Читать книгу Skarlaken - Irma Venter - Страница 12

Janien Steyn se kamer voel klein, al is dit nogal ruim vir ’n slaapkamer. Ek maak die vensters oop en haal diep asem teen die benoudheid. Die koue maak nie saak nie. Ek het nog altyd van die winter gehou.

Ek trek ’n trui aan en gaan sit by die lessenaar. Stoot die drie selfone eenkant toe. Ek sal later daarna kyk. Die geraamde foto van Janien en haar familie draai ek gesigkant na onder. Dit voel asof almal na my staar.

Ek sit die laptop aan. Haar masjien is oud – volgens vandag se standaarde, maar nuut en gesofistikeerd vir drie jaar gelede. En duur. Dis onwaarskynlik dat sy op ses-en-twintig ’n ordentlike tablet ook nog kon bekostig. Buitendien, dis moeilik om ’n ordentlike website op ’n tablet te bou.

Die skerm verhelder. Ek hou dadelik meer van Janien. Dis ’n Linux-gebaseerde sisteem, open-source programming, nes dié wat ek gebruik. Niks se gesukkel met Windows nie. Internet is deur Firefox en email is Gmail. Hoekom sy nie ’n wagwoord opgesit het nie, weet nugter, maar dit spaar my tyd.

Ek begin by die email. Soek deur die 347 boodskappe. Niks besonders nie. Meestal bevestigings van aankope, versoeke vir uitstallings en uitnodigings na galerye. Ek kyk na die email se asblik. Dis leeg, nes Jaap gesê het. Ek soek vlugtig deur wat sy gedínk het sy uit haar asblik gevee het. Ook niks besonders nie.

Ek trek die Samsung nader, die nuutste foon. Jaap het vir my die PIN gegee. Janien het WhatsApp gebruik om met haar vriende en verloofde te gesels, nes Jaap gesê het. Verder is daar min van belang op die foon.

Terug na die rekenaar. Haar besigheid, haar digitale kunsgalery, se naam was So What! Dié het sy eie Facebook-bladsy en Twitter-rekening wat Janien self op datum gehou het.

Ek weet nie veel van kuns af nie, maar alles lyk redelik normaal. Afrika-maskers en -beelde, landskapskilderye en die Groot Vyf, abstrakte stukke en video’s van performance art wat net-net nie vir Vonnie sal laat bloos nie. ’n Paar digitale illusies wat met jou kop smokkel, mooi portretfoto’s en drie kunstenaars wat op geboue skilder onder die brand Urban Zoo Biscuit.

Veilig, met ander woorde.

Ek draai om en kyk na die kamer. Daar is swart-en-wit landskapfoto’s en portrette teen die muur. Nabyskote van mense wat lyk asof hulle in die omgewing bly, dieselfde ver kyk in die oë as Janien se pa.

Ek wonder oor die website. Die foto van Janien met die kort rokkie en rooi lippe. Haar verloofde. Haar troue. Jaap het gesê sy’s bietjie soos ek …

Iets maak nie sin nie.

Ek trek my skouers op. Dis nie my werk nie, dis Jaap se werk. Ek kan nie bekostig om betrokke te raak nie.

Ek kyk wie Janien se site besoek het. Suid-Afrikaners, Dene, Swede, Franse, Duitsers, ’n paar Keniane en Australiërs. In die maand voor haar dood 3 700 hits. Nie te sleg nie. Aankope was deur PayPal, onder andere. Haar bankrekening was by FNB. Ek sal dit later op my rekenaar oopbreek.

Dalk is dit presies wat Jaap gehoop het ek sal doen, al het hy hoe mooi belowe ek hoef niks onwettigs te doen nie. Ons sal moet sien oor daai een.

Iemand klop aan die deur.

“Ja?” Hoe meer mense my pla, hoe langer gaan dit vat. Dis klaar donker buite.

Jaap kom in met tee, toebroodjies en ’n rooi lêer onder sy arm. “Hier’s jou aandete.”

Ek sit die beker tee langs die rekenaar neer, neem die bord by hom en begin eet.

Hy gaan sit op die bed, tik op die lêer. “Dis foto’s van die misdaadtoneel, as jy wil sien.”

Ek skud my kop. “Jy’t my mos klaar vertel wat gebeur het.”

Ek wil nie weer Janien se gesig sien nie. Die foto’s in die gang was meer as genoeg. En die een wat Jaap my in die woonstel gewys het.

Hy haal ’n pak foto’s uit die lêer, sit dit eenkant en hou die lêer na my uit. “Vat dan die res. Dis Janien se bankstate, data- en foonrekeninge.”

Hy beduie na die twee ouer fone wat eenkant op die lessenaar lê. “Ek het dit hier gelos ingeval jy wil kyk wat daarop is, maar dis meestal foto’s en teksboodskappe aan skool- en universiteitsvriende.”

Ek sit die bord neer en neem die lêer. “Wat gebeur as ek niks kry nie? Het jy al daaraan gedink? Dat julle niks kon kry nie, want hier ís niks om te kry nie?”

“Jy sal iets kry, ek weet dit. Die polisie kan nie mense met jou tipe vaardigheid bekostig nie. Kry net iets, al is dit hoe klein. Ek soek die detail van Janien se lewe op sosiale netwerke. Die wegsteekfoon, die geslote Facebook-bladsy. Dit wat sy uitgevee het. Enigiets wat jy nie sal kry met ’n voor die hand liggende soektog nie. Iets waaraan die polisie – ons – nie sou gedink het nie.”

“Hoekom is jy so seker sy’t iets weggesteek? Dalk is die goed wat uitgevee is snert. Almal van ons vee dokumente en boodskappe uit.”

Jaap vee deur sy hare. “Almal steek iets weg.”

“Jy ook?”

Hy antwoord nie. Staan op en maak Janien se klerekas oop. Beduie vir my om te kyk. “Sien jy hierdie?”

Ek kyk na die blomrokke, jeans, wit hemde en T-hemde. “Ja? Wat daarvan?”

Hy trek ’n rok uit die kas. Dis fyn en ligblou.

“Hierdie is nie Janien nie – haar ma het dit vir haar gekoop. Vonnie het nog nooit daardie stewels gesien waarin Janien dood is nie, maar dis definitief hare, dis afgeloop soos haar ander skoene.”

Hy wys na die sandale onder in die kas. “Janien was nie so nie, nie meer nie. Sy was anders. Op haar rug was ’n tatoe van ’n doringboom – nog iets waarvan Vonnie niks geweet het nie. Iets voel nie reg nie, maar ek weet nie wat dit is nie.”

Hy kyk stip na my. “Kry dit asseblief, Sarah. Dis hier iewers. Dit móét wees. Ek’s honderd persent seker daarvan.”

“Wil jy regtig weet?”

“Wat bedoel jy?”

“As Janien iets met soveel sorg vir julle almal weggesteek het, wil jy regtig weet wat dit is?”

“Ja.” Sy oë pleit by my.

Ek draai terug na die rekenaar. “Ek sal kyk wat ek kan kry. Maar daar’s nie baie tyd nie.”

“Sestien ure.”

Asof ek dit nie weet nie. “Kan ek ’n Coke kry?”

“Vonnie haat Coke, maar ek het vir jou gekoop.”

Sy antwoord laat my omdraai. “Wat het Vonnie nog als gehaat?”

Hy glimlag asof ek uiteindelik verstaan. “Baie dinge. Sy wou haar kinders teen alles beskerm.”

Klink soos my ma. En kyk wat het ék gedoen sonder dat sy weet. Toe sy weer sien, sit ek op agtien in die tronk oor kuberdiefstal. Sonder dat sy ooit iets vermoed het.

Miskien is Jaap reg. Miskien het Janien Steyn iets gehad om weg te steek.

Die huis is stil terwyl ek werk. Net die sinkdak kraak soos die nag nesskop. Ek ril van die koue, maar weier om die vensters toe te maak.

Ek stroop die duvet van die bed, draai dit om my en maak die volgende Coke en email oop – een van die min wat Janien uitgevee het wat ek sover kon vind. Dis gestuur aan cheny@chenwag.com, op die dag voor haar dood. Ek kon nie die oorspronklike boodskappe kry nie, net fragmente van Janien se antwoorde.

My ma sal my doodmaak as sy uitvind. Nee, sy sal my pa stuur om dit te doen en dan nooit weer met my praat nie. Ha-ha. Dalk sal dit alles oplos y Maar seriously, ek is lief vir hulle. Ek weet nie altyd hoekom nie, maar dis hoe dit is en seker altyd sal wees.

Die volgende email is ook die dag voor haar dood geskryf, maar later die oggend.

Kan nie glo ek verkoop deesdae so baie foto’s en maskers van die Ivoorkus nie? Ek het twee maande laas een van my eie foto’s verkoop. En hierdie freakin mense is so outyds. Kan nie glo Henk kom uit so huis nie? So verkramp. Wie dink nog so? Sy pa maak my mal!!! Ek kan nie meer nie.

Wat is dit wat haar ma nooit moet uitvind nie? En wat kan sy nie meer uitstaan nie? Die verlowing? Wie is Cheny?

Die persoonlike boodskappe wat sy oop en bloot in haar gmail-boks gelos het, is tussen haar en haar ouers, Leon en haar ander broer, Klein Obie. Niks vreemds of snaaks nie. Troureëlings. Wie loop eerste by die kerk in. Wie sing, wie doen die blomme, wie maak musiek. Hier kan ek al twee kante van die gesprek sien.

Een email wys ’n foto van haar saam met vriende. Dis die enigste een wat ek tot dusver kon kry. Drie vroue en een man glimlag asof hulle dit bedoel. Janien en die vrou langs haar is wit, die ander vrou is bruin – ’n eksotiese skoonheid met ’n mooi glimlag, en die man swart. Blink, sê dit in die een hoek.

Ek print die foto uit op Janien se drukker; gelukkig het dit nog ink in. Dalk kan ek die mense in hierdie foto opspoor. Dalk is een van hulle cheny@chenwag.com.

Iewers in die huis snork iemand hard, stop skielik, en begin weer.

Ek staan op, die duvet steeds om my gedraai, en luister vir ’n oomblik. Daar is iets gerusstellends aan die geluid. Iets bekends, soos in my kindertyd. My pa het ook so gesnork. My ma het altyd met hom geraas om op sy sy te draai, maar dit het ook maar net vyf minute gehou. Ons kinders het naderhand geleer om deur die geraas te slaap.

Snaaks wat mens mis. Soos RSG. My pa het altyd radio geluister in die garage as ons aan die motors gewerk het. RSG het van die oggend tot die aand geblêr, van raad oor honde wat te veel blaf tot laatnag-biegsessies met vragmotorbestuurders.

Ek loop venster toe. Buite is die maan helder, die nag yskoud. Ek wikkel die duvet stywer om my skouers, vis die Stuyvesants uit my jeans se sak en sit een in my mond. Ek wens ek kon die dêm ding aansteek, maar ek het my pa belowe ek sal ophou rook voor ek ook emfiseem kry.

Dit was erg om te sien. Die stadige, paniekerige versmoring. Die reusevuis wat die asem uit hom wurg.

Snaaks hoe ek my belofte oor rook die meeste van die tyd kan hou, maar nie die een oor rekenaars nie. My belofte aan my ma dat ek sal ophou hack. Ophou soek. Ophou code.

Die sug is uit voor ek dit kan keer.

Ek draai om, bêre die sigaret en staar na die kamer. Die swart muur. Die leë bed. Die vrolike blomrokke.

Wat het Janien vir haar ma-hulle weggesteek? Wat het haar so mal gemaak? En hoekom het dit so baie saak gemaak?

Ek gaan sit weer by die lessenaar en draai die familiefoto om. Kyk na Janien se krulhare, nes haar ma s’n. Die bruin oë. Die kuiltjie in haar ken. Dan na die foto wat ek uitgedruk het, die een waar sy laggend tussen vriende staan. Was sy ’n student toe dit geneem is? Sy’s twee jaar voor haar dood weg by Stellenbosch.

Ek vee met my vinger oor die lewendige, aantreklike gesig. “Wat het met jou gebeur?”

Ek wonder skielik presies hoe sy dood is. Wat wys daardie foto’s wat ek nie by Jaap wou neem nie?

Nee. Ek druk die familie weer plat, bêre die ander foto in my rugsak. Ek wil nog steeds nie weet nie.

’n Uur later vind ek die eerste groot domino. Janien het geweet hoe om dokumente en boodskappe op haar rekenaar uit te vee, maar sy het dit vir die mense naaste aan haar weggesteek, nie vir iemand soos ek nie.

Ek dink ek weet nou hoekom sy nie ’n wagwoord gebruik het nie. Want dan sou daai selfde mense gewonder het wat sy wegsteek. Vonnie het twee keer voor haar dood haar rekenaar gebruik, en ek is seker sy het bietjie rondgekyk ook. Toe ek op skool was, wou my ma ook gereeld sien wat ek op die rekenaar aanvang.

Die encrypted inligting wat Janien op haar hard drive en in die cloud gescatter het, kon ek redelik maklik vind, maar dit gaan tyd neem om te ontsyfer. Die inligting verklap wel twee dinge. Sy het iets weggesteek én iets opgepas. Iets wat baie waardevol lyk. Wat presies dit is, gaan bietjie meer tyd en moeite kos.

Ek kan sien hoe die polisie haar geheime misgekyk het. Jy moet deeglik soek om dit te kry. En jy moet ’n sprong in jou kop maak. Jy moet aan Janien dink as ’n volwasse vrou, en nie net ’n slagoffer nie. Jy moenie na haar lewe kyk en dink dis iemand wat dalk bietjie anders, maar steeds jonk en onskuldig was nie. As dieselfde dogtertjie wat jy destyds op jou skoot getel en op die voorkop nag gesoen het.

Jy moet wíl weet.