Читать книгу Płazy świata - Joanna Mazgajska - Страница 8

Ucho płaza składa się z ucha wewnętrznego i środkowego, ewentualnie także zewnętrznego (czyli błony bębenkowej). Jedynie niewiele gatunków nie ma ucha środkowego.

Odbieranie bodźców słuchowych w środowisku wodnym jest proste, ponieważ drgania wody są przekazywane bez przeszkód przez całe ciało do błędnika. Płazy wychodząc ewolucyjnie z wody, napotkały na problem ze słyszeniem w powietrzu, ponieważ na lądzie fale dźwiękowe odbijają się od ciała zwierzęcia, nie wnikając w jego głąb, za wyjątkiem nikłej ich części. Początkowo odbierały one zapewne jedynie drgania podłoża całym ciałem, stykając się z nim. Później narządem wzmacniającym natężenie bodźca dźwiękowego stało się ucho środkowe. W swej klasycznej postaci, występującej u płazów bezogonowych, składa się ono z jamy bębenkowej i kilku kostek słuchowych. Od zewnątrz jama bębenkowa przykryta jest błoną bębenkową. U Anura wydawanie i słyszenie dźwięków odgrywa bardzo ważną rolę, nic też dziwnego, iż ich narząd słuchu jest najlepiej rozwinięty. W przeciwieństwie do większości przedstawicieli tej grupy, płazy beznogie i ogoniaste nie posiadają błony zewnętrznej i jamy bębenkowej. Mają jedynie kostki słuchowe, których liczba i kształt są ważnymi cechami taksonomicznymi.

Również oczy są najlepiej rozwinięte u płazów bezogonowych. U tej grupy składają się one z dużej soczewki, która dzięki dwóm mięśniom przyciągającym ma zdolność akomodacji. Posiadają ruchomą tęczówkę, dobrze rozwinięte ciało rzęskowe i cztery rodzaje komórek światłoczułych. W porównaniu z nimi, oczy płazów ogoniastych są prymitywniejsze: mają tylko jeden mięsień przyciągający soczewkę, słabiej rozwinięte ciałko rzęskowe i mniejszą komorę oka.

U niektórych gatunków płazów zamieszkujących miejsca, do których dociera bardzo niewiele światła, takie jak jaskinie bądź podziemne nory, oczy uległy w różnym stopniu uwstecznieniu. Przykładem są tu np. należące do rzędu płazów beznogich – marszczelcowate. U niektórych gatunków rodziny Caeciliidae soczewka i siatkówka uległy całkowitemu zanikowi, zaś całe oko może mieć średnicę jedynie 1 mm.

Większość płazów ma powiekę górną nieruchomą, a dolną ruchomą. Najbardziej skrajna część dolnej powieki jest przezroczysta i nosi nazwę migotki. Niektóre gatunki płazów, zwłaszcza te, które nie przechodzą pełnej metamorfozy lub pędzą neoteniczny tryb życia, nie mają w ogóle powiek.

U wszystkich płazów występuje narząd węchu składający się z worka węchowego i otworu nozdrza oraz ewentualnie innych części. W tej gromadzie, podobnie jak u większości kręgowców jest on parzysty. W poszczególnych rodzinach dodatkowo może składać się z narządu Jacobsona, przewodu łączącego worek nosowy z nozdrzem, gruczołu nosowego zewnętrznego i gruczołu Hardera. Narząd Jacobsona (lemieszowo-nosowy) to kieszonkowaty organ wypełniony płynem, którego wnętrze pokryte jest specjalistycznymi komórkami analizującymi cząstki chemiczne pokarmu, który znajduje się już w jamie gębowej. Cząsteczki chemiczne zostają przeniesione do narządu Jacobsona za pośrednictwem języka. Dla płazów beznogich narząd węchu jest najistotniejszym narządem zmysłów. Jest u nich proporcjonalnie większy niż u jakichkolwiek płazów i zajmuje około 25% wnętrza czaszki. Z kolei najprymitywniejszy i najmniej skomplikowany występuje u niektórych płazów ogoniastych (rodzaje Proteus, Siren i Necturus). Nie mają one w ogóle narządu Jacobsona. U odmieńca jaskiniowego narząd węchu składa się jedynie z worków nosowych połączonych bezpośrednio z nozdrzami.

Innym istotnym narządem zmysłów płazów, związanym ze środowiskiem wodnym jest linia boczna, która odbiera sygnały elektryczne i mechaniczne (drgania wody). Występuje u larw oraz u dojrzałych płciowo osobników rodzajów Pipa, Xenopus, Amphiuma i Necturus. Gatunki te pędzą wodny tryb życia.