Читать книгу Сайланма әсәрләр / Избранное - Сажида Сулейманова - Страница 46

Саргаеп көйгәнне,

сөюдән үлгәнне

сөйлиләр борынгы бәетләр.

Янсаң да, көймә син,

саргаеп сөймә син,

замана гаепләр.

Үткәнгә иярмә.

Заманны иярлә –

чабышта чыныксын йөрәгең.

Юлчылар юл алыр,

моңлыга җыр калыр, –

кирәкле һөнәрең.

Ә җыр бит күтәрә.

Авыр юл үткәндә,

дәртле җыр һәрвакыт иң алда.

Ул ялгыз калдырмас,

арытмас, талдырмас –

сагышлы җырларга инанма.

Тик менә һаман да

бу яңа заманда

кешедә сагыш бар, кайгы бар.

Күңелләр көр була,

максатлар бер була,

ә юллар нигәдер аерыла.

Йолалар искерә,

тик менә хис кенә

һаман шул: буйсынмый, тузына.

Диңгезләр кушыла,

айга юл сузыла.

Ә күңел дигәнең өзелә, сызыла.

Күкләрне күкрәтә,

тауларны тетрәтә,

очканда очрашкан җисемнәр.

Нидә соң кодрәте? –

Күпләрне тетрәтә

янәшә җырланган исемнәр.

Мин дә җыр тыңладым.

Йокысыз төннәрем

таң белән тоташты, сизмәдем.

Ишеткәч, түзмәдем,

иясен эзләдем

күңелне кузгаткан сүзләрнең.

Эзләгән – тиз табар,

күңел бит – эзтабар,

бушлыкка чыдамый бик озак.

Бер тынса, бер тула,

җыр булып ургыла,

ә җырга юк йозак.

Бәлки, ул яңгырамас, –

кайда көз, кайда яз.

Эресен күңелләр юшкыны.

Яңарыр, онытылмас,

йөрәккә һәрчак хас

омтылу, ашкыну.

Тәңкә карлар,

    алка карлар,

        ап-ак карлар ява.

Җәйләр,

    көзләр,

        йөргән эзләр

            кар астында кала.

Кара күзе,

    сабыр йөзе,

        әллә үзе якын.

Карлар ява,

    карлар ява,

        ә йөрәктә – ялкын.

Йолдыз карлар

    һавалардан

        нигә төшә җиргә?

…Күрми торсам,

    онытыр идем, –

        төшләремә керә.

Күктән йолдыз яудыралган

    сөю бар, ди,

        чындыр.

Салкын кышта

    яндыралгач,

        гыйшык уты – шулдыр.

Яр тулып бозлар акканда,

нигәдер күңел тула.

Елыйсы килгән чакларда

җырласаң җиңел була.

Тамчылар тама, таш яра,

Ирешә теләгенә.

Күз яше эзләр уялмас

берәүнең йөрәгенә.

Ә күктә кояш елмая,

урамнар дәрья төсле.

Яз быел матур килә бит,

кешеләр көләч йөзле.

«Чык-чык» дип килә чыпчыклар

Тәрәзәм турысына.

Каршылыйм таңны, сөялеп

тәрәзә борысына.

Сыерчык килгәнен көтәм,

күңелемне аңлар иде.

Барыр да аның каршына,

талпынып сайрар иде.

Сыерчык теленә салып

җибәрсәм сагышымны,

ул да бер моңланыр иде,

ишетеп тавышымны.

Сәламен, бәлки, җибәрер

җырчы кош канатында…

Сыерчык килгәнен көтәм,

күңелемне аңлатырга.

Күзләреңнән нурлар агылганда,

керфекләрең ничек талмый соң?

Син карыйсың миңа, гел карыйсың,

әйтер сүзең әллә бармы соң?

Син карыйсың үзең, керфекләрең

серләреңне җыя, яшерә.

Син яшермә инде, әйт, яшермә,

сүз табалмыйм башлап дәшәргә.

Көн дә йөргән юлларыңа чыгам,

дәва эзлим йөрәк сызлауга.

Син кызганма инде, һич кызганма,

күз нурыңны сирпе узганда.

Күзләреңдә, ахры, тылсым бардыр, –

сине күрми бер көн түзалмыйм.

Мин эзләмим сине, юк, эзләмим,

эзләреңнән генә күз алмыйм.

Күзләр белән күзләр очрашканда,

калам төсле упкын читендә.

Сагына да төсле, чакыра да…

Соңгы адымны ясау читен дә.

Тиңсез сагыш кара тирәнлектән

якты өмет булып бөркелә.

Әллә көтә, әллә икеләнә,

кулын сузмый, куя иркемә,

Ә мин һаман сихерләнгән сыман

басып торам упкын читендә.

Күзне йомсам, бәлки, атлар идем,

күрәләтә керү читен лә…

Иртәрәк килмәдең,

и ләйсән яңгыры.

Бөредә йомылган

яфраклар арыды.

Саргаеп көттеләр

үләннәр, уҗымнар.

Сарылган тузанны

тамчылар юсыннар.

И яңгыр, ю әле

берәүнең тәрәзен.

Күтәреп карасын

күңеле пәрдәсен.

Тамчылар, тамчылар,

белегез бер серне:

мин – бердәнбереме,

күпләрнең берсеме?

Нигә соң тәрәзә

томанлы, тузанлы…

И ләйсән яңгыры,

юдырып уз әле.

Кайдан синдә бу кадәр

сөенеч, шатлык?

Шатлыгың миңа күчә,

үзеңнән артып.

Очраштык. Әйтер сүз юк.

Үтәргә юл юк.

Сиңа ни сөйли икән

тынычсыз тынлык?

Кара коңгырт күзләрнең

төрлесен беләм.

Яз сыман яктыларын

беренче күрәм.

Үзем нигә елмаям,

сәбәпсез көләм? –

Нигә сөенүеңнең

сәбәбен беләм…

Яңгыр ява,

     яңгыр ява,

         гөрләп сулар ага.

Җыелмаган бөртекләрем

         кала инде,

             яна.

Урылганы,

     егылганы,

         сугылганы бергә…

Нигә килү кирәк инде

         чакырылмаган җиргә?

Җыяр идем,

     куяр идем

         келәтләрне биккә.

Йозак-келә табалмадым

         йөрәккә һәм күккә.

Яшьнәп, күкрәп калыйм диме

         җәйнең соңгы ае?

Күктәгеләр күкрәр инде,

         җирдәгегә – авыр.

Яңгыр ява, яңгыр ява…

         Гөрләп сулар ага.

Галәм суы сүндералмый,

         яна йөрәк, яна.

Табышмакның җаваплары кызык, –

я бик ерак, я бик якыннар.

Син эзлисең мичтән пәрәмәчләр –

алар йолдыз булып балкыйлар.

Йөрәгенә ут салучы бала

Кайда йөри?

     Табу, һай, авыр.

Ә ул синең каршыңда ук икән:

кайнап торган сары самавыр.

Ак самавыр җырлый, гөрли генә,

Дус-ишләрне җыя табынга.

Тик йөрәге кеше кулы белән

утлы күмер салып кабына.

Янар йолдыз төннәр карасына

үз яктысын биреп яктыра.

…Синең күзләр йолдызларга тиңме, –

хыял илләренә чакыра.

Эзләгәнне бик якыннан тапсаң,

табу сөенече ник сүрән?

Ерактагы учак якты сыман,

якын килсәң – инде ул сүнгән.

Табышмаклар дөньясына кереп,

әллә инде үзем югалам.

Минем өчен әле табылмаган

табышмак син. Эзлим, уйланам.

Яланаяк юлга чыгам,

әле янам, әле туңам,

һаман барам бер ялсыз.

Әллә җәй бу, әллә кыш.

Берәү аңлый, берәү каргый,

аяк тала, йөрәк армый.

Һәр борылыш – сөенеч,

әллә бәйрәм, әллә эш.

Бер югала, бер табыла,

бер еракта, бер янымда, –

кояш кына бата кич.

…Әллә өн бу, әллә төш.

Бозлы диңгез ятса арабызда,

эретер иде кайнар хисләрем.

Карлы таулар булса, мәхәббәтнең

канатлары белән кичәрмен.

Юллар, еллар безне аерсалар,

йөрәкләргә алар киртәме?

…Бер сукмактан йөреп очрашканда,

туктап кул да бирми китәмен.

Күзләреңнең сихри нуры сүнәр,

караларын түгеп карама.

Очып, йөзеп, атлап чыгалмаслык

кеше язмышы бар арада.

Буранлы кышларым, яшенле җәйләрем,

Йокысыз таңнарым, кичләрем…

Кайларда кышлады, кайларда җәйләде

хыялда сакланган төсләрең?

Ә хыял канатлы, ябуны яратмый.

Кошларга киңлек бир, югалмый.

Кундың да, очтың да, тотарга кыялмыйм,

бәхетме, әллә син хыялмы?

Ә бәхет түгәрәк,

     килә ди тәгәрәп,

туп итеп уйнарга, чөяргә…

Очасың, төшәсең, туктама, тәгәрә.

Кояшы артыннан җир калмый иярә.

Кайсыннан алыйм да,

     бирим соң кайсына, –

берәүнең бәхете – берәүнең кайгысы.

Кайгыны бүлешәм, шатлыкны өләшәм.

Ә бәхет бүленми, ник аның яртысы?

Торналар очалар,

     торырга кушалар.

Җыр белсәң, кошка бир, таратыр.

Кешедән качырган,

     эченә яшергән

сукыр ут саргайтыр.

Чаткылар уйнасын,

     йоклаган уянсын, –

мин күккә йолдызлар чөям.

Сүнсә дә, нур калсын.

Көл түгел, җыр калсын, –

     янам мин, сөям.

Болытларны ярып, нидер үтте,

әллә яшен, әллә аҗаган.

Табылмаган, танылмаган уктай,

йөрәгемә нидер кадалган.

Кузгата да, сызлата да сыман,

җәрәхәт тә кебек, түгел дә.

Көе табылмаган, язылмаган,

җырланмаган җырдай күңелдә.

Сызлаган да булды, эзләгән дә.

Ул чакларны инде оныттым.

Эзләгәндә түгел, сизмәгәндә,

юлларыма нигә юлыктың?

Сизелмәгән, әле бизелмәгән,

өзелмәгән гөлләр кирәкме?

Күз күрмәгән гөлнең энәседәй,

нидер чәнчеп тора йөрәкне.

Синең куллар белән минем куллар,

синең юллар белән минем юллар,

очрашса да, бергә үрелмәс.

Саумы, диеп, кемнәр кул бирмәс.

Ә мин кулым бирәм, син сузганда.

Ә мин өнсез булам, син узганда,

йөрешләрең әллә тылсымлы.

Очрашулар безнең бик соңмы?

Үзем кулым алам кулларыңнан,

үзем күзем алмыйм юлларыңнан,

булыр төсле берәр могҗиза.

Көн артыннан шулай көн уза.

Ә мин сыныйм акыл белән хисне.

Баскан җирдә карлар эрер төсле…

Йөрәк каты тибә, тиз эремәс.

Күзләреңә туры карасам да,

эчләремдә утлар кайнаса да,

кулым салкын булыр, сиздермәс.

Чәчләреңне тарар идем,

күзләреңә карап.

Алар көзге көндәй соры,

болыт сыман кара.

Беләм бит мин ул күзләрнең

иң бәхетле чагын.

Тирбәндереп, сискәндереп

карарлармы тагын?

Кояш кебек кирәк миңа

яздай якты йөзең.

…Атналары бик тиз уза,

бәйрәмнәре – озын.

Отыламы, онытыламы

язылмаган җырлар?

…Иңнәремә салынмаган,

кагылмаган куллар.

Серләреңне белер идем,

күзләреңдә – томан.

Алар бүген ерактагы

кара урман сыман.

«Кашларың кыйгач» дигәннәр

чәчеңне үрмәсеннәр.

«Башларың ялгыз» дигәннәр

яшеңне күрмәсеннәр.

Гөлләргә тиңләсеннәр,

алларга тиңләсеннәр.

Арага кергәннәре дә

яраңны күрмәсеннәр.

Сагышлар йөздә чагылса,

әйдә, бер сөйләсеннәр!

«Сагына» дисә дисеннәр,

«ялына» димәсеннәр.