Читать книгу Әсәрләр. 9 томда / Собрание сочинений. Том 9 - Мухаммет Магдеев - Страница 29

Өй түрендә җил җылый

Газета, радио, телевидение хәбәрләрен укыгач-ишеткәч, тын кысылып куя: бу кышны ничек чыгар шәһәр халкы? Өлкәннәргә бик таныш, котчыккыч бер халәт бар: ачлык. Николай Некрасов «Тимер юл» дигән поэмасында болай ди:

Безнең буынга ачлык утыз өченче елларда ук кулын сузды. «Казаннан ипи ташу» дигән авыр сүз әле дә хәтердә. Колхозчы дигән авыл халкы ул елларда (1933–1936) Казан шәһәренә сатарга миләш, куак чикләвеге, мунча мунчаласы, пасхага ылыс, шалкан күтәреп бара һәм шуны саткан акчасына, төне-көне чират торып, ала алса, берничә кирпеч ипи алып кайта иде. Ул елларда ачтан шешенеп балалар үлде, күмәкләштерелгән атлар кырылып бетте. Мәктәп балаларының барысы да авыру була иде. Ул еллардагы афәттән азмы-күпме котылган идек, сугыш еллары ачлыгы китереп бәрде. Сугыш беткәнне көттек. Әмма 1946–1947 еллардагы ачлык тагы да рәхимсезрәк булды, Сталин режимы колхоз амбарларында бөртек ашлык та калдырмый иде.

Ачлык мине егерме еллар чамасы изде.

Шуның өстенә безнең буынга 1921–1922 елгы ачлык авазы гел ишетелеп торды. Әни сөйли иде: күп балалы Шәфыйк абзый безнекеләргә килеп бер кушуч он сораган, балаларым ачка шешенә, дигән. Безнекеләрнең әле бер генә баласы булган, юнәтеп, бер умачлык он биреп чыгарганнар. Тәрәзәдән караганнар – Шәфыйк абзый капкага таба узмаган. Байтак торгач чыгып карасалар, лапаста тавыкларга куйган «әче»не (Арча ягында шулай диләр) ашап утыра икән бичара карт. Күрше Сикертән авылында бер ир белән хатын берәүләрнең кыз баласын суеп ашаганнар. Теге бәхетсезләрнең соңрак – егерме җиденче елда туган кызлары белән без бер чорда мәктәптә укып йөрдек – балалар гел искә алалар иде: «Моның апасын ачлык елында фәлән абзыйлар ашаган…»

Г. Ибраһимовның «Адәмнәр» повестенда сурәтләнгән бала ашау вакыйгасы – тормышта очраган хәлләрнең берсе. «Татарстан» газетасында ул чорда шундый кара хәбәрләр басылган: Спас өязендә, Мамадыш өязендә һ. б. урыннарда шундый фаҗигаләр булуы турында бу газетада хәбәрләр очратып була.

Әйе, «Ачлык» исемле патша – рәхимсез…