Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 71

Zaburzenia społeczne doprowadziły do redefinicji geografii: nie na próżno proces ten miał swój wątek ekologiczny. Nowa Hiszpania roku 1550 ostała się jedynie z ok. 3 mln osób (nie licząc 35 tys. urodzonych poza nią: Hiszpanów i niewolników pochodzenia afrykańskiego), co dawało średnio bardzo niskie zagęszczenie populacji, chociaż ze znacznymi różnicami. Charakterystyka ludności zmieniła się wraz ze spadkiem demograficznym. W epoce przedhiszpańskiej wszystkie regiony mezoamerykańskie zamieszkiwała liczna populacja, ale w połowie XVI w. obszary nadbrzeżne stały się niemal wyludnione – przynajmniej do takiego stopnia, że straciły wiele ze swojej organizacji, cech kulturowych i znaczenia gospodarczego. Najbardziej dramatycznym przypadkiem była prowincja Acalán na południowy wschód od Laguna de Términos, przed przybyciem Europejczyków region tętniący życiem i węzeł handlowy, przez który przechodziły szlaki wymiany obejmujące cały obszar zamieszkiwany przez Majów. W połowie wieku Acalán wyraźnie podupadło, a pięćdziesiąt lat później było już zrujnowane i opuszczone. Nastały dobre czasy dla wilgotnych lasów tropikalnych, które przez trzy kolejne stulecia porosną te tereny, przykrywając kolejne miejscowości i porzucone uprawy. Ludność Nowej Hiszpanii trwała skoncentrowana w interiorze, w obszarach górskich i na Wyżynie Meksykańskiej; ich także nie omijały wcześniej wspomniane klęski, ale były one stosunkowo mniej dotkliwe.

Hiszpanie wzmocnili wspomniany schemat, gdyż osiedlili się na płaskowyżu i unikali wybrzeży, uznając je za niebezpieczne i niezdrowe. Nawet Vera Cruz mimo sławetnych początków, ponownej lokacji na lepszych terenach (tzw. Stare Veracruz) i ważnej roli punktu łącznikowego z zagranicą nigdy nie przestało być niewielką miejscowością, która ożywiała się jedynie w chwili przypłynięcia jakiegoś statku. Wprowadzona przez Koronę polityka zamkniętych granic ugruntowała taką sytuację. Jak można zauważyć, zmiany demograficzne wiązały się z rozwojem politycznym i gospodarczym, zmierzającym do podkreślenia znaczenia i uprzywilejowanej pozycji meksykańskiego płaskowyżu. Dominacja tzw. altiplano nad resztą obszarów stawała się coraz wyraźniejsza i niezagrożona. Centralizacja przestrzeni społeczno-politycznej współczesnego Meksyku zaczęła nabierać kształtu właśnie mniej więcej w połowie XVI w.

Krajobraz kulturowy (głównie wiejski) doznał znaczącego uszczerbku, gdyż wszędzie widać było ślady minionych wydarzeń: puste domostwa, porzucone ziemie uprawne, zarośnięte drogi, ulegające erozji tarasy rolne, zatkane kanały, nieuprawiane ogrody i chinampas. Trwał także proces koncentracji ludności, niektóre małe osady bowiem zostały tak drastycznie wyludnione, że rozwijanie w nich jakichkolwiek form życia zbiorowego było skazane na niepowodzenie, zważywszy że dotychczasowe metody agrokultury wymagały licznej siły roboczej. Poza tym, przy takiej ilości porzuconej ziemi wokół, czemu by nie wykorzystać najlepszych gruntów?

Trzeba mieć na uwadze, że w tamtym czasie Hiszpanie wciąż jeszcze nie eksploatowali intensywnie ziemi, co nastąpiło później. Ich obecność dawała się odczuć w sposób pośredni. Pierwszymi, którzy skorzystali z wielu z tych opuszczonych miejsc, byli ci, którzy przybyli z drugiej strony Atlantyku i szybko rozprzestrzenili się po całej Ameryce. Nie byli to jednak ludzie, lecz krowy i owce. Bydło szybko stało się elementem dominującym w nowym środowisku, często zresztą je niszcząc, i wpłynęło na zachodzenie wielu zmian kulturowych w społeczeństwie – nie tylko ze względu na spożycie mięsa, które spopularyzowało się niemal natychmiast, ale dlatego, że te nigdy tutaj wcześniej niewidziane zwierzęta związane były z symbolami i wartościami, które teraz agresywnie wdzierały się do świata mezoamerykańskiego.