Читать книгу Wielki problem drobniaków - Thomas J. Sargent - Страница 5

Postanowiliśmy opisać wyniki naszych dążeń do ustalenia genezy zespołu zasad stosowanych obecnie przez banki centralne do zarządzania podażą monet i banknotów w państwie. Ponieważ zasady te pozwoliły rozwiązać powszechne i uporczywe problemy towarzyszące zarządzaniu systemem pieniężnym, dzięki podjętym badaniom uzyskaliśmy wiele wiadomości o ogólniejszych historycznych problemach monetarnych i fiskalnych, a także o kształtowaniu się ogólnych zasad, które w przekonaniu większości współcześnie żyjących specjalistów powinny być stosowane przy opracowywaniu polityki monetarnej.

Obecnie niemal wszystkie rządy stosują zespół zasad normatywnych, regulując podaż monet i banknotów oraz ustalając ich wartość. Tak więc agencje rządowe odpowiadające za politykę monetarną ustalają cenę pieniądza, społeczeństwo natomiast decyduje, jak wiele ma go być w obiegu. Władze monetarne ustalają ceny, oferując zamianę banknotów i monet o różnych nominałach bez ograniczeń po stałych kursach (np. rząd amerykański w każdej chwili jest gotów kupić albo sprzedać ćwierćdolarówkę za pięć pięciocentówek). Dążąc do utrzymania pod kontrolą ogólnego wskaźnika cen towarów i usług, agencje odpowiadające za politykę monetarną ustalają również łączną liczbę emitowanych przez rząd banknotów i monet (wybierają wielkość podaży bazy monetarnej, czyli pieniądza M0). Nie decydują jednak, jak wiele jest w obiegu pieniędzy różnych nominałów. O ilościach poszczególnych nominałów bazy monetarnej decyduje społeczeństwo, wymieniając monety i banknoty z rządem. Obecnie monety i banknoty wszystkich nominałów są żetonami. O ich wartości nie decyduje bowiem papier czy metal, z których je wytworzono, lecz towary i usługi, które można w zamian za nie nabyć.

Ten zespół zasad normatywnych stosowany do wyznaczania cen względnych oraz liczby monet i banknotów o różnych nominałach sprawdzał się doskonale przez ponad wiek. Jednakże do roku 1850, przez wiele stuleci, o strukturze nominałów monet decydowały zasady mniej wiarygodne. Rządy bowiem nie proponowały wymiany pewnego nominału na inny po stałych cenach, lecz o cenach poszczególnych nominałów decydował rynek; działo się to jednak w sposób budzący zaniepokojenie władz monetarnych. Przez stulecia decydenci polityczni ustalający zasady polityki monetarnej i kupcy narzekali na wahania zarówno liczby monet o różnych nominałach będących w obiegu, jak i ich cen względnych. Specjaliści od polityki monetarnej długo borykali się z tymi problemami, zanim ostatecznie, w połowie XIX wieku, przyjęli współczesny zespół zasad normatywnych. Tak pojawił się jeden z zasadniczych elementów obowiązującego obecnie systemu pieniądza fiat, a także poprzedzającego go parytetu złota.

Prace nad książką rozpoczęły się po przeprowadzonej w sierpniu 1996 roku rozmowie autorów na temat początków koncepcji współczesnego zespołu zasad normatywnych. Carlo M. Cipolla opisał kiedyś historię problemów z systemem pieniężnym – całe wieki prób i błędów w stosowaniu polityki monetarnej przed wprowadzeniem tego zbioru. Cipolla nie opisał jednak, jak go wymyślono. Thomas Sargent przypuszczał, że przed przyjęciem zespołu zasad normatywnych państwo prowadziło błędną politykę podaży drobnych monet, ponieważ decydenci polityczni posługiwali się złym modelem. Twórcy koncepcji zespołu zasad normatywnych wskazali lepszy model i tym samym położyli podwaliny pod lepszą politykę monetarną. Powołując się na wyniki badań prowadzonych przez Angelę Redish (Redish 1990), François Velde oponował. Twierdził, że wprowadzenie w życie zespołu zasad normatywnych wymaga technologii, na której można polegać, trzeba bowiem produkować monety trudne do podrobienia. Przekonywał więc, że nie tyle nieznajomość dobrej teorii monetarnej, ile ograniczenia techniczne mogły być powodem problemów występujących w dziedzinie pieniężnej przed wdrożeniem zespołu zasad normatywnych.

Powstawanie książki zaczęło się zatem od pytania, czy zespołu zasad normatywnych przez tak długi czas nie wprowadzono w życie z powodu kiepskiej teorii ekonomicznej czy też wskutek stosowania niewłaściwej technologii. Obecnie uważamy, że stało się tak z obu powodów. Ustaliliśmy, że sir Henry Slingsby proponował wprowadzenie zespołu zasad normatywnych bardzo wcześnie, bo już w 1661 roku. Jednocześnie jednak przekonaliśmy się, że Slingsby nie pracował w próżni, że musiał wiedzieć o koncepcjach działających wcześniej teoretyków oraz o przeprowadzanych eksperymentach monetarnych. Stwierdziliśmy również, że w zastosowaniu zaleceń przedstawionych przez Slingsby’ego przeszkadzały poważne bariery techniczne. Odkryliśmy przy tym, jak koncepcje dotyczące podaży drobnych pieniędzy w znacznej mierze przyczyniły się do opracowania współczesnych doktryn monetarnych.

Przystąpiliśmy do tego przedsięwzięcia jako współcześni ekonomiści specjalizujący się w problematyce monetarnej, których zainteresował przedstawiony przez Carla M. Cipollę opis problemów monetarnych z XIV i XV wieku (Cipolla 1956). Próbowaliśmy wytłumaczyć wymieniane przez Cipollę wydarzenia, do których doszło w renesansie we Florencji, stosując teorie monetarne opracowane w większości w latach osiemdziesiątych XX wieku. Gdy w procesie tworzenia własnego modelu wracaliśmy do opisu Cipolli, a także gdy obserwowaliśmy, co sugeruje nam nasz model, coraz bardziej docenialiśmy opis Cipolli oraz to, jak dokonany przez niego wybór faktów i przedstawione przez niego interpretacje odzwierciedlały współczesne teorie monetarne. Cipolla pisał jednak dużo wcześniej, niż opracowano współczesne koncepcje. W późniejszej fazie naszych badań doszliśmy do tego, kim mogli być mistrzowie Cipolli – autorzy komentarzy i odkrywcy działający bardzo dawno temu. Przytaczamy niektóre ich zdania w naszej książce. Nowatorstwo teorii monetarnych lat osiemdziesiątych XX wieku polega w dużym stopniu na tym, iż wyrażane są za pomocą języka formalnego. O nowatorstwie nie decydują same koncepcje. Częściowo opracowano je bowiem w trakcie procesu, który opisujemy w książce.

sierpień 2001 roku