Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 78

Umocnienie się władzy królewskiej miało również znaleźć wyraz w powołaniu biskupów, zwłaszcza biskupa miasta Meksyk. Kościół nowohiszpański podobnie jak ten na Półwyspie Iberyjskim rozwijał się pod tzw. Królewskim Patronatem (patronato real)113, czyniącym króla świeckim zwierzchnikiem tej instytucji. To władca zatem określał liczbę i rozmiary diecezji i zgłaszał swoich prałatów i kapituły katedralne (cabildos), dawał lub odmawiał pozwolenia na głoszenie bulli i innych nauk papieskich oraz rezerwował sobie prawo do dysponowania dobrami kościelnymi. Prawo do dziesięciny (diezmo), które w teorii było gospodarczą podstawą funkcjonowania Kościoła, również było przyznawane przez papieża monarchii hiszpańskiej na pokrycie kosztów administracji religijnej. W imieniu Korony wicekról zaopatrywał w środki księży w parafiach.

W Nowej Hiszpanii jednak okoliczności związane z konkwistą przyznały wyjątkowe miejsce zwykłemu klerowi. Wprowadzenie encomiend sprawiło, że odpowiedzialność króla spadła na encomenderos, i pozwoliło, aby trybut zastąpił dziesięcinę na utrzymanie doctrinas. Bracia zakonni jednakże byli wysyłani za ocean jako misjonarze Indian, a nie jako księża Hiszpanów. Sama obecność ludzi pochodzenia iberyjskiego wystarczyła, aby założyć kościół diecezjalny, świecki, nie tylko z uwagi na potrzeby religijne tej populacji, ale dlatego, że była ona zobligowana do płacenia dziesięciny od wartości produkcji rolnej i hodowlanej. Korona oddała w ręce diecezji rozporządzanie tymi dochodami, które w większości były podstawą majątku biskupstw, kapituł katedralnych i parafii założonych w ramach ich jurysdykcji. Istniał zatem bezpośredni związek między wzrostem liczby ludności pochodzenia hiszpańskiego a liczebnością duchowieństwa diecezjalnego. Mieszkańcom gmin indiańskich jednak i tak narzucono specjalne obciążenie płacone co roku, wynoszące pół reala (tzw. medio real de la fábrica), aby nie przestawali dokładać się do budowy katedr.

Od chwili, gdy pojawiła się idea Nowej Hiszpanii, zaprojektowano dla niej diecezję zwaną karolińską (Carolense) na cześć cesarza Karola V, ale minęły lata, zanim zaczęła ona funkcjonować. Wyznaczono duchownych z zakonów żebraczych na stanowiska w pierwszych kolonialnych siedzibach biskupich. Siedziby diecezji Carolense zostały w końcu ustanowione w Tlaxcali (1525–1526, następnie przeniesiona do Puebli w 1539 r.) i w mieście Meksyk (1530). Po pewnym czasie najważniejsze funkcje zaczęli piastować już nie zakonnicy, ale świeccy księża; podobnie było w przypadku pierwszego biskupa Gwatemali (1534), Antequery (1535) i Michoacán (1536), chociaż już nie Chiapy (1539). Prałaci i zakonnicy koordynowali swoje działania za pomocą różnych „posiedzeń kościelnych”, będących poprzednikami soborów, które pojawiły się później. Do 1546 r. zwołano przynajmniej pięć takich posiedzeń.

Chociaż istniały punkty wspólne, to jednak walka o prymat doprowadziła do konfrontacji dwóch wielkich odgałęzień Kościoła nowohiszpańskiego. Zakonnicy mający własne zasady i struktury zazdrośnie strzegli swojej niezależności i wyłączności w gminach indiańskich. Korona, która nie spoglądała przychylnie na autonomię zakonów, sprzyjała rozwojowi kościoła świeckiego, który poprzez prałatów wpisywał się lepiej w schemat patronatu królewskiego – nawet jeśli biskupami byli zakonnicy, gdyż obejmując biskupstwo, byli wyłączani z podległości swoim przełożonym. Mianowanie księży i proboszczów świeckich stawało się coraz częstsze, czasem tylko po to, by przekazać pod ich pieczę wspólnoty indiańskie, czemu sprzeciwiali się zakonnicy, nie mogąc jednak temu zapobiec. W połowie XVI w. obecność kleru świeckiego w diecezjach nie była jeszcze dominująca, ale narastała, co uwidoczniło się już w 1547 r., w chwili podniesienia biskupstwa Meksyku do rangi archidiecezji.

Odmienne postrzeganie kształtu administracji religijnej i związane z tym implikacje polityczne uwidoczniły się przy okazji dylematu, czy pozwolić na powstanie kleru wywodzącego się z ludności miejscowej – czy to z imigracji hiszpańskiej (tzn. z Kreolów), czy też z rdzennych mieszkańców gmin indiańskich (a więc kleru indiańskiego). Zwolennicy utrzymywania wyłącznie hiszpańskiego kleru mogli pójść na ustępstwa co do pierwszego pomysłu (przy założeniu jednak, że różnice pozostaną zaznaczone), byli natomiast bardzo oporni w drugiej kwestii. Opierając się na postanowieniach soboru trydenckiego (1545–1563), I synod meksykański z 1555 r. zamknął wyraźnie możliwość wyświęcania księży wywodzących się ze wspólnot indiańskich. Po tym posunięciu pojawiły się zakusy, by ponadto ograniczyć napływ misjonarzy, gdyż to głównie oni w swoich seminariach przyklasztornych (augustiańskich w Tiripetío w prowincji Michoacán; franciszkańskich w Tlatelolco w prowincji stołecznej) zaczęli przygotowywać do stanu kapłańskiego młodych tubylców zwerbowanych w gminach indiańskich, którym poprzez łacinę, książki i filozofię umożliwiono kontakt z ówczesnym europejskim światem intelektualnym. Ok. 1550 r. zaawansowany program kształcenia w owych seminariach został zamrożony. W ten sposób fiasko poniosła też polityka, na jaką postawili zakonnicy – choć bowiem chcieli ugruntować swoją pozycję na przyszłość, ich odsunięcie ze szczytów władzy stawało się coraz wyraźniejsze.