Читать книгу Wielki problem drobniaków - Thomas J. Sargent - Страница 16

Wykorzystajmy i rozszerzmy teorię pieniądza towarowego. Teoria ta opisuje popyt na monety wybijane z drogocennego metalu, który będziemy dalej nazywali srebrem, a także mechanizm podaży tego pieniądza. Ostatecznie dojdziemy do wariantu naszej teorii, w którym przyjmuje się wiele rodzajów monet. Rozpoczniemy jednak, bo tak jest bardziej użytecznie, od jej wersji bardziej typowej, gdzie zakłada się wykorzystywanie monet o jednym nominale. Przyjmijmy, że tym nominałem będzie pens.

Elementy systemu kruszcowego pieniądza towarowego

W podstawowej teorii jednego nominału czyni się następujące założenia: (a) monety wybija się z drogocennego metalu, (b) o wartości monety będącej w obiegu nie decyduje jej ciężar, lecz nominał (liczba), (c) ilość kruszcu użytego do wybicia monety wyznacza górną granicę ceny dobra konsumpcyjnego (wyrażonej poprzez liczbę monet koniecznych do nabycia jakiegoś artykułu). Istnieją dwie metody ustalania, ile nowych monet zostanie wyprodukowanych: albo (d) władze nakazują mennicy wybijać odpowiednią liczbę monet na ich koszt, albo (e) władze ustanawiają system, w którym nie ogranicza się liczby wybijanych monet, a obywatele mają prawo je nabywać po ustalonym kursie w mennicy, w zamian za srebro, a więc otrzymując określoną liczbę monet za pewną ilość kruszcu. Gdy wybiera się system, w którym nie ogranicza się liczby wybijanych monet, wyznacza się dolną granicę ceny dobra konsumpcyjnego. W idealnym dziewiętnastowiecznym systemie, w którym wartość pieniądza wynika z wartości jednego kruszcu, granice górna i dolna są do siebie bardzo zbliżone, a przez to cena dobra konsumpcyjnego jest ściśle powiązana z ceną względną kruszcu użytego do wytworzenia monet. Kolejno omówimy każdą z tych istotnych cech.

b oznacza liczbę uncji srebra w pensie Nie ciężar, lecz nominał

a. Rząd postanawia, że każdy pens ma zawierać b uncji srebra²⁰.

b. Podobnie jak w nowoczesnych systemach pieniądza fiat (gdzie b wynosi zero), w przyjętej przez nas teorii czyni się założenie, że monety wymieniane są na towary nie na podstawie ciężaru pieniędzy, lecz nominałów (liczby). Oznacza to, że cena towaru nie mówi o tym, ile uncji srebra trzeba dać za jakiś artykuł, lecz określa liczbę monet, które trzeba za tę rzecz przekazać. Kiedy za jakąś monetę można nabyć więcej dóbr konsumpcyjnych niż można by dostać za srebro użyte do wytworzenia tej monety, zawsze oznacza to, że wartość wynikająca z nominału monety jest wyższa od wartości wynikającej z jej ciężaru. Innymi słowy: w jej wartości nominalnej zawarta jest pewna część pieniądza fiat.

ϕ to liczba uncji srebra wymienianych za nabywaną rzecz, czyli wyrażona za pomocą srebra cena dóbr konsumpcyjnych na rynkach światowych

c. Zawartość kruszcu w monetach wyznacza górną granicę ceny dobra konsumpcyjnego, ponieważ – choć przy przyjmowaniu wartości monety na podstawie nominału, jej wartość może przekraczać wartość srebra użytego do jej wytworzenia – monety te nie mogą być warte mniej, pod warunkiem, że ich posiadacze mogą je przetopić bez ponoszenia kosztów, aby uzyskać srebro. Przyjmijmy, że ϕ to cena względna dóbr konsumpcyjnych wyrażona za pomocą srebra, oznacza więc, ile uncji srebra trzeba dać za nabywaną rzecz. Cena dóbr konsumpcyjnych p_t musi spełniać zależność

(2.1)

W zależności tej pt oznacza, ile pensów trzeba dać za dobro konsumpcyjne. Gdyby cena dobra konsumpcyjnego miała kiedykolwiek przekroczyć wielkość ułamka , mieszkańcom tego państwa opłacałoby się przetapiać monety. Spowodowałoby to spadek ceny dobra konsumpcyjnego, ponieważ zmalałaby liczba monet będących w obiegu. Górna granica ceny dobra konsumpcyjnego (2.1) zostaje osiągnięta, gdy wartość monety wynikająca z nominału (liczby) równa się wartości wynikającej z ciężaru.

Jednym z elementów teorii kruszcowego pieniądza towarowego jest ilościowa teoria pieniądza wyrażona przez równanie określające popyt na pieniądz. Przyjmijmy, że wielkość popytu na monety określa prosta funkcja:

(2.2)

W równaniu tym m_t to zasób monet wyrażony za pomocą liczby pensów, a k_t to wielkość popytu na realny zasób pieniądza w określonym czasie t, wyrażona za pomocą dóbr konsumpcyjnych. Zgodnie z równaniem (2.2) zasób monet m_t decyduje o cenie dobra konsumpcyjnego, która nie może przekroczyć górnej granicy wyrażonej za pomocą nierówności (2.1). Równanie (2.2) oraz nierówność (2.1) wyznaczają największą możliwą wielkość zasobu monet:

(2.3)

Mieszkańcom państwa opłaca się przetopić posiadane monety, aby uzyskać srebro, gdy zasób tych monet przekracza granicę wyznaczoną przez zależność (2.3). Wyznaczone przez zależności (2.1) oraz (2.3) górne granice narzucają dyscyplinę emitentom pieniędzy. Wynika ona z faktu, że do produkcji monet wykorzystuje się drogocenny kruszec.

W praktyce istniały dwie metody wyznaczania zasobu monet m_t w systemach kruszcowego pieniądza towarowego.

Bicie monet na koszt władz

d. Rząd mógł bezpośrednio wyznaczyć wielkość m_t, wprowadzając monopol mennicy, która ze srebra należącego do władz zaczynała wybijać na ich koszt nowe monety. Władze mogły wybrać dowolną wielkość m_t, pod warunkiem że była niższa od _m_t, jeśli miała niezbędną do tego ilość srebra bm_t. W tym systemie cena dobra konsumpcyjnego zmieniała się wraz z _m_t, zgodnie z teorią ilościową pieniądza, do poziomu wyznaczonego przez nierówność .²¹

Swoboda wybijania monet

e. Rząd mógł zaniechać bezpośredniej kontroli nad liczbą produkowanych monet. W tym systemie władze ustalały stawkę senioratu σ ∈ (0, 1), która pozwalała pokryć koszty produkcji oraz zapewnić rentowność mennicy, a ponadto pokryć wszelkie podatki nałożone na produkcję monet. Rząd nakazywał mennicy wybijać pensy bez ograniczeń, aby dawać je obywatelom w zamian za srebro. Innymi słowy, żądał by mennica bez ograniczeń kupowała srebro po ustalonej cenie, którą miała wypłacać w pensach. Za każdą uncję srebra mennica oferowała pensów. Następnie władze dzieliły się z mennicą osiągniętymi zyskami netto w wysokości od każdego pensa. W systemie bicia monety „swobodnego”, czyli bez ograniczeń, pojawia się dolna granica ceny dobra konsumpcyjnego wyznaczona przez zależność

(2.4)

Gdyby cena spadła poniżej wielkości p, mieszkańcom państwa opłacałoby się przynosić srebro do mennicy, aby za nie kupować monety, a to spowodowałoby zwiększenie zasobu monet. Górna i dolna granica przedziału wielkości, które może przyjmować cena dobra konsumpcyjnego — wyrażają te granice zależności (2.1) oraz (2.4) — to srebrne punkty występujące w systemie kruszcowego pieniądza towarowego, przy założeniu, że wybija się pieniądze bez ograniczeń.Owe srebrne punkty to odpowiedniki tzw. złotych punktów z dziewiętnastowiecznego systemu parytetu złota.

Albert Feavearyear następująco streścił podstawowe warunki, które musi spełnić system kruszcowego pieniądza towarowego w czystej postaci: „Sprawność parytetu drogocennego metalu stosowanego do kontrolowania wartości pieniądza - naturalnie przy założeniu, że wartość samego metalu pozostaje stosunkowo stała - zależy od obowiązujących regulacji monetarnych. Aby zapewnić największą sprawność, musi zostać zagwarantowana całkowita swoboda wymiany kruszcu na pieniądz oraz pieniądza na kruszec po stałym kursie. Trzeba zapewnić swobodę handlu tym metalem, pozwalając go bez ograniczeń eksportować i importować. Gdy w obiegu są monety, mennica musi je wybijać z odpowiednią precyzją, zapewniając należyty ciężar i czystość metalu, kiedy je wymienia na kruszec w sztabkach bez ograniczeń i bez pobierania opłat. Monety muszą być ponadto odpowiednio zabezpieczone, aby nie można ich było podrabiać ani ścierać brzegów pilnikiem bądź ścinać skrawków. Należy podjąć działania, aby regularnie wymieniać zniszczone monety. Trzeba również zapewnić możliwość przetapiania monet, jeśli taka działalność jest opłacalna”²².