Читать книгу Choroby wirusowe w praktyce klinicznej - Группа авторов - Страница 20

Badania epidemiologiczne, obejmujące zarówno obserwacje kliniczne, jak i metody laboratoryjne, polegają na opisywaniu zjawisk związanych z występowaniem chorób, w tym zakaźnych, na danym obszarze i/lub w danej populacji. W tym celu konieczne jest stosowanie przez epidemiologów uznanych, ściśle określonych i wiarygodnych pojęć i wskaźników epidemiologicznych.

3.2.1. ENDEMIA, EPIDEMIA I PANDEMIA

Do opisania częstości występowania wirusa w danym regionie i/lub populacji służą określenia endemia, epidemia i pandemia. Pojęcie endemia odnosi się do sytuacji, gdy na określonym obszarze co roku notuje się stosunkowo stałą liczbę zakażeń i zachorowań wywołanych danym czynnikiem etiologicznym.

Epidemia oznacza nagły wzrost liczby zakażeń i przypadków zachorowań w danej populacji, w określonym miejscu i przedziale czasu. Należy jednak podkreślić, że liczba ta nie jest jednoznacznie ustalona. W przypadku chorób powszechnie występujących w populacji (np. grypa sezonowa), termin ten odnosi się do dużej liczby zachorowań (setki tysięcy i więcej), podczas gdy w przypadku chorób bardzo rzadkich lub niewystępujących w danym regionie – nawet jedno zachorowanie może być uznane za epidemię. W odniesieniu do zakażeń szpitalnych (obecnie zwanych zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną) rozpoznanie 2–3 przypadków powiązanych ze sobą pod względem miejsca i czasu wystąpienia stanowi ognisko epidemiczne.

Epidemia szerząca się na kilku kontynentach określana jest jako pandemia i w odniesieniu do infekcji wirusowych dotyczy przede wszystkim grypy A, a także zakażeń HIV i zachorowań na zespół nabytego niedoboru odporności (acquired immune deficiency syndrome, AIDS).

3.2.2. STAN ODPORNOŚCI CAŁEJ POPULACJI A ZAKAŹNOŚĆ (ZARAŹLIWOŚĆ) WIRUSA

Możliwość szerzenia się wirusa w danej grupie osób uwarunkowana jest z jednej strony stanem odporności zbiorowiskowej (herd immunity), np. dzięki dużemu odsetkowi osób zaszczepionych przeciw określonej chorobie, a z drugiej – zakaźnością (zaraźliwością) danego wirusa, definiowaną jako jego zdolność do zakażenia i wywoływania objawów chorobowych u osób mających kontakt z wirusem i wrażliwych na tę infekcję. Do wirusów najbardziej zaraźliwych należy wirus odry oraz wirus ospy wietrznej i półpaśca – powodują one zakażenie (i objawy kliniczne) u prawie wszystkich wrażliwych, nieuodpornionych osób eksponowanych na dany wirus.

3.2.3. ZACHOROWALNOŚĆ (ZAPADALNOŚĆ) I CHOROBOWOŚĆ

Inne terminy służące do opisu częstości występowania zachorowań w populacji, to zachorowalność (zapadalność) i chorobowość (ryc. 3.2).

Zachorowalność lub zapadalność (incidence) odnosi się do liczby nowych przypadków zachorowań na daną chorobę w badanej populacji w określonym przedziale czasu (np. w ciągu roku). Wskaźnik ten często jest wyrażany w odniesieniu do 100 000 osób w danej populacji. Z kolei współczynnik zachorowalności (incidence rate) określa liczbę nowych przypadków danej choroby, w określonym przedziale czasu, w stosunku do całkowitej liczby osób narażonych na zachorowanie.

Termin chorobowość (prevalence) oznacza liczbę wszystkich przypadków choroby – zarówno nowo stwierdzone przypadki, jak i wcześniejsze zachorowania – w określonym przedziale czasu (np. w ciągu roku), w odniesieniu do danej populacji, natomiast współczynnik chorobowości (prevalence rate) określa tę wartość wyrażoną w odniesieniu do całkowitej liczby osób narażonych na zakażenie i zachorowanie.

RYCINA 3.2

Zachorowalność (zapadalność) i chorobowość.

Źródło: Mikrobiologia lekarska, red. P.B. Heczko, M. Wróblewska, A. Pietrzyk, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014 (za zgodą Wydawnictwa Lekarskiego PZWL).

3.2.4. UMIERALNOŚĆ I ŚMIERTELNOŚĆ

W epidemiologii liczba zgonów dotycząca danej choroby określana jest za pomocą terminów umieralność i śmiertelność. Umieralność (mortality) odnosi się do liczby zgonów w stosunku do liczby osób w badanej populacji, stwierdzanej w danym okresie czasu. Współczynnik umieralności (mortality rate) oznacza prawdopodobieństwo zgonu z powodu określonej choroby w badanej populacji, stwierdzane w danym przedziale czasu.

Termin śmiertelność (fatality) używany jest w odniesieniu do liczby zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby zachorowań na tę chorobę, a współczynnik śmiertelności (case fatality rate, CFR) stanowi odsetek zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby zachorowań na tę chorobę.