Читать книгу Piketty i co dalej? - Группа авторов - Страница 14

Arthur Goldhammer

Większość książek pisanych przez ekonomistów sprzedaje się w nikłym nakładzie kilku tysięcy egzemplarzy. Kapitał w XXI wieku autorstwa Piketty’ego – całe 750 stron tego dzieła – sprzedał się na całym świecie w ponad dwóch milionach egzemplarzy i został przetłumaczony na ponad trzydzieści języków. O książce zrobiło się głośno jeszcze zanim została przełożona z francuskiego oryginału. W Waszyngtonie księgarnie nie nadążały z zamawianiem kolejnych egzemplarzy. W tym rozdziale tłumacz Art Goldhammer przygląda się temu „fenomenowi Piketty’ego” i stawia pytania: Co spowodowało, że K21 stał się międzynarodowym bestsellerem? Skąd tak wielki apetyt na tę książkę? Czy ten sam entuzjazm widać w jej recenzjach? Czy chodziło o doniosłość zawartych w niej koncepcji ekonomicznych, przystępną w odbiorze prozę czy też może nastroje społeczne, które panowały, gdy ukazała się ona na rynku? Goldhammer analizuje fenomen Piketty’ego i daje nam wgląd w to, dlaczego to wszystko się wydarzyło i co to wszystko oznacza.

Angielskie wydanie Kapitału w XXI wieku autorstwa Piketty’ego i w moim przekładzie z języka francuskiego ukazało się wiosną 2014 roku. W pierwszych kilku miesiącach od publikacji książki tej sprzedało się ponad 400 tysięcy egzemplarzy. Mało która książka zyskuje taką popularność, a jeszcze rzadziej przytrafia się to tekstom ekonomistów, którzy zapełnią niemal 700 stron licznymi tabelami i wykresami, nie licząc internetowego dodatku technicznego, w którym znalazły się odwołania do licznych artykułów naukowych i obszernych źródeł danych17. Rok później globalna sprzedaż tego tytułu sięgnęła zadziwiającego poziomu 2,1 miliona egzemplarzy (por. tabela 1.1).

Tabela 1.1. Sprzedaż Kapitału w XXI wieku z podziałem na kraje i języki

Inne języki (dane na temat sprzedaży niedostępne): rumuński, tajski, tamilski, hinduski, mongolski, bengalski, łotewski, arabski, fiński, macedoński, wietnamski, ukraiński.

Źródło: Éditions du Seuil, prywatna komunikacja z Thomasem Pikettym.

Książka została zrecenzowana nie tylko w czasopismach naukowych, ale także w gazetach i czasopismach z masowego obiegu. Jej autor występował w studiach radiowych i telewizyjnych na całym świecie i to nie tylko w programach publicystycznych i informacyjnych, ale także w cieszących się dużą oglądalnością programach rozrywkowych, takich jak choćby The Colbert Report w Stanach Zjednoczonych18. Thomas Piketty otrzymał zaproszenie na spotkanie z amerykańskim sekretarzem skarbu Jackiem Lewem oraz prezydenckim doradcą Gene’em Sperlingiem. Pojawił się również publicznie w towarzystwie senator Stanów Zjednoczonych Elizabeth Warren. O Pikettym zaczęto mówić jako o „gwiazdorze rocka ekonomii”, a magazyn „Bloomberg Businessweek” przedstawił go w takiej właśnie postaci na swojej parodystycznej okładce, mającej nawiązywać do okładek czasopism młodzieżowych19. Księgarnie wystawiały w najlepszych miejscach całe stosy tej książki w twardej oprawie, tuż obok innych bestsellerów. Na uniwersyteckich kampusach pojawiły się T-shirty ze wzorem r > g, wzór ten znalazł się również na oficjalnych strojach drużyny softballa Harvard University Press20. Podczas dorocznego zjazdu American Economic Association w 2015 roku książce tej poświęcono całą sesję, która została później bardzo pochlebnie zrecenzowana przez dwóch laureatów Nagrody Nobla. Dziennikarze „Financial Timesa” podjęli nieudaną próbę obalenia tez sformułowanych przez Piketty’ego21. Sam autor został nominowany do francuskiego Orderu Narodowego Legii Honorowej, ale odmówił jego przyjęcia. Ten sam „Financial Times”, który kilka miesięcy wcześniej usiłował go zdyskredytować, ogłosił jego dzieło „biznesową książką roku 2014”22. Wszystko to – a to tylko wybrane przykłady – powoduje, że Kapitał w XXI wieku kwalifikuje się do miana wydawniczego fenomenu, a nawet fenomenu publicznego, wymagającego szerszej analizy.

Chciałbym w tym miejscu podkreślić, że dalsza analiza mojego autorstwa rozczaruje zapewne tę część czytelników, którzy chcieliby tu znaleźć wyjaśnienie tego zjawiska. „Fenomen Piketty’ego” pod wieloma względami okazuje się niewytłumaczalny. Wymienię tu co prawda kilka czynników, które wydają się mieć związek z ciepłym przyjęciem tej książki, ale część z nich istniała już od wielu lat. W tym okresie na rynku ukazywały się inne tytuły poświęcone problemowi nierówności, ale nie wywołały one tak masowej reakcji. Warto pamiętać, że związek nie musi mieć charakteru przyczynowo-skutkowego. Ostatecznie pozostanie tajemnicą, dlaczego rozmaite czynniki zbiegły się akurat w tym momencie, w przypadku tego autora i tej książki. Gdyby występowanie tego rodzaju fenomenów dało się przewidzieć, branża wydawnicza stanowiłaby najkrótszą drogę do bogactwa. Chciałbym też wyraźnie podkreślić, że przeprowadzona tu analiza dotyczy wyłącznie Stanów Zjednoczonych. Nie ulega wątpliwości, że odbiór książki w USA wpłynął na jej odbiór w innych krajach, nawet we Francji. Oczywiście nie da się precyzyjnie określić, jak duży był to wpływ.

Moja analiza zostanie podzielona na pięć części. Zacznę od przedstawienia oczekiwań związanych z przyjęciem tej książki i dowiodę, że nawet najbardziej optymistyczne prognozy nie przewidziały, jak dużego szumu narobi Piketty. Następnie zajmę się politycznym i społecznym kontekstem wielkiej recesji z lat 2007–2009 i jej potencjalnym przełożeniem na odbiór tekstu Piketty’ego. Potem omówię najważniejsze pierwsze głosy krytyczne, oczywiście w zakresie, w jakim mogły mieć one wpływ na przyjęcie tej książki. Dalej przejdę do omówienia reakcji przedstawicieli środowiska akademickiego, zajmujących się jednak dziedzinami innymi niż ekonomia. Na koniec przedstawię reakcje polityków na Kapitał w XXI wieku (tu i dalej skracany do postaci K21). Pokrótce opiszę też poglądy Piketty’ego na kwestię relacji między demokracją a kapitalizmem.