Читать книгу Antykruchość Jak żyć w świecie, którego nie rozumiemy - Nassim Nicholas Taleb - Страница 13

Kruchość jest raczej mierzalna, ryzyko — zupełnie niemierzalne, szczególnie ryzyko związane z rzadkimi zdarzeniami1.

Powiedziałem, że możemy oszacować, a nawet zmierzyć kruchość i antykruchość, ale nie jesteśmy w stanie skalkulować ryzyka ani prawdopodobieństwa wstrząsów i rzadkich zdarzeń, niezależnie od tego, jak zaawansowanym modelem się posłużymy. Zarządzanie ryzykiem — w dzisiejszej postaci — to nauka o zdarzeniach, które mają nastąpić w przyszłości. Tylko część ekonomistów oraz niektórzy szaleńcy mogą utrzymywać — wbrew doświadczeniu — że „mierzą” przyszłą częstość występowania tych rzadkich zdarzeń. I tylko frajerzy im wierzą — wbrew doświadczeniu i dotychczasowej sprawdzalności takich pomiarów. Tymczasem kruchość i antykruchość to elementy aktualnej charakterystyki danego obiektu, stolika, firmy, przemysłu, państwa, systemu politycznego. Możemy wykryć kruchość, zobaczyć ją, a w wielu przypadkach także zmierzyć — albo przynajmniej zmierzyć w kategoriach względnych z niewielkim marginesem błędu — podczas gdy porównywanie ryzyka okazuje się (jak dotąd) zawodne. Nie da się stwierdzić z żadną dozą pewności, że jakieś odległe zdarzenia lub wstrząsy są bardziej prawdopodobne niż inne (chyba że człowiek lubi się oszukiwać), można jednak ze znacznie większą pewnością ocenić, że w razie konkretnego zdarzenia dane obiekty lub struktury będą bardziej kruche niż inne. Bez trudu stwierdzisz, że twoja babcia jest bardziej wrażliwa na nagłe wahania temperatury niż ty, że jakaś dyktatura wojskowa gorzej zniesie zmiany polityczne niż Szwajcaria, że w razie kryzysu jeden bank będzie bardziej zagrożony niż inny albo że trzęsienie ziemi wyrządzi większe szkody nowoczesnemu budynkowi o słabych fundamentach niż katedrze w Chartres. I — co najważniejsze — możesz nawet przewidzieć, który z tych obiektów przetrwa dłużej.

Zamiast mówić o ryzyku (które jest równocześnie predyktywne i ugrzecznione), proponuję używać pojęcia kruchości, które nie jest predyktywne i, w odróżnieniu od ryzyka, ma interesujące określenie na swoje przeciwieństwo funkcjonalne, nieugrzecznione pojęcie antykruchości.

Żeby zmierzyć antykruchość, można zastosować wzór przypominający przepis na kamień filozoficzny, zwięzłą i uproszczoną formułę, która pozwala zidentyfikować tę cechę niezależnie od dziedziny — od medycyny po strukturę społeczeństw.

Nieświadomie wykorzystujemy antykruchość — w życiu codziennym, a równocześnie świadomie ją odrzucamy — szczególnie w życiu intelektualnym.