Читать книгу Fizjologia żywienia - Группа авторов - Страница 6

Ściana przewodu pokarmowego zbudowana jest z: błony śluzowej, podśluzowej, mięśniowej i zewnętrznej, czyli przydanki (ryc. 1.1).

Błona śluzowa (mucosa) składa się z:

● nabłonka (epithelium);

● blaszki właściwej (lamina propria) łącznotkankowej;

● mięśniówki błony śluzowej (muscularis mucosae) – cienkiej warstwy mięśniówki gładkiej, której skurcz powoduje sfałdowanie błony śluzowej.

Błona podśluzowa (submucosa) zawiera:

● tkankę łączną;

● naczynia krwionośne i limfatyczne;

● włókna nerwowe.

Błona mięśniowa składa się z dwóch warstw mięśniówki gładkiej (wyjątek – zwieracz zewnętrzny odbytu zbudowany z mięśniówki poprzecznie prążkowanej):

● wewnętrznej okrężnej;

● zewnętrznej podłużnej.

Rycina 1.1. Budowa ściany przewodu pokarmowego (opis w tekście).

Błona zewnętrzna (przydanka) zawiera warstwy:

● włóknistą (w odcinkach leżących zewnątrzotrzewnowo – przełyk);

● surowiczą (w odcinkach leżących wewnątrzotrzewnowo – żołądek, jelito).

Czynność ruchowa mięśniówki przewodu pokarmowego niezbędna jest do przesuwania się treści pokarmowej oraz do mieszania się jej z sokami trawiennymi. W tym celu mięśnie gładkie wykonują trzy typy skurczów: perystaltyczne, rytmiczne (fazowe) oraz toniczne. Skurcze mięśni gładkich odbywają się w drodze odruchów, dla których bodźcami są rozciąganie ścian przewodu pokarmowego, neurotransmitery (z układu autonomicznego), hormony jelitowe (cholecystokinina, motylina, gastryna) oraz lokalnie uwalniane czynniki humoralne, takie jak serotonina czy histamina.

Przewód pokarmowy unerwiony jest przez autonomiczny układ nerwowy oraz tzw. jelitowy układ nerwowy, w skład którego wchodzą sploty mięśniówki jelita (tzw. sploty Auerbacha; zapewniające kontrolę motoryki przewodu pokarmowego) oraz sploty podśluzówkowe (tzw. sploty Meissnera; kontrolujące czynność wydzielniczą). Zarówno włókna współczulne, jak i przywspółczulne unerwiają przewód pokarmowy bezpośrednio, ale też pozostają w komunikacji z wymienionymi splotami. Pobudzenie przywspółczulne zwiększa siłę i częstość skurczów mięśniówki układu pokarmowego, podczas gdy pobudzenie współczulne ją hamuje.

Współdziałanie obu układów (jelitowego i autonomicznego układu nerwowego) zapewnia możliwość wystąpienia odruchów, dzięki którym odbywa się kontrola funkcjonowania przewodu pokarmowego.

Przewód pokarmowy podejmuje funkcję trawienia dzięki obecności enzymów trawiennych w ślinie oraz w sokach żołądkowo-jelitowych.

Wydzielanie (sekrecja) enzymów trawiennych odbywa się pod wpływem kontroli nerwowej, lokalnych mechanizmów kontrolnych oraz w odpowiedzi na czynność endokrynną (hormonalną) przewodu pokarmowego.

U dorosłego człowieka dziennie 7–10 l płynów przechodzi przez światło przewodu pokarmowego, przy czym tylko 2 l to płyny, które dostają się do jamy ustnej z pożywienia. Resztę stanowią płyny wydzielane przez przewód pokarmowy razem z enzymami trawiennymi, jonami, wodorowęglanami, kwasem solnym i śluzem (ślina, sok żołądkowy, sok trzustkowy, żółć, sok jelitowy). Płyny te oprócz trawienia uczestniczą w funkcji ochronnej w stosunku do śluzówki przewodu pokarmowego. Dla przykładu śluz wydzielany przez wpust żołądka ma chronić jego śluzówkę przed uszkodzeniem i samostrawieniem.

Strawione (poddane hydrolizie) węglowodany, białka i tłuszcze, jak również woda, jony i witaminy podlegają procesom wchłaniania (absorpcji). Wchłanianie zachodzi głównie w jelicie cienkim, którego kosmki i mikrokosmki zwiększają znacznie powierzchnię wchłaniania. Woda i jony podlegają absorpcji przede wszystkim w jelicie grubym.