Читать книгу Onse Vaders - Karin Brynard - Страница 22

Hoofstuk 18

18

“Ek ruik ’n rot,” sê Quebeka en tik liggies met haar rooi naels op die stuurwiel van die polisiebakkie.

Sy staar ingedagte voor haar uit, skakel nog nie die bakkie aan nie.

Iemand, sien Beeslaar, het die spuitfontein voor die Du Toit-huis afgeskakel. Hy kyk na die sperbande aan die tralieheining voor. ’n Los stuk wapper lusteloos in die warm herfslug. Die wind het gaan lê. Hy het nie eens agtergekom nie. Laas nag het dit soos ’n hondsdol ding probeer om alles om te gooi. Vanoggend is daar genade in die lug.

’n Verposing.

Dat jy weer die beendere bymekaar kan rakel voor die volgende aanslag. En ’n rukkie se rus, maar wat almal soek. Voor die finale Groot Slaap. Seker maar sý soeke ook. Genade en rus. Hoeka die rede dat hy hier is. Hier in hierdie plek.

Dis wat Malan du Toit ook soek. Daardie afskeidswoorde van hom was nie net survivor’s guilt nie. Hy worstel met groter skuld: nie net die feit dat hy nie sy familie kon veilig hou nie. Maar om die gesin héél te hou. Dis ’n pa se werk. Mos. Hy’s die hond by die hek wat die gevare buite hou.

Maar Du Toit. Hy was nie op sy pos nie.

Dís wat hy eintlik gesê het.

“Pennie?” Quebeka vou haar arms oor die stuurwiel en draai haar gesig na hom.

“Ek dink aan die langpad.”

Sy laat bring haar nie van stryk nie: “Hoe skat jy hom in, die man?”

“Soos ’n ou wat nie die volle waarheid vertel nie. Maar dit doen vir die verkeerde redes. Want ek kan nie sien hoekom ’n huisrower die liggaam sou verskuif nie. Hy’s haastig, wil wegkom. Dit maak nie sin nie. En dit, kaptein, is al wat ek te biede het.”

Sy frons en glimlag tegelyk. “Oom Van Blerk sou trots gewees het.”

Beeslaar sê niks. Kyk by die venster uit.

“Hy was by die CPF,” sê sy na ’n hele ruk. “Community Police Forum. Om te praat oor veiligheid by aftreeoorde. So iets.” Sy bly ’n oomblik stil, herinnering wat haar oë versag. Dan hik-lag sy: “Ek moes nogal aan hom werk.”

“Ja?”

“Ouskool, die oom. Maar jy sal weet. Toe hy uit is... Dink hy’t nie baie ooghare gehad vir ons darkies nie. En dan’s dit nou nog ’n kli’meid ook.” Sy skud haar kop en draai haar ruit af, loom herfslug wat inkom.

“Hy’t my net so ge... so gekýk. Jy weet?”

Beeslaar antwoord nie. Hy wil eintlik nie hoor nie. Dis te naby. Sý’s te naby. Hy voel die benoudheid wat onder sy ribbes inpomp. Hy draai sy ruit ook af.

“Toe, op ’n agtermiddag... Ek was in Jan Cats – kroeg van die Stellenbosch Hotel,” verduidelik sy. “En die oubaas was daar. Hy’t sy eie plekkie daar gehad. Reg aan die verste punt van die kroeg. Jy sien hom nie as jy daar inkom nie. Maar hy sien jou.”

Sy glimlag, kuiltjies in die neutbruin wange. “Saans as die ander oumense hekelwerk uithaal, stories smokkel oor die kleinkinders... dan kom sit hy hier. Anyways, ek was besig met ’n moeilike saak. Moord. Een van die personeel daar was ’n verdagte. Dis maar hoe... ”

Sy maak nie die sin klaar nie. “Ek wou vir hom ’n dop koop. Hy was besig met ’n whisky – vitamien W, het hy dit genoem. Ek wou nog ’n rondte koop. Respek, sien? Hy’t gesê hy’s besig met die laaste. Toe bestel ek maar ’n Coke en hy vra of ek my medaljes wil polish, want dis die enigste ding wat Coke voor goed is. ‘Gee vir die meisie ’n glas sauvignon,’ bestel hy sommer. ‘Nié van die pêrepis uit ’n varkblaas wat jy die toeriste voer nie. Iets ordentliks.’ Dis toe moeilik, want ek drink nie juis nie. Hier in die Wes-Kaap... Dis ’n pes hier.”

Dit raak warm in die kar. Beeslaar kyk op sy horlosie. Al tienuur.

Quebeka maak nie aanstaltes nie.

“Ek dink dis oor die saak waarmee ek besig was. Ou Prammie is gefast-track, jy weet? Geen ervaring nie, maar oornag van platvoet tot kolonel.”

“Poot,” help Beeslaar. “Platpóót tot kolonel!”

“En dié oubaas. Hy’t die kyk gehad. Jy kan sien hy’t al groot manne weggesit. Maar ek vertel jou nou goed... ag, jy weet dit self.”

Toe hy steeds nie reageer nie, sug sy en skakel die bakkie aan. In die terugry maak sy ’n oproep. Beeslaar lei af dis werk toe. Sy vra of Malan du Toit se finansiële state al in is. “Staan vas,” eindig sy die gesprek.

By Beeslaar se gastehuis stop sy.

“Nou ja, kaptein Koebeka.” Hy klim uit, leun terug in die oop venster in. “Sterkte.”

“Laat weet as jy aanbly vir die asstrooiery,” sê sy. “Jy hét my nommer. Drink ons saam ’n dop of iets.” Sy glimlag, ’n wit sekel wat haar gesig ophelder, haar oë met duiweltjies laat dans.

Dan skiet sy weg.

Die foon tril in sy hempsak.

“Ja!”

“En goeiemôre vir jou ook, kaptein Baas Beeslaar! En ja, ek is besig om in my malle moer in te verdwaal. En ja, ek sien nog steeds geen teken van my kar nie. En nee, ek bel nie vir jou hulp nie!”

“Jissie, ou Ghaap. Ek was besig, jong.”

“Ek loop in ’n pad wat na nêrens toe gaan nie. Ek sien nie ’n straatnaam nie en ek dink nie die mense hier rond verstaan my Engels nie. Ek is nou al presies in alle windrigtings ingestuur!”

“Wat sien jy?”

“Ek sien fokkol. Dis wat ek sien! Karwrakke en vullis en dooie donkies. En tienduisend teksies... ”

“Vang een van die taxi’s. Hulle sal jou vat. Of minstens kan sê waar jy is! So nie hou jy net aan met loop. As jy nêrens afgedraai het nie, is jy nog in Canada Road. En jy moet mynhope weerskante van jou sien en die treinspoor moet op jou regterkant wees.”

“Oukei?”

“So dan’s jy nog reg. Maar klim in ’n taxi. Dis nog goedkoop ook.”

“Ek wás al in een. Saam met vyftien mense en ’n dik mama op my skoot! Dis ’n death trap, man!”

“Ghaap, moenie al die nonsies glo wat hulle vir jou by die huis vertel nie! Maar... loop maar net aan. Die pad gaan kruis met die Soweto Highway. En Noordgesig se polisie is baie naby. Hulle sal jou help!”

Ghaap mompel iets suurs en dan gaan die lyn dood.

Net om onmiddellik weer te lui.

“Albertus?” Sagte vrouestem. “Tertia hier. Ek en Mynhardt is by my pa se plekkie by die ouetehuis. Ons ruim op. Ek het gedink... as jy nog hier is, en daar’s iets van hom wat jy graag sou wou hê... Jy weet?”

Hy gaan haal sy kar uit die veiligheidsparkering van die gastehuis. Hy’t voor sy brekfis met Quebeka uitgeboek, sy tas in die kar gesit, nog vas van plan om te ry. Die nuwe baadjie het hy uitgehou. Hy moet gou probeer omruil voor hy ry.

Mevrou Adendorf, die matrone van Huis Groot Gewels, kom ontmoet vir Beeslaar by die tehuis se veiligheidshek.

“A! Kaptein Beeslaar,” groet sy. Daar is min warmte in haar stem. Sy’s ’n groot vrou, lank op haar voete, ’n breë skof en skerp oë wat jou binne die eerste sekondes omdop en in ’n kassie pak. Beeslaar hoort kennelik in die onderste laai, afdeling: oorskiet. Hy wonder hoe oom Blikkies met so ’n ou draak oor die weg gekom het.

“Mevrou Du Toit is nie nou hier nie,” sê sy. “Sy sê vir my jy gaan haar familie bystaan?” Sy kyk takserend na hom.

“Ek is eintlik op soek na kolonel Van Blerk se dogter.”

“O.” Afkeurende verbasing. “Nou maar kom deur,” sê sy en die elektriese traliedeur gons oop.

Sy lei Beeslaar deur ’n tuin, met ’n kort tuinpaadjie langs, verby die groot ingangsportaal – mét fontein – na ’n losstaande eenheid om die hoek. Haar blyplek en kantoor, verduidelik sy. Sy is formeel geklee in ’n donkerblou romp en baadjie, ’n bruin hemp met ’n speld by die kraag. Haar dun, grys hare is gekrul en stokstyf gespuit. Ook nie meer vandag se kind nie, reken Beeslaar.

Tertia staan op toe Beeslaar die kantoor binnekom en kom soen hom op sy wang. Hy moet laag buk om die soen te ontvang, want sy is klein. Mynhardt, die gade, is nie veel langer as sy nie. Maar hy maak op met ’n stewige handdruk.

“Ons is amper klaar hier,” verduidelik Tertia. “Admin en so. Van my pa se woonstel. As jy nie omgee nie, kan jy solank opgaan.” Sy hou ’n sleutel na hom toe uit. “Ons is oor ’n minuut daar.”

Die matrone se blik is dié van ’n aasvoël wat ’n sappige happie aan ’n hiëna moet afstaan. Omgekrap, maar durf niks doen nie.

Hy stap terug deur die tuin en op met ’n trap na die tweede vloer. Blikkies was aanvanklik halsstarrig om in hierdie plek te wees. “Sy’t my by ’n bleddie ouetehuis ingeboek, Jaap.” Blikkies se naam vir hom. Kom van hulle vroeë tyd saam. Toe Beeslaar onder sy toesig ingedeel is. Hy’t nooit gebodder om die blougatte se name te leer ken nie. Vir hom was hulle almal japsnoete. En in Beeslaar se geval het dit uiteindelik Jaap geword.

Maar hy was versigtig, oom Blikkies. Hy sou nie nee sê nie. Want hy moes baie opmaak. Skuld betaal. Die skade van afwesig wees. Veral in Tertia se tienerjare – toe ou Blikkies eenvoudig nie die nuwe, opstandige terroris kon hanteer wat in die lyf van sy een en enigste dogter rondgeloop het nie. En toe’s daar nog die egskeiding ook. Hy kon dít ook nie hanteer nie.

Tertia het vir jare nie met hom gepraat nie.

Ná skool is sy na ’n kollege toe. Haarkapster geword by ’n salon iewers in die stad. Geen kontak met haar pa gehad nie. Ou Blikkies het niks gewys nie. Maar Beeslaar het geweet. Dit knaag.

Die vroeë pakket het ook nie gehelp nie. Hy’s min of meer uit die mag uit gedwing, om plek te maak vir ’n regstellende-aksie-aanstelling. Dít het hom behoorlik laat wakker skrik: Dat hy sy gesin verkwansel het vir niks. Sy lojaliteit van ’n leeftyd in sy gesig teruggesmyt – met ’n seer middelmatige tjek. Die ou man was bitter, maar toe gaan soek hy na Tertia.

Beeslaar vind die woonstel maklik en sluit die deur oop. Vir ’n oomblik huiwer hy. Hierdie is mos nie die soort van ding wat ’n man alleen doen nie.

Hy gaan nie in nie. Kan nie. Dis of daar ’n onsigbare muur in die deur van Nommer 208, B v Blerk ingemessel is.

Hy trek die deur weer toe. Gaan staan by die gangvensters, skielik kortasem.

Dis ’n mooi uitsig, besef hy sodra hy kalmer voel. Blikkies se korserigheid oor die ouetehuis-storie het nie lank geduur nie. “Ek’s bleddie nog in my fleur, Jaapman,” het hy oor die foon gekla. “Nóú al te loop sit en pillepraatjies maak met die oues van dae. Die tyd uitsit in Avbob se wagkamer. Here.”

Maar daar was nie régtig baie baklei in die verontwaardiging nie. Hy sou deur vuur loop vir sy kind.

Beeslaar wag tot Tertia en die gade kom. Stap saam met hulle deur die onsigbare muur.

Dis nie die tipiese oumanswoonplek wat Beeslaar verwag het nie. In Johannesburg het Blikkies ná sy egskeiding in ’n polisiewoonstelletjie gebly. ’n Neerdrukkende plek met ’n goedkoop bankstel in bruin koordferweel en ’n TV op ’n OK Bazaars-tafeltjie. Kaal mure en ’n leeslamp by ’n La-Z-Boy-uitskopstoel. Blikkies kon nie bodder om die plek mooi te maak nie.

Maar hierdie plek lyk of sy ryk skoonseun moes hoes. Dik volvloermat, platskerm-TV teen die muur en ’n potplant. ’n Potplant! Skilderye, geraamde familiefoto’s, Blikkies self by ’n medaljeparade. ’n Wynrak. Dis ’n ander Blikkies dié, besef Beeslaar. Een wat moontlik mens kom word het hier. In die lig van sy dogter se liefde.

En hy wat Beeslaar is, was al weer te laat.

Tertia het tot in die middel van die sitkamer geloop en gaan staan. Sy kyk stadig om haar heen, soos iemand wat vir oulaas na ’n geliefde portret staar.

Beeslaar se oog vang ’n glimp van die slaapkamer deur ’n oop deur. Hier het Blikkies skynbaar geen inmenging geduld nie. Daar’s ’n enkelbed op hoë houtpote teen die muur onder ’n venster, ’n paar Crocs voor die bedkassie. Beeslaar sien ’n boek op die kassie, ’n leesbril en ’n glas water. ’n Funksionele lampie met ’n lang arm, ’n pilboksie met vakkies – een vir elke dag van die week. Die bed is netjies opgemaak. Geen duvet of bedsprei nie. Gewone bruin kombers en een kussing. Bokant die bed hang ’n ou .22. Beeslaar wonder wat Blikkies met die res van sy wapens gemaak het. Hy het ’n taamlik groot versameling gehad teen die tyd dat hy afgetree het.

Tertia trek die sitkamergordyne oop, maak ’n deur na ’n klein balkonnetjie oop. Buite, sien Beeslaar, kyk jy weer vir ánder berge. Hy vermoed dit moet Simonsberg wees.

“Ek is jammer ek kon nie gister meer tyd met jou... ”

Beeslaar lig sy hand, wys haar hy verstaan.

“Hy was so lief daarvoor om saam met ons Tafelberg op te gaan met die kabelkarretjie,” sê sy en Beeslaar voel sy moed sak. “Hy’t altyd gespot dat dit hom aan Johannesburg se mynhope herinner.” Sy glimlag, haar oë vogtig. “Maar jy moenie bekommerd wees nie, ons gaan dit opstap, van Kirstenbosch se kant af. My pa’t my eenkeer gesê jy’s nie so lief vir hoogtes nie.”

“Jy sê Sondag?” vra hy en voel hoe sy wange brand.

“As die suidoos behoorlik bedaar. Gewoonlik, hierdie tyd van die jaar, is hy al kalmer. Weet nie wat nóú weer in hom gevaar het nie. En as hy so waai, is daar digte mis op die berg. Mense verdwaal in die mis daarbo. Maar intussen gaan ons probeer om hier... ” Sy kyk na Mynhardt. “Om te ontruim.”

“Was jou pa siek?”

Sy skud haar kop. “Dis blykbaar die ding met ’n beroerte. Ons het gedink hy gaan ’n honderd jaar oud word. Hy was ontsettend aktief. Het saam met ons in die Jonkershoekberge gestap... ag, gereeld. Hy was nie baie lief vir hierdie plek nie, seker oor hy gedink het hy’s te jonk. Maar op ’n dorp soos dié is versorgingsoorde skaars. En duur. Mynhardt – én ek – het gevoel hy moet in die beste moontlike plek bly – ook met die oog op later.”

Sy bly ’n ruk stil, staar na die stoel wat kennelik Blikkies se TV-kyk-stoel was. “Hy was ál familie, weet jy? Vir ons albei. My ma is al so lank dood.”

Beeslaar knik weer. Blikkies het hom gebel en vertel. Ook dat hy wat Blikkies is, nooit oupa sou word nie. Tertia en Mynhardt se besluit, blykbaar.

“Waar gaan jy tuis, Albertus?”

“Gastehuis.” Hy vertel nie dat hy reeds uitgeboek het nie.

“Sal jy bietjie kan aanbly?”

Hy kyk vir die berg.

“Jy kan enige tyd by óns bly. Ons het ’n groot huis. Net hier naby. Dis teen die berg en het regtig mooi uitsigte.”

Beeslaar lig weer sy hand. “Ek’s oukei. Maar dankie.”

Sy glimlag. Hy kan dit nie peil nie, maar hy vermoed hy’t pas iets gedoen wat haar aan haar pa herinner.

’n Stilte val oor hulle. Nie ongemaklik nie.

Dan sê die gade vir die eerste keer iets: “Liefie, wat van Maaike?”

Tertia kry nuwe lewe: “Bertus, sy was gister daar. Het jy haar ontmoet? Die Hollandse vroutjie. Sy’t ’n studentewoonstel wat leegstaan. Net hier om die draai, Mynhardt sal jou vat.”

Hy skud sy kop.

“Gaan kyk net,” por sy.

Beeslaar skuif ongemaklik. Hoe de hel kom hy hiér uit?

“Maaike se plek is besonders. Jy sal daarvan hou. Dis baie privaat, op die rand van die dorp by die Eersterivier. En dis gratis. Haar huurder is skielik weg en sy soek net iemand ordentliks wat darem snags daar slaap. En dan gaan die drie van ons Sondag en gaan groet my pa. Wat sê jy?”

Hy ry uiteindelik agter Mynhardt aan, ’n gevoel van onbehae in sy bors. Hulle ry oos, ’n vallei in. Net voor hulle heeltemal die dorp uitry, draai Mynhardt regs af.

Mak gans, besluit Beeslaar bitter. Dís wat hy hier op hierdie benoude dorp tussen die berge raak.

Maar hy het nie tyd vir kleinkoppie trek nie, want hy’t nog skaars gestop of die houthek in ’n hoë, erg begroeide muur gaan oop en ’n kort, stewige vroutjie met ’n grys krullebol kom uit en gooi haar arms verwelkomend in die lug.

Vir ’n oomblik wil hy voet in die hoek sit en wegjaag. Maar die pad loop dood, teen die rivier.

Sy het die soort bruisende entoesiasme van ’n rivier in vloed – vee alles plat. Die soort wat elke haar op jou liggaam orent laat staan. Jou lyf versuip in veg- én vlughormone. Jy wil met alle geweld net nie hiér wees nie.

Sy hét ook sommer die stywe stok van ’n Mynhardt in ’n klemgreep, plant ’n soen op elk van sy skoongeskraapte wangetjies. Beeslaar klim versigtig uit sy kar en word onmiddellik bestorm deur ’n worshond.

“Rembrandt!” Dis die wolkop se harde stem – die hond wat hom nie in die minste daaraan steur nie. Hy staan met sy stertjie trillend orent en blaf kordaat teen Beeslaar aan. Mynhardt probeer om Beeslaar bekend te stel bo die gekef van die hond uit. Daar’s ’n voël ook in die prentjie, sien Beeslaar tot sy ontsteltenis. ’n Soort papegaai, vaalgrys met ’n krulkuif en ’n meneer van ’n snawel, sit op haar skouer en hou nie vir een sekonde sy bek nie. Sy naam, hoor Beeslaar, is Vermeer.

Beeslaar steek ’n lang groetarm na haar uit – om ’n moontlike omhelsing af te weer.

Sy lag, wie weet waarvoor, en haar vreemde oë glinster gulsig, bekyk hom of hy ’n sappige hap is. Die een oog is blou, die ander bruin. Gee haar ’n boaardse soort kyk, asof sy ekstra sintuie het, goed kan sien en hoor wat gewone mense nie kan nie – of noodwendig wil nie.

“Godverdomme, wat een brok van een kerel, hè!” roep sy ingenome teenoor Mynhardt. Die papegaai skree iets agterna wat klink soos “fokken brok”.

Dan lei sy hulle binne, langs ’n tuinpaadjie af waaroor laventelbosse inleun, hulle reuk afsmeer aan mense wat verbystap. Die huis is oud, ’n Karoostyl-plaashuis met stoepe voor en langs die kant af. Sy stap vinnig vir so ’n klein vroutjie, sodat die voël op haar skouer sy sit moet ken. Beeslaar rek sy treë langer, met Mynhardt en die blaffende wors wat die agterhoede dek.

Verby die voordeur is daar ’n groot portaal vol Afrika-kunswerke. Prente en maskers en bokhorings. En houtrakke waarop witgebleikte dierskedels uitgestal word – krokodil, ’n groot mannetjiesbobbejaan, die fyn porseleinkoppie van ’n muis. By die agterdeur uit is daar ’n leiklippaadjie tot by ’n kothuis, wat lyk of dit uit ’n ou skildery kom. Moes vroeër ’n ou werkershuisie gewees het, reken Beeslaar. Maar dis netjies gerestoureer, met ’n bloedrooi perdestal-voordeur en ’n vrolike geel seilafdakkie teen die reën. ’n Windharp klingel aan een van die afdak se maste. Sal moet waai, besluit Beeslaar voor hy koes om deur die lae kosyn van die voordeur te gaan.

Binne is daar ’n klein sitvertrek met ’n televisie,’n kuierkombuis met ’n antieke tafel en stoele, glimmende geelhoutkaste teen die mure.

“Een gezellige keuken. Pardon, kombuis!” verklaar sy triomfantlik en die papegaai jodel iets agterna. Beeslaar se ma het so ’n voël gehad. Hy kon sweer sy ma was liewer daarvoor as vir hulle. Kon ure met die ding praat. Wat teruggepraat het soos ’n mens sonder tong.

Die slaapkamer kyk uit op een van die mooiste natuurtonele wat Beeslaar seker nóg gesien het. Ruwe, grou rotstorings wat teen die diepblou hemel opseil en ’n wasige vallei omvou. Tjoklitboks, dink Beeslaar. Eintlik álles hier in hierdie dorp. Fraai, sou sy ma gesê het. Met nét ’n titsel neerbuigendheid in haar stem.

“En?” Sy kyk op na hom, asof sy na ’n reusefrats staar – tegelyk gefassineerd en opgewonde. “Potverdomme, méns! Wat bent jy een boerepaard!” Sy lag gelukkig en vertel vir Mynhardt dat “geen hond” sy pote op haar werf sal sit met Beeslaar daar nie.

“Maar ook geen hond... nie,” onthou sy dan die dubbele ontkenning agterna.

Hulle stap terug. “Is jy doenig by die moordondersoek?” vra sy en druk die voordeursleutel in sy hand.

“Nee. Ek... e... ek bly net tot Sondag.”

“O, ek dag... Jy sou tog die familie adviseer, of zo? Wat ’n tragedie, hè? Grote gode.” Die papegaai praat agterna: groute goude.

Beeslaar skud sy kop.

Mynhardt kry vir die eerste keer sy stem terug: “Dis verskriklik. Koerante sê dis dalk dieselfde ou wat vroeër die Matie-student vermoor het. Onthou jy, Maaike?”

Sy knik, en die papegaai boots haar na. “Vreselijk!” sê hulle al twee.

“En die polisie op hierdie dorp is useless. Met alle respek,” sê hy en loer versigtig op na Beeslaar. “Ek bedoel niks teen jóú nie. Of my skoonpa nie. Maar hier gebeur verskriklike goed op hierdie dorp. Nou anderdag weer. ’n Ou wat ek gekén het. Pa van twee kinders wat moet leer. Ek het baie met hom te doene gekry by die stadsraad. Ou Shane Williams van Pniel. Hulle keer hom aan vir dronkbestuur, maar hy word die nag in die polisieselle vermoor. Nee, o heng.”

Beeslaar krimp innerlik. Heng... Wanneer laas het hy daardie spesifieke suutjiespoep-woordjie gehoor?

Dan lui sy selfoon, red hom van ’n onbehoorlike uitlating.