Читать книгу Handbuch des Strafrechts - Группа авторов - Страница 84
ОглавлениеKremnitzer/Ghanayim, ZStW 113 (2001), 539, 540.
Bundesjustizministerium, in: Hettinger (Hrsg.), S. 259, 316 ff. m.w.N.
Eidam-H. Eidam/Eidam, Rn. 660 ff. m.w.N.
Engelhart, ZDAR 2014, 124.
Einen Überblick zum Sachstand in den einzelnen Mitgliedstaaten der EU (Stand: Juli 2017) gibt der Wissenschaftliche Dienst des Bundestages in dem Dokument WD 7 – 3000 – 070/17, abrufbar unter www.bundestag.de.
Hierzu Markuntsov/Waßmer, Osteuropa Recht 65 (2019), 93 ff.
Ransiek, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 285, 286.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 2.
Kutschaty, DRiZ 2013, 16 f.
Siehe nur Hoven, ZIS 2014, 19, 23; Leipold, NJW-Spezial 2008, 216, 217.
Hierzu Kuhlmann, Verbandssanktionierung in Italien, S. 28 ff.
Siehe nur Trüg, StraFo 2011, 471 m.w.N.
Böse, ZStW 126 (2014), 132, 147.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 12.
Kelker, Krey-FS, S. 221, 246.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 14; Willems, DRiZ 2013, 354, 355.
Zieschang, GA 2014, 91, 96 f.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 7.
Vgl. Schünemann, ZIS 2014, 1, 12.
Siehe nur Dannecker, GA 2001, 101, 102 f.; Scholz, ZRP 2000, 435, 436; Wessing, ZWH 2012, 301, 302.
Dannecker, GA 2001, 101, 102.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 2; Otto, Die Strafbarkeit von Unternehmen und Verbänden, S. 7 ff.; Scholz, ZRP 2000, 435, 436.
Wessing, ZWH 2012, 301, 302.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 1 f., 24; Dannecker, GA 2001, 101, 103; Wessing, ZWH 2012, 301, 303.
Leipold, NJW-Spezial 2008, 216, 216 f.; Peglau, ZRP 2001, 406, 407; Schünemann, ZIS 2014, 1, 13; Trüg, wistra 2010, 241, 247; Willems, DRiZ 2013, 354, 355; siehe auch bereits im Jahre 1953 Heinitz, Gutachten, S. 65, 88.
Trüg, StraFo 2011, 471, 482.
Leipold, NJW-Spezial 2008, 216, 217.
PricewaterhouseCoopers (Hrsg.), Wirtschaftskriminalität und Unternehmenskultur 2013, 2013, S. 16 ff.
Trüg, wistra 2010, 241, 247; Zieschang, GA 2014, 91, 102.
Leipold, ZRP 2013, 34, 37.
Trüg, wistra 2010, 241, 247; ders., StraFo 2011, 471, 483.
Durth, WiJ 2012, 7, 14; Schmitz, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 311, 317 f.; Trüg, StraFo 2011, 471, 482 f.
Sch/Sch-Heine/Weißer, Vor §§ 25 ff. Rn. 128; Scholz, ZRP 2000, 435, 436; Wessing, ZWH 2012, 301, 304.
Wessing, ZWH 2012, 301, 304.
Siehe nur v. Freier, GA 2009, 98, 101 m.w.N.
Waßmer, in: Assies/Beule/Heise/Stube (Hrsg.), Handbuch des Fachanwalts Bank- und Kapitalmarktrecht, 5. Aufl. 2019, Rn. 320 m.w.N.
Durth, WiJ 2012, 7, 12; Leipold, ZRP 2013, 34, 37; Trüg, wistra 2010, 241, 246.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 2; Kutschaty, ZRP 2013, 74, 75.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 2.
BGHSt 37, 226 = BGH NJW 1991, 990; anders noch RGSt 30, 232, 235.
Ehrhardt, S. 161 f.; Hirsch, ZStW 107 (1995), 285, 287.
Siehe nur Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 22; Wessing, ZWH 2012, 301, 303.
Dannecker, GA 2001, 101, 124 ff.; Ehrhardt, S. 204; Transparency International, Positionspapier vom 20.4.2013, S. 2 f.
Kutschaty, DRiZ 2013, 16, 17.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 12 f.; Göhler-Gürtler, OWiG, Vor § 29a Rn. 7; Krekeler, Hanack-FS, S. 639, 652; Leipold, NJW-Spezial 2008, 216, 217; Schünemann, Unternehmenskriminalität, S. 174, 223; Soyka, DRiZ 2020, 137; Trüg, wistra 2010, 241, 244; ders, ZWH 2011, 6, 10.
Hirsch, ZStW 107 (1995), 285, 316 f.; Ransiek, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 285, 295.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 13; Leipold, NJW-Spezial 2008, 216.
Frisch, Wolter-FS, S. 349, 372; Hein CCZ 2014, 75, 76.; Nötzel, Gauweiler-FS, S. 491, 493; Willems, DRiZ 2013, 354, 355.
Löffelmann, JR 2014, 185, 197.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 4.
Bundeskriminalamt (Hrsg.), Wirtschaftskriminalität, Bundeslagebild 2018, S. 3.
Bundeskriminalamt (Hrsg.), Wirtschaftskriminalität, Bundeslagebild 2018, S. 4 f.
Siehe Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 244; Trüg, wistra 2010, 241, 244 f.
Hierzu Modlinger, S. 341 ff., 453 ff. m.w.N.
Kutschaty, DRiZ 2013, 16, 17; vgl. auch Trüg, wistra 2010, 241, 246.
Siehe Durth, WiJ 2012, 7, 14; Leipold, ZRP 2013, 34, 37; abl. BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 2 f.
Quante, S. 215.
Sieber, Tiedemann-FS, S. 449, 474 m.w.N.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 4; Leipold, ZRP 2013, 34, 35; Rau, S. 233 ff., 247.
Durth, WiJ 2012, 7, 16; Löffelmann, JR 2014, 185, 194.
Trüg, wistra 2010, 241, 246.
Kutschaty, DRiZ 2013, 16, 17.
Kutschaty, ZRP 2013, 74, 75 m.w.N.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 209.
Geismar, Der Tatbestand der Aufsichtspflichtverletzung bei der Ahndung von Wirtschaftsdelikten, 2012, S. 124 ff.
Transparency International, Positionspapier vom 20.4.2013, S. 2.
Tiedemann, in: Schoch/Stoll/Tiedemann (Hrsg.), S. 30, 42.
Wessing, ZWH 2012, 301, 304.
Siehe nur J. Sieber, Sanktionen, S. 461 ff.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 14.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 2, 5, 9.
Schmitz, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 311, 318; Trüg, wistra 2010, 241, 248; siehe auch Kempf, KritJ2003, 462, 469.
Willems, DRiZ 2013, 354, 355.
Siehe nur Baur/Holle, ZRP 2019, 186; Heuking/v. Coelln, BB 2014, 303016, 3021; Rübenstahl bei Engelhart, ZDAR 2014, 124; Weigend/Hoven, ZRP 2018, 30 f.; a.A. Hohmann, AnwBl. 2019, 81.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 12; Kirch-Heim, Sanktionen gegen Unternehmen, 2007, S. 68 ff.; Rönnau/Wegner, ZRP 2014, 158, 162.
Göhler-Seitz, OWiG, § 47 Rn. 7 ff. m.w.N.
Entwurf NRW VerbStrG, S. 23.
Löffelmann, JR 2014, 185, 198.
KK-OWiG-Rogall, § 30 Rn. 288; zur Verfolgungspraxis in den USA Beale, ZStW 126 (2014), 27, 47 ff., 52.
Vgl. Leipold, ZRP 2013, 34; Trüg, StraFo 2011, 471, 480 m.w.N.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 31.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 209.
Durth, WiJ 2012, 7, 17.
Wessing, ZWH 2012, 301, 305.
Leitner, StraFo 2008, 323, 328.
Trüg, StraFo 2011, 471, 484.
Trüg, ZWH 2011, 6, 12 f.
Hierzu Trüg, StraFo 2011, 471, 477 f.
Siehe nur KK-OWiG-Rogall, § 30 Rn. 288 m.w.N.
Leipold, NJW-Spezial 2008, 216, 217.
Leipold, ZRP 2013, 34, 36 f.; Peglau, ZRP 2001, 406, 407.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 12.
Peglau, ZRP 2001, 406, 407.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 9; DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 3.
Schmitz, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 311, 316.
Tiedemann, in: Schoch/Stoll/Tiedemann (Hrsg.), S. 30, 43; siehe auch Kubiciel, ZRP 2014, 133, 135.
Ehrhardt, S. 173; Kremnitzer/Ghanayim, ZStW 113 (2001), 539, 552.
Siehe nur Böse, ZStW 126 (2014), 132, 164; Ehrhardt, S. 172; Heile, WiJ 2014, 228, 241.
Tiedemann, in: Schoch/Stoll/Tiedemann (Hrsg.), S. 30, 42.
Böse, Jakobs-FS, S. 15, 26; Dannecker, GA 2001, 101, 104; Hirsch, ZStW 107 (1995), 285, 305; Wessing, ZWH 2012, 301, 303 f.
Dannecker, GA 2001, 101, 115; Scholz, ZRP 2000, 435, 436; Tiedemann, NJW 1988, 1169, 1170.
BT-Drs. 13/11425.
Ehrhardt, S. 173.
Ehrhardt, S. 164; Hirsch, ZStW 107 (1995), 285, 305.
Laue, Jura 2009, 339, 345 m.w.N.; zur europäischen Perspektive Hetzer, EuZW 2007, 75, 80.
Ransiek, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 285, 286 m.w.N. zur US-amerikanischen Rechtsprechung.
Ehrhardt, S. 173; Kubiciel, ZRP 2014, 133, 136.
Kremnitzer/Ghanayim, ZStW 113 (2001), 539, 552.
Wessing, ZWH 2012, 301, 303.
BRAK, Stellungnahme Nr. 9/2013, S. 10.
Vogel, StV 2012, 427, 430.
Hierzu Modlinger, S. 458 ff.
Dannecker, GA 2001, 101, 129 f.; Trüg, StraFo 2011, 471, 484; de lege ferenda Drope, Strafprozessuale Probleme bei der Einführung einer Verbandsstrafe, 2002, S. 146 ff.; Schlüter, Die Strafbarkeit von Unternehmen in einer prozessualen Betrachtung, 2000, S. 81 ff.
BMJV, VerSanG-E, S. 56 m.w.N.
Näher Beale, ZStW 126 (2014), 27, 32; Kremnitzer/Ghanayim, ZStW 113 (2001), 539, 542 ff.
Siehe Beale, ZStW 126 (2014), 27, 34, 36 ff. m.w.N.
Hefendehl, MschrKrim 2003, 27, 40; Kuhlmann, Verbandssanktionierung in Italien, S. 136; Stratenwerth, R. Schmitt-FS, S. 295, 297 f.
Beale, ZStW 126 (2014), 27, 43 ff., 53 f.
Jäger, Imme Roxin-FS, S. 43, 51 ff.; für ein schuldgelöstes eigenes Sanktionssystem auch Quante, S. 50, 217 f.
Ransiek, NZWiSt 2012, 45, 51; ders., in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 285, 308 f.
Siehe nur v. Freier, GA 2009, 98, 116; Jakobs, Lüderssen-FS, S. 559, 573 f.; Kirch-Heim, Sanktionen gegen Unternehmen, S. 198 ff., 213 f.; Stratenwerth, R. Schmitt-FS, S. 295, 303 ff.; bereits zuvor Schmitt, S. 199 ff., 231 f. (Sicherungsmaßregeln); Seiler, S. 258 f. (sichernde Verbandsmaßnahmen); weiter Korte, Juristische Person und strafrechtliche Verantwortlichkeit, 1991, S. 225 ff., 231 (Androhung eines präventiven Sicherungsgeldes); Lüderssen, in: Kempf/Lüderssen/Volk (Hrsg.), S. 387, 388 ff. (Interventionsrecht); Schmitt-Leonardy, Unternehmenskriminalität ohne Strafrecht?, S. 463 ff., 536 ff. („parastrafrechtliches“ Unternehmensinterventionsrecht mit zweistufigem Folgenverantwortungsdialog).
Siehe nur Schünemann, in: Schünemann/Suárez González (Hrsg.), S. 265, 291 m.w.N.; zust. Hefendehl, MschrKrim 2003, 27, 42.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 7.
Trüg, StraFo 2011, 471, 474 f.; abl. König, in: Hettinger (Hrsg.), S. 39, 59: „Etikettenschwindel“.
Krit. Bottke, wistra 1997, 241, 252; Jäger, Imme Roxin-FS, S. 43, 51.
Tiedemann, Wirtschaftsstrafrecht, Rn. 449.
Siehe nur v. Freier, GA 2009, 98, 116.
Heine, in: Hettinger (Hrsg.), S. 121, 137 ff., 152.
Kohlhof, S. 181 ff., der eine „retributiv-expressive“ Verbandsstraftheorie entwickelt.
Böse, ZStW 126 (2014), 132, 140 m.w.N.
Dannecker, GA 2001, 101, 125.
Siehe Hamm, NJW 1998, 662, 663; Seelmann, ZStW 108 (1996), 652, 664.
Böse, ZStW 126 (2014), 132, 148.
Vogel, StV 2012, 427, 431.
Bundesjustizministerium, in: Hettinger (Hrsg.), S. 155 ff., Formulierungsbeispiel S. 178 f.
Siehe nur KK-OWiG-Rogall, § 30 Rn. 287; Vogel, StV 2012, 427, 430; auch Kuhlmann, Verbandssanktionierung in Italien, S. 139 f., 156, der alle leitenden Angestellten (§ 5 Abs. 3 BetrVG) einbeziehen will.
So Kempf, mitgeteilt von Trüg, StraFo 2011, 471, 477; abl. noch Kempf, KritJ 2003, 462, 471.
Böse, ZStW 126 (2014), 132, 139 m.w.N.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 3, 20; krit. zu einer Übertragbarkeit bereits 2005 Knopp/Rathmann, JR 2005, 359, 361 f.; zu Wirksamkeit, Praxis und Anwendungsproblemen des VbVG siehe die Evaluierungsstudie von Fuchs/Kreissl/Pielgram/Stangl (Hrsg.), Generalpräventive Wirksamkeit, Praxis und Anwendungsprobleme des Verbandsverantwortlichkeitsgesetzes (VbVG), Eine Evaluierungsstudie, 2011.
Rübenstahl/Tsambikakis, ZWH 2014, 8, 9 m.w.N.
Justizministerium NRW, Entwurf VerbStrG, S. 39 f.
Ebenda, S. 40.
Ebenda, S. 45.
Ebenda, S. 52 f.
Ebenda, S. 45.
Ebenda, S. 4, 45 f.
Ebenda, S. 48.
Ebenda, S. 4, 27.
Ebenda, S. 53 ff.
Ebenda, S. 57 f.
Ebenda, S. 60.
Ebenda, S. 60.
Ebenda, S. 75.
Ebenda, S. 77.
Beisheim/Jung, CCZ 2018, 63, 66; DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 30 ff.; Görtz, WiJ 2014, 8, 14; Groß, FAZ v. 27.11.2013, S. 19; Hein, CCZ 2014, 75, 76; Hoven, ZIS 2014, 19 ff., 23; Leipold, NJW-Spezial 2013, 696; Löffelmann, JR 2014, 185, 188 ff.; Mitsch, NZWiSt 2014, 1 ff., 5; Schünemann, ZIS 2014, 7 ff.; Szesny, BB 2013, Heft 47, S. I; Willems, DRiZ 2013, 354 f.; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 648; Zieschang, GA 2014, 91 ff.; abw. Kubiciel, ZRP 2014, 133, 137: „sehr gute Grundlage“.
Joachim Jahn, FAZ v. 13.11.2013, S. 11.
Schünemann, ZIS 2014, 1.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 245; Römermann, GmbHR 2014, 1; Willems, DRiZ 2013, 354, 355.
Böse, ZStW 126 (2014), 132, 164 in Fn. 174.
Willems, DRiZ 2013, 354, 355.
Ebenso Hoven, ZIS 2014, 19, 21 f.; Zieschang, GA 2014, 91, 103.
Löffelmann, JR 2014, 185, 192; Zieschang, GA 2014, 91, 101.
Löffelmann, JR 2014, 185, 192.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 161, 165 m.w.N.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 245.
Einen ersten Überblick über diesen Fragenkomplex gibt Mitsch, NZWiSt 2014, 1, 3 ff.
Zieschang, GA 2014, 91, 100 f.
Schneider, ZIS 2013, 488, 499.
Zieschang, GA 2014, 91, 99.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 22.
Löffelmann, JR 2014, 185, 196.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 24; Zieschang, GA 2014, 91, 99.
Rübenstahl/Tsambikakis, ZWH 2014, 8, 12.
Zieschang, GA 2014, 91, 104.
Krit. Görtz, WiJ 2014, 8, 12; Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 242; Löffelmann, JR 2014, 185, 195; Römermann, GmbHR 2014, 1, 8 f.; Rübenstahl/Tsambikakis, ZWH 2014, 8, 12; Schünemann, ZIS 2014, 1, 15.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 4, 24; Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 244.
Witte/Wagner, BB 2014, 643, 646.
Römermann, GmbHR 2014, 1, 9, 11.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 4, 26; Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 243; Schünemann, ZIS 2014, 1, 16; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 646; Zieschang, GA 2014, 91, 104.
Löffelmann, JR 2014, 185, 195; Rübenstahl/Tsambikakis, ZWH 2014, 8, 12; Schünemann, ZIS 2014, 1, 16.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 4; Leipold, NJW-Spezial 2013, 696; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 646.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 22, 27; Römermann, GmbHR 2014, 1, 5; Schünemann, ZIS 2014, 1, 9; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 647.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 17 f.
Hein, CCZ 2014, 75, 78 f.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 245.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 28; Zieschang, GA 2014, 91, 100.
Schünemann, ZIS 2014, 1, 15.
Zieschang, GA 2014, 91, 100; vgl. auch Römermann, GmbHR 2014, 1, 5.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 210; Zieschang, GA 2014, 91, 105.
Löffelmann, JR 2014, 185, 192 f.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 203.
Görtz, WiJ 2014, 8, 10; Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 241, 245; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 646 f.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 28 f.; vgl. auch Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 207 ff.; Rübenstahl/Tsambikakis, ZWH 2014, 8, 12; Witte/Wagner, BB 2014, 643, 648.
Görtz, WiJ 2014, 8, 10.
DAV, Stellungnahme Nr. 54/2013, S. 24, 28; Schünemann, ZIS 2014, 1, 16.
Hoven/Wimmer/Schwarz/Schumann, NZWiSt 2014, 201, 202; Zieschang, GA 2014, 91, 105.
Weigend/Hoven, ZRP 2018, 30, 31 ff.
Henssler/Hoven/Kubiciel/Weigend, NZWiSt 2018, 1, 9.
BMJV, VerSanG-E, S. 1.
Siehe nur Beisheim/Jung, CCZ 2018, 63, 66; Eufinger/Wieter, GuP 2020, 1, 5; Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 243; Saliger/Tsambikakis, BB 40/2019, I; Soyka, DRiZ 2020, 137.
BMJV, VerSanG-E, S. 1, 50.
Ebenda, S. 1.
Ebenda, S. 1.
Siehe nur Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 188 f.; Ott/Lüneborg, NZG 2019, 1361, 1362.
BMJV, VerSanG-E, S. 1.
Ebenda, S. 1.
Ebenda, S. 56.
Ebenda, S. 2.
Ebenda, S. 2.
Ebenda, S. 71.
Ebenda, S. 56.
Ebenda, S. 75.
Ebenda, S. 57.
Ebenda, S. 59.
Ebenda, S. 81.
Ebenda, S. 58.
Siehe hierzu nur Jungbluth, NZKart 2017, 257.
BMJV, VerSanG-E, S. 57.
Ebenda, S. 57.
Ebenda, S. 57, 77.
Ebenda, S. 86.
Ebenda, S. 57.
Ebenda, S. 89.
Ebenda, S. 89.
Ebenda, S. 58.
Ebenda, S. 90
Ebenda, S. 93.
Ebenda, S. 93.
Ebenda, S. 58, 96 f.
Ebenda, S. 137.
Ebenda, S. 97.
Ebenda, S. 97.
Ebenda, S. 99.
Ebenda, S. 103.
Ebenda, S. 103 f.
Ebenda, S. 105.
Ebenda, S. 108.
Ebenda, S. 58.
Ebenda, S. 59.
Ebenda, S. 59.
Ebenda, S. 59.
Ebenda, S. 115.
Ebenda, S. 61, 126.
Beckemper, NZWiSt 2018, 420 ff.; Beisheim/Jung, CCZ 2018, 63, 66 f.; Haase/Brouwer, CCZ 2018, 276 ff.; Hohmann, AnwBl 2019, 81; Kölbel, NZWiSt 2018, 407 ff.; Köllner/Mück, NZI 2019, 311 ff.; Schünemann, StraFo 2018, 317, 321 ff.; Wohlers, NZWiSt 2018, 412 ff.; Zerbes/El Ghazi, NZWiSt 2018, 425 ff.
Achenbach, ZIS 2020, 1 ff.; Baur/Holle, ZPR 2019, 186 ff.; Bielefeld, CB 2019, 413 ff.; Brand, GmbHR 2019, R316 f; v. Busekist/Schiml/Izrailevych, WPg 2019, 1236 ff.; Dann/Warntjen, MedR 2020, 94 ff.; Deutscher Anwaltverein, NZG 2020, 298 ff.; Eggers, BB 2019, 3010 ff.; Eufinger/Wieter, GuP 2020, 1 ff.; Geiger, medstra 2019, 321 f.; Hohmann, AnwBl 2019, 81; Kainer/Feinauer, NZA 20220, 363 ff.; Köllner, NZI 2020, 60, 62 ff.; Lützeler/Kienast, DB 2019, M18 f.; Odenthal, PStR 2020, 10 ff.; Makowicz, CB 2020, 1 ff.; Mayer/Jenne, CB 2019, 405 ff.; Ott/Lüneborg, NZG 2019, 1361 ff.; Petrasch, DRiZ 2020, 96 ff.; Rebehn, DRiZ 2020, 6 ff.; Saliger/Tsambikakis, BB 40/2019, I; Salzmann/Klöckler, BB 2022, 922 ff.; Soyka, DRiZ 2020, 137 ff.; Sträter, Pharm.Ind. 2019, 1291 ff.; Ströhmann, ZIP 2020, 105 ff.; Traub, AG 2019, 813 ff.; Wegner, PStR 2020, 41 ff.; Wilhelm, DB 2019, M4 f.
Köllner, NZI 2020, 60, 62.
Priewer/Ritzenhoff, WiJ 2019, 166.
Eggers, BB 2019, 3010, 3015.
Krit. Achenbach, ZIS 2020, 1 f.; Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 189; Geiger, medstra 2019, 321.
Henssler/Hoven/Kubiciel/Weigend, NZWiSt 2018, 1, 9; Weigend/Hoven, ZRP 2018, 30, 31; krit. Kindler, wistra 2019, 404, 405.
Kubiciel/Gräbener, ZRP 2016, 137, 140; hiergegen Schünemann, StraFo 2018, 317, 321.
Siehe auch Deutscher Anwaltverein, NZG 2020, 298: „klandestines Unternehmensstrafrecht“.
BMJV, VerSanG-E, S. 71.
Ebenda, S. 79.
Brouwer, AG 2019, 920; Eggers, BB 2019, 3010, 3011; Geiger, medstra 2019, 321; Schmitz, WiJ 2019, 154, 155.
Henssler/Hoven/Kubiciel/Weigend, NZWiSt 2018, 1, 9.
Hierzu Achenbach, ZIS 2010, 1, 2 ff.
Waßmer ZWH 2018, 233, 238.
Achenbach, ZIS 2010, 1, 6.
Ströhmann, ZIP 2020, 105, 106.
Abl. Eggers, BB 2019, 3010, 3011.
Brouwer, AG 2019, 920, 922; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 106.
BMJV, VerSanG-E, S. 50.
BGH NJW 1983, 569, 570.
Heidel/Lochner, in: Heidel/Hüßtege/Mansel/Noack (Hrsg.), Bürgerliches Gesetzbuch: Allgemeiner Teil – EGBGB 3. Aufl. 2016, § 21 BGB Rn. 33.
BGH NJW 1983, 569.
BMJV, VerSanG-eRefE, S. 72.
Saliger/Tsambikakis, BB 40/2019, I; zust. Brand, GmbHR 2019, R316, R317.
Köllner/Mück, NZI 2018, 311, 314 f.
Giese/Dachner, ZIP 2020, 498, 502.
Geiger, medstra 2019, 321, 322; Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 239 f.; Saliger/Tsambikakis, BB 40/2019, I; Salzmann/Klöckler, BB 2020, 922, 924; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 109.
Krit. Brouwer, AG 2019, 920, 921; Deutscher Anwaltverein, NZG 2020, 298; Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 238; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 107.
BMJV, VerSanG-E, S. 92.
Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 238.
BaFin, Bußgeldleitlinien I und II, abrufbar unter www.bafin.de.
Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 188; Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 240.
Achenbach, ZIS 2020, 1, 6; Geiger, medstra 2019, 321 f.
Geiger medstra 2019, 321, 322.
Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 187; Brouwer, AG 2019, 920, 922; Ott/Lüneborg, NZG 2019, 1361, 1362; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 107.
Sträter, Pharm.Ind. 2019, 1291, 1293.
Beisheim/Jung, CCZ 2018, 63, 66 f.; Eggers, BB 2019, 3010, 3015; Köllner/Mück, NZI 2018, 311, 315; befürwortend Willms, CCZ 2020, 57, 64.
Brouwer, AG 2019, 920, 922; Dann/Warntjen, MedR 2020, 94, 99; Eufinger/Wieter, GuP 2020, 1, 5; Rübenstahl, ZWH 2019, 233, 243; Soyka, DRiZ 2020, 137; Schmitz, WiJ, 2019, 154, 157; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 107.
Armbrüster/Böffel, ZIP 1885 ff.
BMJV, VerSanG-E, S. 3, 59, 70.
Ströhmann, ZIP 2020, 105, 111.
BMJV, VerSanG-E, S. 59.
Rübenstahl, ZWH 2019, 265, 270.
Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 187; siehe auch Dann/Warntjen, MedR 2020, 94, 100.
BMJV, VerSanG-E, S. 64.
Siehe auch Giese/Dachner, ZIP 2020, 498, 500.
Krit. Brouwer, AG 2019, 920; Dann/Warntjen, MedR 2020, 94, 100; Eggers, BB 2019, 3010, 3014; Geiger, medstra 2019, 321, 322; Ströhmann, ZIP 2020, 105, 108.
BVerfG, NJW 2018, 2385; hierzu Pelz, CCZ 2018, 211; Rübenstahl, ZWH 2018, 273 ff.; Wostry, NZWiSt 2018, 356.
BVerfG, BeckRS 2017, 118442 und NJW 2017, 2816.
Mitgeteilt von BVerfG, NJW 2018, 2385 ff.
Hierfür auch Deutscher Anwaltverein, NZG 2020, 298.
Weigend/Hoven, ZRP 2018, 30, 33.
Giese/Dachner, ZIP 2020, 498, 502; Petrasch, DRiZ 2020, 96, 98.
Priewer/Ritzenhoff, WiJ 2019, 166, 172.
Krit. Baur/Holle, ZRP 2019, 186, 188.