Читать книгу Medycyna estetyczna - Группа авторов - Страница 5

Magdalena Donejko

Starzenie się organizmu jest nieuniknionym naturalnym, biologicznym oraz psychicznym procesem, określanym jako zespół postępujących w czasie zmian, polegających m.in. na: zmniejszeniu biologicznej aktywności komórek organizmu i spowolnieniu procesów regeneracyjnych, a także obniżeniu odporności i odpowiedzi na stres środowiskowy oraz obniżeniu właściwości adaptacyjnych organizmu znajdujących się pod kontrolą czynników genetycznych.

RODZAJE I OBJAWY STARZENIA SIĘ SKÓRY

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje starzenia się skóry:

• wewnątrzpochodne (związane z wiekiem i menopauzalne),

• mimiczne (miostarzenie),

• zewnątrzpochodne (fotostarzenie).

Skóra jest bezpośrednio narażona na destrukcyjne działanie czynników zewnętrznych, w wyniku czego ulega starzeniu szybciej niż pozostałe narządy ciała, a efekt tego procesu bardziej się uwidacznia.

Podczas starzenia się dochodzi do zaburzeń funkcji skóry na wielu poziomach:

• bariery mechanicznej (uszkodzenia),

• odbierania bodźców czuciowych,

• odpowiedzi immunologicznej i naczyniowej,

• termoregulacji,

• wytwarzania potu, łoju oraz witaminy D.

Starzejąca się skóra jest cienka, szara i mało elastyczna, z licznymi zmianami, zwłaszcza na twarzy, szyi, dekolcie oraz na grzbietowej powierzchni dłoni i przedramion. Najbardziej charakterystycznym objawem starzenia się skóry są jednak zmarszczki.

W zależności od głębokości wyróżnia się zmarszczki:

• powierzchowne,

• głębokie.

Głębokość zmarszczek powierzchownych nie przekracza 0,05 milimetra. Pojawiają się one najczęściej w okolicy oczodołów i określane są jako „kurze łapki”. Wraz z wiekiem dochodzi również do postępującego pogorszenia zarysowania i sukcesywnego opadania owalu twarzy, co wiąże się m.in. z działaniem sił grawitacji, a także z zaburzeniami w obrębie struktury włókien elastycznych, kolagenowych oraz retikulinowych skóry właściwej i tkanki podskórnej. Ponadto często stwierdza się luki w uzębieniu, zapadanie się policzków oraz redukcję zawartości podściółki tłuszczowej. Wszystko to powoduje, że w podziale poprzecznym i podłużnym twarzy widoczne są znaczne zmiany w jej proporcjach. Deficyt tkanki podskórnej (najwyraźniejszy wokół ust) powoduje utratę elastyczności skóry oraz jej nadmiar w tej okolicy. Dodatkowo w wyniku nieustannej pracy mięśnia okrężnego ust skóra znajdująca się nad nim staje się mniej sprężysta, co powoduje powstanie zmarszczek pionowych, określanych jako „zmarszczki palacza” lub „kod kreskowy”.

Innym objawem starzenia się skóry jest jej suchość. Może ona pojawić się w każdym wieku, jednak najczęściej występuje u osób starszych. Przyjmuje się, że problem ten, w mniejszym lub większym stopniu, dotyczy prawie 100% osób po 60. roku życia.

Starzejącej się skórze może również towarzyszyć niezależna od niedokrwistości bladość. W wyniku zaburzenia procesu melanogenezy oraz zmian w układzie naczyniowym skóry mogą występować liczne przebarwienia, odbarwienia oraz teleangiektazje.

Proces starzenia się skóry, zarówno wewnątrzpochodny, jak i wynikający z oddziaływania bodźców zewnętrznych, wiąże się ze zmianami właściwości fizycznych, morfologicznych oraz fizjologicznych poszczególnych warstw skóry. Istotą procesu starzenia się są zmiany widoczne w obrazie histologicznym naskórka i skóry właściwej. Wewnątrzpochodne starzenie się skóry charakteryzują głównie procesy zanikowe i prowadzące do obniżenia sprężystości skóry.

ZMIANY W OBRĘBIE NASKÓRKA

Z czasem aktywność podziałowa komórek warstwy podstawnej ulega redukcji, w wyniku czego następuje ich spłaszczenie i przyjmują one horyzontalne (spoczynkowe) ułożenie. Dodatkowo atrofia warstwy kolczystej i ziarnistej powoduje, że naskórek staje się cienki, a odnowa komórkowa zostaje spowolniona. Odnawiające się komórki naskórka różnicują się coraz wolniej, natomiast zranienia wolniej się goją. Zewnętrzna warstwa naskórka w porównaniu z pozostałymi jego warstwami staje się proporcjonalnie coraz grubsza przez wolniejsze oddzielanie martwych komórek, w efekcie czego skóra szarzeje i jest bez blasku. Zmniejsza się zdolność zatrzymywania wody (cieńszy płaszcz lipidowy) i jej wiązania, co prowadzi do suchości skóry oraz zmniejsza odporność na szkodliwe czynniki zewnętrzne.

Granica skórno-naskórkowa ulega spłaszczeniu, natomiast zmniejszenie ilości proliferujących sopli naskórkowych oraz adhezji międzykomórkowej powoduje ograniczenie powierzchni kontaktu naskórka ze skórą właściwą. Prowadzi to prawdopodobnie do zmniejszenia i ograniczenia wymiany metabolicznej oraz substancji odżywczych między tymi warstwami.

ZMIANY W OBRĘBIE SKÓRY WŁAŚCIWEJ

W obrębie skóry właściwej obserwuje się obniżenie aktywności i syntezy fibroblastów. Komórki te stają się okrągłe, wykazują cechy komórek będących w stanie spoczynku, a ponadto w ich cytoplazmie zmniejsza się liczba pęcherzyków sekrecyjnych. W wyniku powyższych dysfunkcji dochodzi do zmniejszenia liczby włókien kolagenowych i zmiany ich właściwości.

W genetycznie uwarunkowanym procesie starzenia się skóry znacznie zmniejsza się aktywność syntezy włókien kolagenowych, głównie typu III oraz w mniejszym stopniu typu I, co prowadzi do zmian sieciowania się nowo powstałych włókien podporowych. Ponadto następują zmiany ich właściwości fizyko-chemicznych, w wyniku czego włókna te stają się twarde, sztywne, pofałdowane oraz chaotycznie rozmieszczone. Maleje również liczba włókien elastycznych, które są sztywne i rozmieszczone nieregularnie.

Wraz z wiekiem dochodzi również do zróżnicowania grubości ścian naczyń. Część z nich jest zgrubiała, natomiast inne ulegają znacznemu ścieńczeniu. W niektórych naczyniach obserwuje się redukcję liczby lub nawet deficyt komórek okołonaczyniowych. W skórze starzejącej się zmniejsza się łożysko naczyniowe, zwłaszcza łożysko pętli naczyniowych docierających do brodawek skórnych. Zmniejsza się także zdolność naczynioruchowa, co w efekcie pogarsza regulację ciepłoty tkanek.

Z czasem zmniejsza się liczba melanocytów odpowiedzialnych za produkcję melaniny – barwnika nadającego cerze ładny koloryt i odpowiedzialnego za brązowienie skóry. Podczas procesu starzenia układ melanocytów staje się nieregularny i powstają przebarwienia, tzw. plamy starcze.

Zmniejszanie się liczby gruczołów łojowych (szczególnie u kobiet) powoduje stopniowe wysuszenie skóry, z wiekiem coraz bardziej odczuwalne. U osób starszych czas potrzebny do odtworzenia w pełni funkcjonującej warstwy rogowej jest ponad 2-krotnie dłuższy niż u osób młodych. Skutkiem tych zaburzeń jest powstanie struktury niezdolnej do zatrzymywania wody.

Piśmiennictwo

1. Botek A.A., Lookingbill D.P. The structure and function sebaceous glands. W: Freinkel R.K., Woodley D.T. (red.). The biology of the skin. In: The structure and function sebaceous glands. Botek AA, Lookinbill DP. Parthenon Publishing, New York 2001; 87–100.

2. Braun-Falco O. Dermatologia. Tom I. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004.

3. Fisher G.J., Kang S., Varani J. i wsp. Mechanisms of photoaging and chronological skin aging. Arch. Dermatol. 1992; 127: 247–253.

4. Gilchrest B.A., Krutmann J. (red.). Skin Aging. Springer-Verlag, New York 2006.

5. Jungersted J.M., Hellgren L.I., Jemec G.B.E. i wsp. Lipids and skin barrier function – a clinical perspective. Contact Dermatitis, 2008; 58(5): 255–262.

6. Milstone L.M. Epidermal desquamation. J. Dermatol. Sci. 2004; 36(3): 131–140.

7. Sawicki W. Histologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.

8. Segre J.A. Epidermal barrier formation and recovery in skin disorders. J. Clin. Invest. 2008; 116(5): 1150–1158.

9. Sorrell J.M., Caplan A.I. Fibroblast heterogeneity: more than skin deep. J. Cell Sci. 2004; 117 (Pt 5): 667–675.

10. Vivier A. Atlas Dermatologii Klinicznej. Urban & Partner, Wrocław 2005.

11. Watson R.E., Ball S.G. Distribution and expression of type IV collagen in photoaged skin. Br. J. Dermatol. 2001; 144(4): 751–759.