Читать книгу Wielki problem drobniaków - Thomas J. Sargent - Страница 11

Czynniki wywołujące niedobory

Jak może dochodzić do niedoborów monet w sytuacji, kiedy zawsze można wykorzystać srebro, aby wymienić je w mennicy na nowe drobne? Odpowiedź brzmi, że ludzie chcą wymieniać kruszec na monety tylko wówczas, gdy przynosi to korzyść, to zaś zależy od ceny dobra konsumpcyjnego. Na ogół o zmianach ceny dobra konsumpcyjnego decyduje łączny zasób pieniędzy, nie tylko zasób drobnych.

Nowym założeniem poczynionym w naszym modelu jest to, że w ramach systemu średniowiecznego może dojść do niedoborów monet poza granicami przedziałów ograniczających wahania ceny dobra konsumpcyjnego, a brak pewnych monet nie musi wywoływać zmian ceny dobra konsumpcyjnego niezbędnych do tego, aby zaczęto bić ich więcej. Wskutek zmian cen (są one sygnałami rynkowymi) spowodowanych przez niedobory drobnych szybciej nawet dochodzi do przetapiania tych monet. Ponieważ spada ich wartość jako pieniądza, z czasem stają się one więcej warte jako kruszec niż jako monety, chyba że władze dokonają odpowiednich korekt parametrów wyznaczających punkt przetapiania drobnych o najmniejszych nominałach. Opisana cecha przyjętego przez nas modelu tłumaczy powszechnie obserwowaną uporczywą deprecjację monet o niskich nominałach, a także sprawia, że obniżki wartości takich monet poprzez zmniejszanie ilości kruszcu postrzegane są jako stosowany w średniowiecznym systemie podaży pieniądza środek zaradczy służący rozwiązaniu problemu stwarzanego przez brak drobnych pieniędzy. Pokazuje ponadto, jak należało korygować ten mechanizm⁹.

Wyznaczanie ceny dobra konsumpcyjnego

Idealny system kruszcowego pieniądza towarowego jest zaprojektowany tak, aby zapewnić zrównanie ceny dobra konsumpcyjnego z cenami względnymi kruszcu w przeliczeniu na dobra konsumpcyjne oraz — przez zapewnienie endogeniczności zasobu monet — nie dopuścić do tego, aby wywołane przez czynniki egzogeniczne wahania liczby monet będących w obiegu wpływały na cenę dobra konsumpcyjnego. Podobnie jak w średniowiecznym systemie monetarnym ideał ten jest niedoskonale urzeczywistniony w naszym modelu, w którym seniorat i inne koszty produkcji powodują różnicę między punktami bicia i przetapiania monet. Przestrzeń pomiędzy srebrnymi punktami pozwala, aby egzogeniczne wahania liczby monet wpływały na wysokość ceny dobra konsumpcyjnego. Może w niej dochodzić do wahań ceny dobra konsumpcyjnego zgodnych z ilościową teorią pieniądza¹⁰.

Ponieważ dla każdego nominału istnieją srebrne punkty, nasz model to ucieleśnienie różnych form ilościowej teorii pieniądza zależnych od tego, w których miejscach owe odmienne punkty wypadają, a także od tego, czy aktywne jest ograniczenie wynikające z warunku posiadania pensów przed transakcją. Przedziały między punktami bicia i przetapiania monet o wysokich i niskich nominałach wyznaczają przedział ceny dobra konsumpcyjnego, w którym funkcjonuje zwykła ilościowa teoria pieniądza, ujęta w kategoriach łącznej liczby monet znajdujących się w obiegu. Cena dobra konsumpcyjnego mieści się w tym przedziale w okresach, w których w obiegu są monety o obu nominałach, przy czym żadnych się ani nie przetapia, ani nie wybija. Jednakże gdy aktywne jest ograniczenie narzucone przez warunek posiadania pensów przed transakcją, ale żadnych z obu rodzajów monet ani się nie przetapia, ani nie wybija i oba są w obiegu, ilościowa teoria pieniądza rozpada się na dwie — jedna dotyczy „dolarów”, druga zaś „pensów”. Jeszcze inna, bardziej standardowa wersja teorii ilościowej dotyczy systemu, w którym parametry podaży ustawiono tak, aby spowodować zniknięcie monet o wysokich nominałach wskutek wyparcia przez monety o niskich nominałach pełniące funkcję żetonów. Te cechy modelu tłumaczą, w jaki sposób system obmyślony w tym celu, aby cenę dobra konsumpcyjnego powiązać z wartością złota lub srebra, mimo wszystko umożliwił poznanie teorii ilościowej. Przedziały między punktami wybijania i przetapiania monet bywały na tyle duże, że można było dostrzec zasady funkcjonowania mechanizmu teorii ilościowej wyznaczającego cenę dobra konsumpcyjnego. Mechanizm ów decyduje o tej cenie w systemie obecnym, gdzie istnieje wyłącznie pieniądz fiat.

Środki zaradcze

Przedstawiony przez nas model formalizuje cechy, które wnoszą różne elementy opisanego przez Cipollę zespołu zasad normatywnych, między innymi znaczenia monet żetonowych produkowanych na żądanie bez ponoszenia kosztów, wymienialności monet o wysokich i niskich nominałach po stałym kursie, ograniczonego zakresu prawnego środka płatniczego monet o mniejszych nominałach, w celu zmodyfikowania ograniczeń wynikających z warunku posiadania gotówki przed transakcją. Model ten eksponuje elementy, których należy poszukiwać w materiale historycznym. Czy dysponowano technologią pozwalającą produkować monety pełniące funkcję żetonów? Czy można było bezpiecznie zakładać, że ówczesne instytucje zapewnią wymienialność? Kiedy i w następstwie jakich wydarzeń odrzucono przekonanie, że monety wszystkich nominałów powinny mieć pełną zawartość kruszcu¹¹?