Читать книгу Смерць у Венецыі - Томас Ман - Страница 17

«Вы яшчэ не бачылі нашага саду? – прамовіла яна на сходах, звяртаючыся да яго. – Ён даволі вялікі. Будзем спадзявацца, што там яшчэ не шмат народу; я хацела б крышку перадыхнуць. Падчас яды ў мяне забалела галава; магчыма, чырвонае віно было для мяне занадта моцным… Нам трэба прайсці цераз гэтыя дзверы».

Гэта былі шкляныя дзверы, цераз якія яны з фае трапілі ў маленькі прахалодны калідорчык; потым некалькі прыступак вывелі іх на свежае паветра.

У гэтую цудоўна зорную, цёплую ноч водар зыходзіў з усіх газонаў. Сад увесь быў пранізаны месячным святлом, а па белых зіхоткіх, усыпаных жвірам сцяжынах, нязмушана размаўляючы і палячы, шпацыравалі сюды-туды госці. Адна група сабралася вакол фантана, дзе стары лекар, якога любілі ўсе, пад агульны смех пускаў на ваду папяровыя карабельчыкі. Фрау фон Рынлінген, лёгка кіўнуўшы галавою, прайшла міма і паказала ў далячынь, туды, дзе зграбны і пахучы кветнік пераходзіў у цёмны парк.

«Давайце пройдзем уніз цераз цэнтральную алею», – сказала яна. Каля ўваходу стаялі два нізкія, мажныя абеліскі.

Там на заднім плане, у канцы простых, як страла, каштанавых прысадаў, яны ўбачылі раку, якая ў сонечным святле, здавалася, ззяла зеленаватым бліскучым колерам. Вакол было цёмна і халаднавата. То тут, то там ад прысадаў адыходзіла ўбок сцяжына, якая, мусіць, утвараючы дугу, таксама вяла да ракі. Тут можна было доўга стаяць і не пачуць аніводнага гуку.

«Каля вады, – сказала яна, – ёсць сімпатычнае месца, дзе я ўжо часта сядзела. Там мы маглі б хвілінку нязмушана паразмаўляць… Зірніце, час ад часу праз лістоту выглядвае зіхатлівая зорка».

Ён не адказваў, гледзячы на паверхню, якая мігацела зеленаватым колерам і да якой яны набліжаліся. Можна было ўжо распазнаць другі бераг ракі, збудаванні вала. Калі яны пакінулі прысады і апынуліся на пляцоўцы, парослай травой, якая сканчвалася каля вады, фрау фон Рынлінген сказала:

«Тут, крышку справа, ёсць месца; бачыце, яно незанятае».

Лаўка, на якую яны прыселі, праз шэсць крокаў убок ад прысадаў, стаяла на самым краі парка. Тут было цяплей, чым паміж дрэвамі. Конікі цвыркалі ў траве, якая каля самай вады пераходзіла ў тонкі трыснёг. Рака пад яркім месяцам адсвечвала лагодным адценнем.

Яны абодва нейкі час маўчалі і глядзелі на ваду. Але потым ён, здрыгануўшыся ўсім целам, прыслухаўся, бо гук, які ён чуў тыдзень таму, гэты ціхі, раздумлівы і пяшчотны гук, зноў зачапіў яго.

«Калі з Вамі здарылася гэтае няшчасце, пан Фрыдэман? – спытала яна. – Ці гэта ў Вас ад нараджэння?»

Ён каўтнуў, бо яму як адняло мову. Потым адказаў ціха і ветліва:

«Не, вяльможная пані. Мяне, маленькага, мамка ўпусціла на зямлю; вось адкуль гэта ў мяне».

«А колькі Вам цяпер?» – працягвала яна роспыты.

«Трыццаць гадоў, вяльможная пані».

«Трыццаць гадоў, – паўтарыла яна. – І Вы за гэтыя трыццаць гадоў зусім не зведалі шчасця?»

Пан Фрыдэман пахітаў галавою, яго вусны дрыжалі. «Не, – прамовіў ён, – гэта былі адно самападман і трызненне».

«Вам здавалася, што Вы шчаслівы?» – пыталася яна.

«Я спрабаваў паверыць», – сказаў ён, а яна адказала:

«Гэта было адважна».

Мінула хвіліна. Толькі конікі цвыркалі, а за іх спінамі чуўся лёгкі пошум у дрэвах.

«Я крыху разбіраюся ў няшчасці, – сказала яна потым. – Такія летнія ночы каля вады – самае лепшае ў падобных выпадках».

На гэта ён не адказаў нічога, толькі лёгкім рухам паказаў на другі бераг, які мірна ляжаў у змроку.

«Нядаўна я там сядзеў», – сказаў ён.

«Калі Вы ішлі ад мяне?» – спытала яна.

Ён толькі кіўнуў.

Але потым ён раптам скалануўся, яго аж падкінула ўверх, ён усхліпнуў, выгукнуў нешта, нейкі жалобны гук, у якім адначасова мелася яшчэ і нешта збавіцельнае, і споўз паволі да яе ног на зямлю. Сваёй рукою ён дакрануўся да ейнай, якая ляжала на лаўцы каля яго, і, патрымаўшы яе і схапіўшы другую, гэты маленькі, гэты зусім карузлаваты чалавек, дрыжачы і торгаючыся, кленчачы перад ёй і прыціскаючы свой твар да яе падолу, мармытаў нечалавечым, перарывістым голасам:

«Вы ж ведаеце… Адпусціце мяне… Я больш не магу… Божа мой… Божа мой…»

Яна не адштурхоўвала яго, але і не схілілася ўніз да яго. Яна сядзела, роўна выпрастаўшыся, крышку адхіліўшыся ад яго, і яе маленькія вочкі, якія знаходзіліся амаль што побач, у якіх, здаецца, адлюстроўвалася вадкае мігценне вады, глядзелі проста перад сабою нерухома і напружана, паверх яго, удалячынь.

А потым, раптам, рыўком, з кароткай, ганарыстай, пагардлівай усмешкай яна вырвала свае далоні з яго гарачых пальцаў, ухапіла яго пад пахі і адшпурнула канчаткова на зямлю, падхапілася і знікла ў прысадах.

Ён ляжаў тварам у траву, аглушаны, беспрытомны, і яго цела непарыўна торгалася. Ён з намаганнем устаў, зрабіў два крокі і рынуўся зноў на зямлю. Ён ляжаў каля вады…

Што ж у ім адбылося пасля таго, што з ім здарылася? Магчыма, гэта была пажадлівая нянавісць, якую ён адчуваў, калі яна прыніжала яго сваім позіркам, якая цяпер, калі ён з прычыны ейнага абыходжання з ім ляжаў на зямлі, як сабака, вырадзілася ў вар’яцкае шаленства, якое ён мусіў пусціць у ход, нават калі яно скіравалася супраць яго самога… Агіда, магчыма, да самога сябе, якая напоўніла яго прагай знішчыць сябе, парваць сябе на кавалкі, растварыцца…

На жываце ён прапоўз яшчэ далей наперад, узняў тулава і зваліў яго ў ваду. Ён больш не ўздымаў галавы, нават не варушыў нагамі, якія ляжалі на беразе.

Падчас усплёску вады конікі на нейкі момант заціхлі. Але іх цвырканне ўзнавілася, парк зноў ціха зашумеў, а з прысадаў і злева, і справа сюды ўніз далятаў прыглушаны смех.