w konsekwencji pojawiają się lub pogłębiają zmarszczki. Skóra staje się sucha i wiotka.

Organiczny kwas hialuronowy jest metabolizowany w ciągu 1–2 dni, a produktami tego procesu są woda i dwutlenek węgla. Ze względu na nietrwałość w tej formie nie jest odpowiedni do wypełniania tkanek i korygowania zmarszczek.

Stabilny kwas hialuronowy uzyskuje się przez łączenie jego cząsteczek wiązaniami siarkowymi i krzyżowymi. Powoduje to powstanie dłuższych cząsteczek o charakterze polimeru, identycznych biologicznie z kwasem pochodzenia organicznego, ale o znacznie dłuższym okresie rozkładu, przez co uzyskuje się efekt wypełnienia w tkance.

Dostępne na rynku wypełniacze są w większości przypadków usieciowanymi monomerami za pomocą np. DVS (sulfon diwinylu) lub BDDE (eter 1,4-diglicydowy butanediolu). Ostatnio zastosowano do sieciowania polimer PEG (glikol polietylenowy), który ma strukturę o większej odporności na naprężenia mechaniczne powodowane przez komponenty mięśniowe, co jest główną przyczyną rozkładu kwasu hialuronowego, istotniejszą niż działanie hialuronidazy. Dzięki zaawansowanym technologiom usieciowany kwas hialuronowy jest łączony z mannitolem – naturalnym antyoksydantem, glicyną, l-proliną, CaHA, co dodatkowo stymuluje produkcję kolagenu. Do preparatu może być również dodana lidokaina w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych w trakcie zabiegu.

ZASTOSOWANIE KWASU HIALURONOWEGO

Kwas hialuronowy wykorzystuje się w wielu dziedzinach medycyny: okulistyce, reumatologii, chirurgii stomatologicznej, laryngologii, ginekologii, urologii, ortopedii i medycynie estetycznej. W okulistyce znalazł zastosowanie m.in. w leczeniu osób z zespołem suchego oka. Kwas hialuronowy jest głównym składnikiem kropli do oczu, płynów do soczewek kontaktowych, używany jest również w chirurgii zaćmy. W reumatologii i ortopedii stosowany jest do iniekcji dostawowych, a w laryngologii – do stymulacji oraz regeneracji błony bębenkowej i strun głosowych.

W medycynie estetycznej preparaty zawierające kwas hialuronowy najczęściej stosuje się w celu:

• zwiększenia jędrności i napięcia skóry, poprawy jej jakości;

• korekcji fałd skórnych, bruzd, zmarszczek (ryc. 2.1);

• wykonania tzw. wolumetrii (modelowania konturów twarzy);

• uzyskania tzw. miękkiego liftingu;

• nawilżania i modelowania ust;

• wypełniania ubytków pourazowych i blizn zanikowych;

• wykonania mezoterapii;

• ujędrniania, odmładzania skóry dłoni, szyi i dekoltu;

• powiększania i modelowania piersi, pośladków;

• kształtowania ud i łydek.

Rycina 2.1

Okolice twarzy najczęściej wypełniane kwasem hialuronowym.

Okres utrzymywania się efektów zależy od:

• wieku pacjenta,

• rodzaju skóry,

• trybu życia (palenie papierosów i wystawianie skóry na słońce oraz działanie promieniowania UV może skrócić czas działania HA),

• wyboru produktu i miejsca wstrzyknięcia.

Znaczenie hialuronidazy

Hialuronidaza jest rozpuszczalnym enzymem, który hydrolizuje kwas hialuronowy oraz składniki tkanki łącznej skóry i ciało szkliste oka. W medycynie wykorzystuje się ją jako środek wzmacniający wchłanianie wstrzykiwanych leków oraz czynników blokujących przenikanie promieniowania RTG. W zabiegach z zakresu medycyny estetycznej hialuronidaza stosowana jest, gdy wystąpią skutki uboczne korekcji tkanek z użyciem kwasu hialuronowego. Wykorzystuje się jej zdolność rozkładania kwasu hialuronowego, aby np. usunąć powstałe guzki podskórne czy nadmiar wstrzykniętego wypełniacza. W ten sposób odzyskuje się symetrię konturów oraz zmniejsza się zagrożenie martwicą tkanek z powodu skórnych wstrzyknięć kwasu hialuronowego.

Terapie skojarzone

Zabiegi medycyny estetycznej można łączyć ze sobą, uzyskując wzmacnianie oczekiwanych efektów. Preparaty zawierające kwas hialuronowy można stosować łącznie z mezoterapią, peelingami, karboksyterapią, zabiegami z użyciem toksyny botulinowej, osocza bogatopłytkowego, nici liftingujących, stymulatorów kolagenu, światła LED oraz z innymi zabiegami, którym nie towarzyszy wysoka temperatura.

Nie zaleca się natomiast stosowania kwasu hialuronowego łącznie z zabiegami laserowymi oraz zabiegami z wykorzystaniem fal radiowych. Podczas tych zabiegów jest emitowane ciepło, które przyspiesza rozkład kwasu hialuronowego czy toksyny botulinowej. Skracany jest zatem okres utrzymywania się pożądanych efektów działania kwasu, a dodatkowo mogą powstawać przebarwienia. Istotne jest ustalenie właściwej kolejności terapii i zachowanie odpowiednich odstępów pomiędzy procedurami.

Kosmetyki na bazie kwasu hialuronowego

Kwas hialuronowy stosowany w kosmetykach ma różne wielkości cząsteczek. Im mniejsze cząsteczki, tym głębiej mogą wniknąć, aż do skóry właściwej. Wysokocząsteczkowy kwas hialuronowy (high molecular weight, HMW) pozostaje w naskórku oraz na jego powierzchni, gdzie wiąże wodę, hamuje jej odparowywanie ze skóry, poprawia gładkość i elastyczność skóry, a także chroni ją przed czynnikami zewnętrznymi. Wpływa on na skórę łagodząco i kojąco, zmniejsza objawy podrażnień i uczuleń, ułatwia gojenie i regenerację, działa przeciwświądowo.

Penetrację cząsteczek kwasu hialuronowego zawartych w preparatach kosmetycznych w głąb skóry właściwej umożliwiają liposomy, które mają zdolność wnikania do komórek i uwalniania w nich swojej zawartości. Dzięki zamknięciu cząsteczek kwasu hialuronowego w strukturach liposomów cząsteczki te mogą być wprowadzane w skórę głębiej.

Produkty na bazie kwasu hialuronowego można bezpiecznie stosować zimą, ponieważ w przeciwieństwie do kremów zawierających wodę nie powodują teleangiektazji (rozszerzenia naczyń krwionośnych). Ponadto kwas hialuronowy wykorzystywany jest jako naturalna bariera osłaniająca warstwę rogową naskórka przed wnikaniem substancji chemicznych i bakterii.

Piśmiennictwo

1. Baumann L. Dermal fillers. J. Cosmet. Dermatol. 2005; 3(4): 249–250.

2. Bergeret-Galley C. Comparison of resorbable soft tissue fillers. Aesthet. Surg. J. 2004; 24(1): 33–46.

3. Carruthers J., Carruthers A. Hyaluronic acid gel in skin rejuvenation. J. Drugs Dermatol. 2006; 5(10): 959–964.

4. Carruthers J., Klein A.W., Carruthers A. i wsp. Safety and efficacy of nonanimal stabilized hyaluronic acid for improvement of mouth corners. Dermatol. Surg. 2005 Mar; 31(3): 276–281.

5. Carruthers J., Carruthers A. Facial sculpting and tissue augmentation. Dermatol. Surg. 2005; 31(11 Pt 2): 1604–1609.

6. De Boulle K. Management of complications after implantation of fillers. J. Cosmet. Dermatol. 2004; 3(1): 2–15.

7. Kerscher M., Bayrhammer J., Reuther T. Rejuvenating influence of a stabilized hyaluronic acid-based gel of nonaminal origin on facial skin aging. Dermatol. Surg. 2008; 34(5): 720–726.

8. Klein A., Elson M.L. The history of substances for soft tissue augmentation. Dermatol. Surg. 2000; 26(12): 1096–1105.

9. Lowe N.J. Arterial embolization caused by injection of hyaluronic acid (Restylane). Br. J. Dermatol. 2003; 148(2): 379.

10. Lowe N.J., Maxwell A., Lowe P. i wsp. Hyaluronic acid fillers: Adverse reactions and skin testing. J. Am. Acad. Dermatol. 2001; 45(6): 930–933.

11. Lowe N.J., Maxwell C.A., Patnaik R. Adverse reactions to dermal fillers: review. Dermatol. Surg. 2005; 31(11 Pt 2): 1616–1625.

12. Rzany B., de Maio M. Injectable Fillers in Aesthetic Medicine. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg 2006.

13. Schanz S., Schippert W., Ulmer A. i wsp. Arterial embolization caused by injection of hyaluronic acid (Restylane). Br. J. Dermatol. 2002; 146(5): 928–929.

14. Smith K.C., Comite S.L., Balasubramanian S. i wsp. Vibration anesthesia: a noninvasive method of reducing discomfort prior to dermatologic procedures. Dermatol. Online J. 2004; 10(2): 22.

15. Smith K.C., Melnychuk M. Five percent lidocaine cream applied simultaneously to the skin and mucosa of the lips creates excellent anesthesia for filler injections. Dermatol. Surg. 2005 Nov; 31(11 Pt 2): 1635–1638.

16. Szpringer E. Nowe możliwości terapii stabilizowanym kwasem hialuronowym – doświadczenia własne. Derm. Est. 2009; 1(60): 29–38.

17. Taylor K.R., Trowbridge J.M., Rudisil J.A. i wsp. Hyaluronan fragments stimulate endothelial recognition of injury through TLR4. J. Biol. Chem. 2004; 279(17): 17079–17084.