Читать книгу Liewe Heksie se groot omnibus - Верна Велс - Страница 3

Voorwoord

Dit kan van min mense gesê word dat hulle vir meer as veertig jaar ’n vormende invloed gehad het op ’n taal se lesers. Verna Vels (1933-2014) het Afrikaanssprekende kinders deur haar radioprogramme, boeke en televisiewerk bekoor en die wonderlike wêreld van die verbeelding leer ontgin. Dit is veral die Liewe Heksie-boeke, wat die eerste keer in 1965 met illustrasies deur Dorothy Hill verskyn het, wat gehelp het om baie kinders die genot van lees en boeke te laat ontdek.

Verna Barbara Robertson Vels is op 13 Junie 1933 op Reitz in die Vrystaat gebore as die oudste kind van Vernon en Minnie Vels. Haar broer is elf jaar jonger as sy en sy glo dat haar klein boetie dalk die latere inspirasie agter haar kinderprogramme en ook Liewe Heksie was. Sy het as kind reeds “grootmensboeke” in Afrikaans en Engels gelees en was toe al gefassineer deur die radio. Haar loopbaan begin as joernalis en programassistent-plateprogram-opsteller. Op 1 Desember 1954 begin sy werk by die SAUK in Durban en sy het van die begin af geweet: dit is waar sy hoort. En as aanbieder van kinderprogramme het sy as boorling van Reitz in die voetspore van ander Reitz-vroue soos Una Fischer en Monica Breed gevolg.

In 1973 word sy aangestel as organiseerder van die Afrikaanse Programdiens in Natal – die eerste vrou wat so ’n pos beklee het. In 1974 is Verna terug in Johannesburg en begin sy help om voor te berei vir die koms van televisie na Suid-Afrika – as organiseerder van Afrikaanse joernaalprogramme met inbegrip van kinder- en jeugprogramme. In Februarie 1983 word sy die Programdirekteur: TV1 (Afrikaans), die hoogste pos wat ’n vrou tot in daardie jare beklee het. In 1993 tree sy uit na ’n loopbaan van amper 39 jaar in die uitsaaidiens.

Programme soos Kraaines en Liewe Heksie was haar breinkinders en sy was ook die stem van Bennie Boekwurm in die kinderprogram Wielie Walie waaraan sy saam met Louise Smit gewerk het. Verna was baie trots op die kwaliteit van die kinder- en jeugprogramme wat hulle destyds aangebied het.

Verna se bekendste skepping, Liewe Heksie, het haar debuut in 1961 gemaak in die Siembamba-programme van die SAUK wat in daardie jare deur Bessie Mentz uit Grahamstad aangebied is. In die stories wat toe uitgesaai is, was Blommie Kabouter die hoofkarakter en Heksie die een wat hom telkens van die wal in die sloot gehelp het. Die eerste verhaal was dan ook “Blommie Kabouter en die heks wat vergeet het”.

Verna was as kind baie bang vir Sneeuwitjie se heks en sy het toe sy ouer was, gewonder oor so ’n dierbare, dommerige, sagte heksie en so is Liewe Heksie gebore. Richard Strauss se opera Der Rosenkavalier was die inspirasie vir Blommeland en die Silwer Roos.

Ná die radio is die eerste Liewe Heksie-boeke in 1965 gepubliseer en daarna was sy ook in omnibusse, langspeelplate en CD’s, totdat die karakter in 1978 op televisie verskyn het. Om tred te hou met die tegnologiese era waarin ons lewe, is Liewe Heksie en die rekenaar in 1999 uitgegee met illustrasies deur Piet Grobler. Sy het ook op groot verhoë opgetree in dramas wat Verna spesiaal vir die verhoog geskryf het. In 2015, kort na Verna se dood, is die Liewe Heksie-stories vir die eerste keer in volkleur uitgegee in die Liewe Heksie Leesboek-reeks. Vian Oelofsen se moderne interpretasie van Heksie en al die karakters van Blommeland sorg dat hierdie klassieke verhale ook ’n nuwe generasie kinders bekoor.

Verna het verskeie toekennings gedurende haar loopbaan ontvang: Liewe Heksie het aan haar ’n literatuurprys van die Rapportryers en van die ATKV-Dames besorg. Kultuurtoekennings van Dames Aktueel en die FAK het gevolg en in 1994 het sy ’n Artes van die SAUK, asook ’n oorkonde van die ATKV gekry. Van haar alma mater, UP, ontvang sy in 2000 die Laureata-toekenning van Tuksalumni. Die Tienie Holloway-medalje vir kleuterlektuur het in 2000 na Verna se kant toe gekom en in 2002 ook die C. P. Hoogenhout-toekenning vir kinderliteratuur van Unisa. In 2005 ontvang sy ’n Afrikoon-toekenning van die ATKV. In 2011 is Verna by die kykNET Fiëstas vereer vir haar lewenslange bydrae tot die woordkuns. By 2013 se Woordfees op Stellenbosch is haar oeuvre in oënskou geneem.

Die stories vir die eerste Liewe Heksie-omnibus wat in 2002 vrygestel is, is bymekaargebring uit die hele reeks: naamlik, Liewe Heksie; Liewe Heksie kom weer; Liewe Heksie en Matewis; Liewe Heksie in die pekel; Liewe Heksie vang vis en Liewe Heksie gaan maan toe, wat almal in die sestiger- en sewentigerjare gepubliseer is en in 1983 gebundel is in Die groot Liewe Heksie-storieboek en Lekker Liewe Heksie-stories. Dan was daar nog die “laatlammetjies” Liewe Heksie en die rugbywedstryd wat in 1988 verskyn het en deur Nikki Jones geïllustreer is, en Liewe Heksie en die rekenaar wat in 1999 verskyn het en deur Piet Grobler geïllustreer is. Laasgenoemde is nie in die eerste omnibus opgeneem nie, maar word ook nou hier saam met die res in die nuwe groot versameling saamgevoeg.

Liewe Heksie se groot omnibus sluit dus al 41 oorspronklike Liewe Heksie-verhale in, met pragtige illustrasies deur Vian Oelofsen. Afgesien van ’n paar woord- en kronologie-aanpassings, is die stories inhoudelik onveranderd, soos hulle bykans veertig en vyftig jaar gelede daar uitgesien het.

Dit sal beslis vir die kleintjies, vir wie Verna Vels dit oorspronklik bedoel het, en vir die ouers wat daarmee grootgeword het, groot plesier verskaf.

Verna se strewe was altyd om leeslus by kinders aan te wakker en hierdie volledige omnibus beloof om haar wonderlike verhaalskat nog vir baie jare behoue te laat bly.

Met erkenning aan: Erika Terblanche