Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 31

Według obowiązujących aktualnie norm żywienia (tab. 2.3) przyjęto, że zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym jest zależne od wieku, płci oraz aktywności fizycznej. Zwiększa się proporcjonalnie do ich rozwoju fizycznego charakteryzującego się skokiem wzrostowym wczesnym (szkolnym) i skokiem wzrostowym pokwitaniowym. Jednakże w przeliczeniu na 1 kg masy ciała zapotrzebowanie na energię stopniowo się obniża w odniesieniu do wcześniejszych okresów rozwojowych. Uważa się, że w ogólnej puli energetycznej diety białko powinno dostarczać 12–15% energii, tłuszcz – 20–35%, a węglowodany – 50–70%. Zapotrzebowanie na białko, większość witamin i składników mineralnych utrzymuje się na stosunkowo stałym poziomie.

Zapotrzebowanie na energię należy odnosić do należnej masy ciała dziecka. Przyjęto, że średnie zapotrzebowanie energetyczne na poziomie RDA (recommended dietary allowances – zalecane dzienne spożycie) dzieci w wieku 3–6 lat wynosi 1400 kcal, dzieci w wieku 7–9 lat – 1800 kcal, natomiast u dziewcząt w wieku 10–12 lat – 2100 kcal, a u chłopców – 2350 kcal. Zapotrzebowanie energetyczne u dziewcząt w wieku 13–15 lat i 16–18 lat wynosi odpowiednio 2450 i 2500 kcal, a u chłopców w tych samych przedziałach wiekowych – 3000 i 3400 kcal. Systematycznym monitoringiem żywieniowym dotyczącym wydatku energetycznego powinny być objęte zwłaszcza dzieci i młodzież uczące się w szkołach sportowych i baletowych.

Ilość białka w diecie nie powinna być niższa niż 1 g/kg m.c. dziecka i wyższa niż 15% energii z białka w całodziennej zalecanej puli energetycznej. Dzieci i młodzież powinny spożywać te produkty, które są źródłem pełnowartościowego białka pokrywającego zapotrzebowanie na wszystkie aminokwasy egzogenne, których organizm nie potrafi sam wytworzyć.

Tłuszcz powinien dostarczać 30% całkowitej energii, tak aby zabezpieczyć wydatek energetyczny dziecka i jego prawidłowe wzrastanie. Bardzo ważna jest podaż tłuszczu odpowiedniej jakości, zwłaszcza tłuszczów będących źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Szczególną uwagę zatem należy zwracać na odpowiednie spożycie ryb i olejów roślinnych. Nienasycone kwasy tłuszczowe odgrywają ważną rolę w przemianach biochemicznych i fizjologicznych organizmu oraz są niezbędnym składnikiem potrzebnym do budowy tkanek. Konieczne jest ograniczanie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i izomerów „trans” kwasów tłuszczowych (tłuszcze zwierzęce, wyroby cukiernicze), z uwagi na ich m.in. miażdżycogenne działanie.

W diecie dzieci powinny przeważać węglowodany złożone, pochodzące z produktów zbożowych i warzyw. Zaleca się w diecie podawanie produktów takich jak pełnoziarniste pieczywo, kasze, makaron i produkty z mąki z pełnego przemiału.

Należy ograniczyć cukry dodane, czyli stosowane w produkcji żywności i w przygotowywaniu potraw do 10% energii i poniżej.

Tabela 2.3. Normy na energię i składniki odżywcze dla niemowląt, dzieci i młodzieży

¹ Norma na poziomie zapotrzebowania energetycznego grupy (EER)/aktywność fizyczna umiarkowana.

² Białko krajowej racji pokarmowej.

³ Zalecane spożycie (RDA) nie mniej niż 130 g, natomiast zalecany poziom węglowodanów w diecie dzieci powyżej 1. r.ż. wyrażony jako procent energii (%E) 45–65%.

⁴ Witamina D wyrażona jako cholekalcyferol.

⁵ Witamina E wyrażona jako równoważnik α-tokoferolu.

⁶ Witamina K wyrażona jako filochinon.

⁷ Normy na niacynę, czyli witaminę P wyrażone w mg równoważnika niacyny.

⁸ Normy na foliany wyrażone w µg równoważnika folianów.

* Przed wystąpieniem miesiączki (po wystąpieniu miesiączki).

AI (adequate intake) – wystarczające spożycie; EAR (estimated average requirement) – średnie zapotrzebowanie grupy; PAL (physical activity level) – poziom aktywności fizycznej; RDA (recommended dietary allowances) – zalecane spożycie.

Źródło: M. Jarosz (red.), Normy żywienia dla Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017, s. 330–374.

Odpowiednio zbilansowana właściwie dieta powinna zapewnić podaż wszystkich składników odżywczych na właściwym poziomie oraz ograniczyć spożycie składników potencjalnie szkodliwych dla zdrowia. Zapotrzebowanie dziecka w wieku 3–6 i 7–9 lat na wapń na poziomie RDA wynosi 1000 mg, a na witaminę D (poziom AI) – 15 µg (600 j.m.). Natomiast u dziewcząt i chłopców w wieku 10–12 lat zapotrzebowanie na wapń wynosi 1300 mg, a na witaminę D – tak jak u dzieci młodszych, tj. 15 µg (600 j.m.). Podobnie zapotrzebowanie na wapń młodzieży w wieku 13–18 lat wynosi 1300 mg, a na witaminę D – 15 µg (600 j.m.). Według standardów medycznych zapotrzebowanie na witaminę D dla dzieci w wieku przedszkolnym wynosi 15 µg (600 j.m.), a powyżej 10. roku życia – 25 µg (1000 j.m.). Spośród witamin i składników mineralnych najczęściej niedoborowymi w dietach dzieci w wieku szkolnym są witaminy D, E, kwas foliowy oraz żelazo, wapń i magnez. Dużym problemem jest spożywanie odpowiednich ilości produktów będących źródłem wapnia. Niedobory wapnia występują powszechnie w diecie, zwłaszcza starszych dziewcząt. W Polsce spożycie wapnia wśród dziewcząt i chłopców wynosi ok. 50% dziennego zalecanego spożycia. Nie obserwuje się zazwyczaj niedoborów witamin rozpuszczalnych w wodzie, gdyż wiele produktów jest fortyfikowanych tymi witaminami.