Читать книгу Podstawy ekonomii - Группа авторов - Страница 12

Celem rozdziału jest pokazanie zróżnicowania poglądów ekonomicznych oraz wskazanie, jakie kwestie są przedmiotem głównych sporów ekonomistów. Uważna lektura rozdziału powinna przyczynić się do szerszego i krytycznego postrzegania problemów będących przedmiotem kolejnych części podręcznika.

Każda nauka zmienia się w miarę jej rozwoju. Pojawiają się nowe wyjaśnienia, czasem sprzeczne z poprzednimi. Takie zmiany obserwujemy także w rozwoju ekonomii, ale w tej nauce ze szczególną ostrością występuje problem trwałości starych koncepcji. W konsekwencji jednocześnie funkcjonują różne szkoły ekonomiczne i stare idee wciąż oddziałują. Najwięcej uwagi poświęcimy tym szkołom, które okazywały się najtrwalsze i wywierają ciągły wpływ na współczesną ekonomię. Zaczniemy od Adama Smitha i zasad ekonomii klasycznej, które dominowały do czasów głębokiego kryzysu ekonomicznego, który wstrząsnął światem kapitalistycznym w latach 1929–1933. Zasady te zakwestionował John Maynard Keynes. Nie oznaczało to jednak, że stara teoria została całkowicie odsunięta, ona nadal inspiruje badaczy. W konsekwencji możemy mówić o dwu podejściach w ekonomii – klasycznym i keynesowskim. Z uwagi na znaczenie odmienności tych ujęć dużo uwagi poświęcamy z jednej strony argumentacji klasycznej i związanego z nią liberalizmu, z drugiej argumentacji Keynesa i zwolenników interwencjonizmu państwowego. Szkołę klasyczną i szkołę Keynesa dzielą głównie poglądy na to, czy produkcję ograniczają przede wszystkim zasoby czynników produkcji, czy popyt.

Inny punkt sporny w ekonomii dotyczy tego, czy o przebiegu procesów ekonomicznych decyduje ludzka natura, czy procesy ekonomiczne kształtowane są głównie przez kulturę, historię i politykę. Z tego punktu widzenia rozróżnimy ekonomię behawioralną i ekonomię instytucjonalną. Można także spojrzeć na rozwój myśli ekonomicznej z perspektywy sposobu tworzenia ładu społecznego, zadając pytanie, czy porządek społeczny może powstać spontanicznie, opierając się na oddolnych działaniach ludzi, czy wymaga odgórnego planu. Skrajnie odmiennych odpowiedzi na to pytanie udzielili dwaj wielcy myśliciele: Adam Smith i Karol Marks. Z części rozdziału poświęconego ekonomii klasycznej dowiemy się, jak Smith dowodził dobrodziejstw i możliwości porządku spontanicznego opartego na własności prywatnej i rynku. Natomiast część poświęcona Karolowi Marksowi ma pokazać, dlaczego autor ten odrzucał kapitalizm i postulował ustrój oparty na zasadach przeciwstawnych: na własności wspólnej i centralnym planowaniu.