Читать книгу Tryna du Toit-omnibus 2 - Tryna du Toit - Страница 13

Hoofstuk 10

Hoofstuk 10

Paul was lamgeslaan deur Debbie se brief.

Die onrus en vrees wat al weke lank maar nie heeltemal wou wyk nie, is nou ’n nare werklikheid. Eers was hy met elke brief van Debbie die ergste te wagte, maar so langsamerhand het hy gerus geword en het hy verlig gevoel omdat hy hom daarvan weerhou het om sy pa in sy vertroue te neem toe hy so dikwels by die strand op die punt was om dit te doen. Stilletjies het hy selfs al vir homself begin lag kry as hy dink hoe benoud hy was, hoe oorhaastig om Debbie te beskerm terwyl dit nie eens nodig was nie.

En nou hierdie verpletterende nuus.

Wat word nou van hom en Debbie? Hy weet nie, hy weet net hy moet Debbie help. Maar hoe? Hy moet dadelik na haar toe gaan. Sy sou nie die brief geskryf het as sy hom nie baie nodig het nie. Arme Debbie! Hoe swaar moes dit nie die hele tyd vir haar gewees het nie. En hy? Hy het homself wysgemaak dat alles goed gaan. Waarom het hy nie lankal met sy pa gepraat nie? Dan sou dit nie nou so swaar gewees het nie. Hy moet na Debbie toe gaan, maar hy moet eers met sy pa praat. Hy sal na sy pa toe gaan en alles teenoor hom bieg, hoewel dit die moeilikste ding sal wees wat hy nog ooit in sy lewe gedoen het of ooit weer sal moet doen. Daar is geen ander uitweg nie. En sy pa sal hulle help.

Hy het dadelik na sy pa se spreekkamer toe gegaan met die vaste voorneme om dit onmiddellik agter die rug te kry. Maar die dokter was nie daar nie en daar het reeds ’n hele paar pasiënte vir hom gewag. En toe het sy moed hom begewe. Dit sal beter wees as hy vir die regte geleentheid wag.

Dokter Hugo was baie besig en daardie eerste dag en die volgende dag het verbygegaan sonder dat Paul met hom gepraat het. Twee of drie maal kon hy miskien gepraat het, maar die eerste aand is die dokter, nadat hy reeds ’n swaar dag gehad het, uitgeroep en het hy gedaan gelyk toe hy tuis kom. Die volgende aand was daar weer gaste. Altyd was daar maar iets wat voorgeval het, was die geskikte oomblik nie daar vir die vreeslike onthulling wat hy moes maak en wat hy so gevrees het nie. Hy het geweet dis lafhartig. Hy moes vir Debbie skryf ook. Maar wat kon hy skryf voordat hy met sy pa gepraat het? Paul het ellendig gevoel, maar nogtans het hy die oomblik van waarheid uitgestel. En hoe langer hy uitgestel het, hoe erger het dit geword.

Op die derde dag het hy hom voorgeneem dat hy, kom wat wil, nie langer gaan wag nie.

Met middagete het die dokter hom genooi om saam met hom na ’n plaas toe te ry. Dit was sy kans. Dis maar goed dat hy gewag het.

Paul moes die middag nog gaan tennis speel, want hulle sou eers ná vyfuur ry en hy kon nie sy drie tennismaats teleurstel nie. Hy was senuweeagtig en naar en het baie sleg gespeel.

Op pad huis toe het hy by die poskantoor aangegaan om te sien of daar nie weer ’n brief van Debbie was nie. Maar daar was niks. Net ’n brief vir sy pa en twee briewe en ’n paar rekeninge vir Tina. Hy het hulle in sy kleurbaadjie se sak gesteek en huis toe gegaan. Hy wou graag gaan stort voor hulle ry. Daar is ’n naar, hol kol op sy maag, maar hy weet hy moet nou deurdruk. Hy weet sy pa geniet dit net soveel soos hy wanneer hy saamry. Gewoonlik bestuur hy en kan sy pa so ’n bietjie ontspan. Maar vanmiddag sal dit anders wees.

Tuis het Chris Hugo al vir sy seun gewag. Hy het op die groot huis se breë stoep gesit en koffie drink toe Paul daar aankom.

“Ek is jammer. Wag Vader al lank?” vra hy toe hy vinnig die stoeptrap ophardloop.

“Ek het nou net gekom, Paul, en geniet die koffie en die ruskans. Speel Tina nog?”

“Ja, hulle stel was nog aan die gang toe ek daar weg is. Ek sal gou stort, Vader. Ek is binne vyf minute klaar.”

Hy was al halfpad met die gang af na sy kamer toe hy die briewe onthou. Hy sit Tina se briewe op die telefoontafeltjie en stap weer buitentoe om die ander brief vir sy pa te gee. Min weet hy wat die inhoud is.

“’n Brief, Vader. Ek het dit byna vergeet.”

Die dokter se blik rus trots op sy seun. Hy is lank en skraal, maar sterk, en in die kort tennisbroek en wit kleurbaadjie, nog bruingebrand van hulle vakansie, is hy ’n aantreklike seun. Dit was regtig sy heel lekkerste vakansie nóg, veral die dae wat hy en Paul saam op die rotse deurgebring het. Tina was so ’n bietjie ontevrede daaroor, maar pa en seun het elke paar dae maar weer met die visstokke verdwyn na die rotse toe. Paul was ’n goeie maat, ’n seun om op trots te wees. Dis jammer dat Tina hom so bederf. Wat ook al Paul se hart begeer, of nog nie begeer het nie, moet hy kry. Maar Paul is ook al wat sy het. Daar moes nog ’n paar seuns soos Paul gewees het en ’n paar dogters ook. Dit sou vir hulle almal beter gewees het. En wat ’n vreugde sou so ’n huis vol uitbundige seuns en dogters nie gewees het nie! Maar dit kon nie en dit help nie om weer ou spoke op te jaag nie. Hulle is dankbaar vir wat hulle het.

Hoe verskillend is Paul se lewe nie van syne nie. Hy moes hard werk vir alles wat hy in die lewe wou hê en vir Paul kom alles vanself. Kyk maar na die mooi groen motor hier buite. Eers nadat hy drie jaar lank gepraktiseer het, kon hy ’n motor bekostig. Paul is universiteit toe met sy eie motor. Maar dit was Tina se werk, daardie eerste motortjie, nie syne nie.

“Gee hom nou die motor,” het sy gepleit toe Paul Pretoria toe moes gaan. “Laat hom nou die lewe geniet. Waarom moet hy wag tot ons die dag dood is?”

Hy wou nie. Vir hom was dit nie reg dat ’n eerstejaarstudent sy eie motor het nie. Maar soos gewoonlik het Tina gewen. As hy moeg en bekommerd en oorwerk is, kan hy eenvoudig nie nog by die huis Tina se sagte dog gedetermineerde argumente weerstaan nie. Dit was soveel makliker om maar toe te gee, veral waar hy besef dat hy haar in die jare wat verby is maar ’n bietjie verwaarloos het, nie genoeg tyd gehad het vir haar nie. Maar nie ’n nuwe motor nie. Daar het hy sy voet neergesit.

’n Jaar of twee het dit goed gegaan, was die ou motortjie heeltemal voldoende, en hy het self ook ingesien dat Paul en sy maats baie plesier daarvan gehad het. En dit het hom geen kwaad gedoen nie. Maar toe Paul een en twintig word, moes hy ’n nuwe motor kry, en Tina het weer gewen.

Ja, die kinders van vandag het dit maklik, dink die dokter terwyl hy die koppie langs hom op die tafeltjie neersit. Te veel gemak en te min swaarkry. Hy hoop maar die loopbaan wat Paul gekies het, sal hom brei en ’n man van hom maak. Dis ook maar goed dat Paul daardie paar ekstra jare studeer. Hy sal ryper wees as hy die dag klaarmaak.

Hy neem die brief wat Paul gebring het en bestudeer die handskrif. Dis van ’n onbekende. Seker maar een van sy pasiënte. Dis nogal merkwaardig hoeveel van hulle uit dankbaarheid vir hulp wat hy kon verleen, af en toe van hulle laat hoor. Hy skeur die brief oop en begin lees.

Toe Paul ’n paar oomblikke later buite kom, sit hy nog met die oop brief voor hom.

“Kom, Vader, sit weg die liefdesbrief,” roep Paul met gedwonge opgeruimdheid.

Die dokter kyk na sy seun, sy begaafde seun met die gevoelige doktershande. Sy liefde, sy trots. Maar dis maar net die uiterlike daardie. Van binne is hy sleg en saf en eerloos, dink hy met afkeer en teleurstelling. Dit is wat hy gedoen het met die kanse wat hy gehad het, met die wonderlike talente wat God hom gegee het. So het hy sy dae aan die universiteit geslyt . . . en uiteindelik ’n jong meisie in die moeilikheid laat beland.

Die glimlag sterf weg uit Paul se oë. Verskrik staan hy voor sy pa. Dis of sy pa se oë hom deurboor.

“Wat is dit, Vader?” vra hy huiwerig.

Woordeloos oorhandig die dokter die brief aan hom. Aandrus. Pieter Malan. Dis nie nodig om verder te lees nie. Hy weet nou. Maar hy lees die kort, bitter briefie nogtans tot die einde toe deur. Hy durf nie opkyk nie. Voor daardie koue, vernietigende, teleurgestelde blik staan hy klein en beskaamd en vernederd.

“Wel, Paul?”

Die woorde is soos sweepslae. Paul kan nie antwoord nie.

“Is dit waar?”

Paul, wit tot aan sy lippe, is nog stom.

“Jy lyk skuldig genoeg. Dis dus in elk geval moontlik dat dit waar kan wees?”

Paul se mond is droog. Hy kan sy pa nie in die oë kyk nie. “Ja, Vader,” kom dit uit. “Ek . . . ek . . . wou juis . . . vanmiddag met Vader daaroor praat.”

Daar is ’n bitter, verwronge trek op die dokter se gesig. “Vanmiddag!”

Dit is die eerste maal in sy lewe dat Paul hierdie veragtende, bytende sarkasme in sy pa se stem hoor. Stil en bleek staan hy daar, maar hy kyk nou vas in sy pa se oë en die dokter lees die angs, die skaamte en selfverwyt in sy kind se oë. Dis ’n jong seun wat hom so aankyk, sý seun . . . Maar weer wel die emosie in hom op.

“Here, Paul. Hoe kon jy dit gedoen het? Is dit waarvoor ons jou grootgemaak het? Dat ek vandag hierdie brief moet kry? Dat ek deur ’n vreemdeling gevra moet word om te sorg dat my seun sy dogter se naam in ere moet herstel? Dat ek op hierdie manier moet hoor dat jy so met jong meisies omgegaan het?”

Hy het Paul tot in sy siel geraak.

“Nee, Vader. Wag. Dit was nie so nie.”

“Nie?”

Die ondraaglike spanning tussen hulle word verbreek toe Tina voor die hek haar motor se toeter druk.

“Gaan klim in die motor,” sê hy kortaf, bitter. “Ons sal later vir jou ma sê.”

Paul gehoorsaam. Hy kan nie onthou dat sy pa al ooit so met hom gepraat het nie en Tina “sy ma” genoem het nie. So ken hy nie sy pa nie. Is dit wat hy van hom dink?

Die tuinman draf om vir Tina die hek oop te maak. Met die verbyry waai sy vrolik. “Julle moet gou kom,” roep sy. “Ek het ’n heerlike aandete!” Paul hoor skaars wat sy sê. Die oomblik het aangebreek. Die oomblik wat ek so gevrees het, het aangebreek, dink hy. En dit is veel erger as wat hy verwag het. Hy het daarop gereken dat hy eers met sy pa sou kon praat. Waarom het Debbie dit so gou uitgelap? O, Debbie, Debbie, waarom het jy my nie eerder gesê nie? Maar dis nie Debbie se skuld nie. Dis syne. Hy kon lankal met sy pa gepraat het. En nou? En nou?

Die dokter kom vinnig na die motor toe aangestap en klim langs Paul in. Hulle ry dadelik weg.

Gewoonlik geniet Paul die ritte saam met sy pa baie. Vandag is dit ’n wroeging. Gewoonlik gesels hulle lekker oor die pasiënte wat hulle besoek, oor die dokter se werk, oor Paul se toekoms, oor die dag dat hulle as pa en seun saam in die mooi, nuwe hospitaal sal kan werk. Sy pa is so besig dat daar nooit ander kans vir hulle was om te gesels nie en hulle het altyd baie uitgesien na die plaasbesoeke. Maar vandag sit hulle gespanne, vyandig. Paul is bly hy bestuur. Maar langs hom sit sy pa.

“Wel, Paul?”

Verbeel hy hom dit of is sy pa se stem sagter?

“Ek is so jammer dat Vader so uitgevind het. Ek . . . ek wou al lankal met Vader gepraat het. Ek is bitter jammer ek het nie, maar ek was onseker en . . . bang. En ek het self nie voor eergister geweet nie.” En so, stukkie vir stukkie, vertel Paul vir hom sy en Debbie se hele ongelukkige geskiedenis wat so onskuldig en mooi begin het en so ongelukkig en vernederend geëindig het. Net een maal, toe hy verleë van daardie noodlottige aand by die Fonteine vertel, onderbreek sy pa hom.

“Paul, ek kan dit byna nie van jou glo nie,” is al wat hy sê en Paul voel of hy inmekaarkrimp.

En toe is hulle by hulle bestemming.

Vandag vra sy pa hom nie soos gewoonlik om saam in te kom terwyl hy die pasiënt ondersoek nie.

En hy is dankbaar dat hy alleen kan wees. Hy kan nou niemand in die oë kyk nie. O, hoe groot is die skande wat hom getref het! Maar sy verligting is net so groot. Sy pa sal begryp. Sy pa sal hulle help. Hy is net so jammer dat hy nie lankal teenoor sy pa gebieg het nie. Hy dink weer aan Debbie se brief, wat hy nog nie eens beantwoord het nie. Aan die wanhoop wat hy daarin gelees het. Was dit vir haar ook so swaar om vir haar ouers te sê? Maar waarom het sy nie net ’n bietjie langer gewag nie? Wat gaan nou van hulle word? Een enkele onbesonne daad en hulle hele toekoms is daarmee heen? Wat word nou van sy toekoms as dokter? Moet hy dit nou prysgee? Sal dit die prys wees wat hy sal moet betaal? Wat sal sy pa doen?

Sy pa verskyn op die huis se voorstoep en wink hom om nader te kom. Die pasiënt moet seker dorp toe geneem word. Hy volg sy pa na binne. Die huisie is klein en armoedig. Op ’n ysterbedjie in ’n kamer wat uit die woonvertrek loop, lê ’n jong man van Paul se ouderdom. Sy gesig is bleek en daar lê donker skaduwees onder sy oë. Paul herken hom as ’n ou klasmaat. Hy herken Paul nie. Sy oë is blink van koors.

“Help my bietjie, Paul. Ek moet Kobus saamneem dorp toe. Hy het dubbele longontsteking.”

Kobus se grys, middeljarige ma het verslae eenkant gestaan. Haar oë het geswem in trane wat sy kort-kort met die punt van ’n bont voorskoot afgevee het.

Paul het sy pa gehelp terwyl hy vir Kobus ’n inspuiting gee. Versigtig het hulle hom opgetel en agter in die motor neergelê. Sy asemhaling was vinnig en gejaagd en hy het verwilderd rondgekyk.

“Toe maar, boet,” paai die dokter. “Moenie bekommerd wees nie. Alles is nou reg.” Sy hand rus gerusstellend op die seun. Aan sy ma sê hy: “Ons sal hom mooi oppas, Mevrou. Kom kuier maar gerus vir hom in die hospitaal.”

Dis of die dokter se kalmte die pasiënt en sy ma albei rustiger maak. Hy gaan agter by Kobus sit. “Versigtig ry, Paul. Die pad is maar sleg, maar doen jou bes.”

Sy pa se stem is sag maar onpersoonlik, en Paul weet sy eie probleme is maar net tydelik op die agtergrond geskuif. Hy bepaal sy aandag by die pad, maar daar is stampe en knikke wat hy nie kan vermy nie en as hy Kobus so hoor kreun, is dit vir hom of dit hy self is wat seerkry. Dit het donker geword en dit gaan moeiliker om die pad te sien. Die rit is ’n nagmerrie . . . en hoeveel sulke ritte lê sy pa nie af nie? Soms moet hy myle ver alleen ry met ’n pasiënt wat te siek is om agter te bly, wat dringend hulp nodig het, en altyd is hy koel en kalm. As hy sy pa so met sy pasiënte sien werk, hul afhanklikheid van die dokter sien, die diep vertroue wat hulle in hom het, swel sy hart van trots. Hy wil ook eendag so ’n dokter wees. Maar hy kan nie nou daaraan dink nie. Nou moet hy al sy aandag by die pad bepaal.

Die motor stamp weer deur ’n knik en dis Paul wat hardop kreun. “Ek is jammer. Die pad is so sleg en ek kan byna nie sien nie.”

“Ry maar, ons is nou in die grootpad. Hy slaap nou.”

Die uitwerking van die inspuiting, dink Paul. Dubbele longontsteking, en dit in die hartjie van die somer. Maar hy weet dit kom nogal dikwels voor. Kobus is gelukkig jonk en sterk. Met goeie behandeling en verpleging sal hy gou weer op die been wees.

Hulle laai die pasiënt by die hospitaal af. Paul wag in die motor terwyl sy pa binne besig is. Hy het nie vanaand lus vir die vriendelike jong verpleegstertjie wat aan diens is nie, hoewel hulle nogal goeie maats was en hy haar dikwels uitgeneem het as hy by die huis was. Toe die dokter terugkom, neem hy self die stuurwiel en ry na sy spreekkamer toe.

“Kom in, Paul,” sê hy en daar is ’n moeë, moedelose klank in die mooi, diep stem wat soos ’n dolk in Paul se hart is. Dat hy die oorsaak moet wees van sy pa se pyn en teleurstelling!

In die helder lig van die spreekkamer kyk pa en seun ’n lang oomblik stilswyend na mekaar.

Die dokter gaan in sy stoel agter die lessenaar sit. “Sit, Paul. Ons moet die saak uitpraat voor ons na Tina toe gaan.”

Natuurlik. Tina moet ook weet. Vir haar was hy altyd die beste en oulikste en slimste seun in die hele wêreld. Wat sal Tina sê? Hy krimp ineen net by die gedagte daaraan. Dis al vir hom foltering genoeg om in sy pa se oë te kyk en die pyn daarin te sien, die moegheid in sy hele houding, die bitterheid en teleurstelling.

Hy gaan sit regoor sy pa – dokter en pasiënt. En soos honderde pasiënte al in spanning gewag het, wag hy ook. Sy toekoms, sy lewe, is in die dokter se hande. Maar het ’n pasiënt al ooit in sulke kil, genadelose oë gekyk? Die dokter se gesig is strak en grys asof dit uit klip gebeitel is.

“Die Here weet, Paul,” sê hy, en sy stem is koud en toonloos, “ek het jou liewer in jou graf gesien as om hierdie aand te moet belewe. Wat gaan jy nou doen?”

Paul is doodsbleek. Die dokter sien hoe ’n spiertjie langs sy mond trek. Maar hy kyk vas in sy pa se oë. “Ek gaan met haar trou so gou as wat ek dit kan regkry.”

“So praat ’n man!”

Spot sy pa met hom?

“En dan, my liewe seun? As jy met haar getroud is, wie gaan jou en jou vrou en jou kind onderhou?”

Die dokter sien hoe die bloed in ’n donker gloed na sy seun se gesig styg. Hy sien die pyn in sy seun se oë. Maar die pyn in sy eie hart is so groot.

“Ek sal hulle onderhou,” sê Paul stil.

Sy pa lag bitter. “Jy hulle onderhou? Jy hulle onderhou? Hoe dink jy gaan jy dit doen? Jy wat in weelde grootgeword het? Jy kan jouself nie eens onderhou nie. Het jy al ooit een kwartaal uitgekom of probeer om uit te kom met jou geld? Die sakgeld wat elke maand deur jou vingers geglip het, kon maklik nog twee seuns op universiteit gehou het, seuns wat seker beter gebruik van die voorreg sou gemaak het. En die skande en smart wat jy oor jou ouers bring en oor die meisie en haar ouers!” Dan is dit of sy woede skielik bedaar. Hy maak ’n moeë gebaar. Hy lyk moeg en oud.

Op ’n ander toon gaan hy voort: “Ek is jammer, Paul, verwyte sal nie nou help nie. Maar dit breek my hart dat my enigste seun, van wie ek soveel verwag het, die kanse wat hy gehad het so in die grond vertrap het, so ’n volslae mislukking, so ’n gemors, daarvan gemaak het.”

“Papsie,” sê Paul sag, en dis of ’n sagte hand op die dokter se seer hart gelê word toe hy die geliefde kindernaampie hoor. “Papsie,” Paul se stem is jonk en vasberade, “ek sal nie ’n mislukking, ’n gemors, van die lewe maak nie. Ek weet ek het gruwelik verbrou. Maar ek sal vergoed daarvoor. Ek sal nie ’n mislukking van die lewe maak nie.”

“Ja, Paul. Jy praat maklik. Jy moet met die meisie trou. Maar het jy al daaraan gedink dat jou verantwoordelikhede en jou moeilikhede dan maar net begin! Besef jy wat dit beteken?”

“Ek weet, Vader. Ek weet dit sal swaar gaan. Ek het gehoop Vader sal my help tot ek net eers ’n begin kan maak. Ek sal wel êrens aan die Rand werk kry. Ek is baie bly dat ek my graad in Fisika en Skeikunde het. Ons professors het vir ons gesê daar is altyd openings in daardie rigting. Ek sal regkom, al moet ek heel onder begin. Maar ek moet nou eers na Debbie toe gaan.”

Die dokter staan op en sit sy hand op sy seun se skouer.

“Kom, Paul. Dit het baie laat geword. Ons moet huis toe gaan.”