Читать книгу Wielki problem drobniaków - Thomas J. Sargent - Страница 12

Model odgrywający rolę przewodnika po historii

Uzbrojeni w nasz model przesiewamy materiał historyczny. Opowieść rozpoczynamy w czasach karolińskich¹², kiedy to pieniądz miał tylko jedną, prostą formę. Bito mianowicie monety, które będziemy tu nazywać pensami, wykorzystując prymitywną technologię. Monety owe uważano za towar podobny do pszenicy bądź wina. Rozwój handlu wymusił szybko produkcję większych monet, srebrnych i złotych. Z czasem zaczęło dochodzić do wielu różnorodnych zdumiewających zjawisk, między innymi chronicznych niedoborów monet, przewożenia przez granice monet o niskich nominałach, zmiennych kursów wymiany monet o różnych nominałach i korelacji między liczbą drobnych w obiegu a ceną dobra konsumpcyjnego, co świadczyłoby o „teorii ilościowej”. Aby radzić sobie z zaistniałą sytuacją, rządy niekiedy obniżały wartość monet poprzez zmniejszanie w nich ilości kruszcu. Gdy napotykano kwestie prawne powiązane z tymi zjawiskami, wyciągano z nich wnioski. Zaczęto doskonalić koncepcje pieniądza jako towaru, co doprowadziło później do idei pieniądza fiat. Pod koniec XV wieku przeprowadzono niepowiązane z sobą eksperymenty z wymienialnymi monetami żetonowymi, ale napotkano ograniczenia technologiczne i problemy powodowane przez niezdyscyplinowane rządy¹³.

W XVI wieku zmechanizowano proces bicia monet. Od tego czasu można było produkować je w lepszej jakości i trudniejsze do podrobienia. Podniosło to jednak koszty stałe, co z kolei skłoniło władze kastylijskie do przeprowadzenia eksperymentu pozwalającego odnieść pewne korzyści dzięki wprowadzeniu dobrze zarządzanego systemu pieniądza fiat. Jego podstawą miałyby być miedziane monety pełniące funkcję żetonów. Niestety, polityka finansowania deficytu z czasem spowodowała bezprecedensową inflację. W XVII wieku władze innych państw europejskich odczuwały pokusę, aby wdrożyć podobne rozwiązanie, co spowodowało rozmaite skutki. Twórcy teorii monetarnych przyglądali się tym eksperymentom i wyciągali wnioski: kiedy pieniądz fiat może być rozwiązaniem pożądanym, jak takim pieniądzem zarządzać i dlaczego ilościowa teoria pieniądza mogła skłaniać do ograniczenia roli drobnych monet jako prawnego środka płatniczego. W 1661 roku w Wielkiej Brytanii sir Henry Slingsby zaproponował pewną wersję zespołu zasad normatywnych.

Musiało upłynąć półtora stulecia, zanim w Wielkiej Brytanii wprowadzono w życie zalecenia Slingsby’ego. Wrócimy do tego pod koniec naszej opowieści, nawiązując do przekonania Angeli Redish, że dopiero wykorzystanie maszyny parowej umożliwiło faktyczne wdrożenie w Zjednoczonym Królestwie zespołu zasad normatywnych. Stało się to w 1816 roku. Po upływie kolejnych dziesięcioleci przyjęto te zasady w Stanach Zjednoczonych, Francji i Niemczech, co zapewniło istotny element klasycznego parytetu złota. Po tej długiej nauce wyłoniły się społeczeństwa mające dobrze funkcjonujący system pieniądza towarowego, a także narzędzia teoretyczne oraz doświadczenia zbiorowe, które przygotowały grunt pod system pieniądza fiat ze stabilnymi cenami. Mimo to w XX wieku prowadzono wiele długich eksperymentów z pieniądzem fiat, które przypominają dawne eksperymenty opisane w tej książce. Papierowe pieniądze zastępowały wówczas miedziane jako czynnik towarzyszący inflacji. Oznacza to, że jeszcze w ostatnim ćwierćwieczu XX wieku uczono się systemu monetarnego.