Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 35

Patofizjologia mukowiscydozy

Mukowiscydoza (torbielowate zwłóknienie trzustki – cystic fibrosis, CF) jest najczęstszą chorobą monogenową rasy kaukaskiej, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Dysfunkcja gruczołów wydzielania zewnętrznego stanowi dominujący czynnik patologiczny odpowiedzialny za bogatą symptomatologię kliniczną choroby. Przyczyną są mutacje genu kodującego białko CFTR (cystic fibrosis transmembrane conductance regulator), położonego na długim ramieniu chromosomu autosomalnego 7. Choroba występuje, gdy dziecko dziedziczy od obojga rodziców kopie genu z defektem genetycznym. Białko CFTR pełni funkcję kanału chlorkowego, który bierze udział w transporcie jonowym w komórkach nabłonkowych. Wynikiem nieprawidłowej funkcji lub braku białka CFTR jest zaburzenie transportu jonów chlorkowych przez błony komórkowe oraz zwiększenie absorpcji jonów sodu i wody. Powoduje to zagęszczenie i zwiększenie lepkości wydzieliny. Białko CFTR występuje w komórkach nabłonka wydzielniczego dróg oddechowych, trzustki, jelita grubego, gruczołów potowych, wątroby i ślinianek.

Regulacja funkcjonowania białka CFTR jest wielowymiarowa i skomplikowana. Wpływa to jednocześnie na złożoność przebiegu i manifestacji klinicznych choroby w zależności od różnych mutacji. Aktualnie wyróżnia się sześć klas mutacji genu CFTR, które powodują zaburzenia białka CFTR (tab. 2.9).

Tabela 2.9. Klasy i konsekwencje mutacji genu CFTR

Mutacje z klas I–III związane są z ciężkimi postaciami CF, natomiast posiadanie mutacji z klas IV–VI manifestuje się łagodniejszym przebiegiem choroby. Pacjentów z mutacjami z klas I–III zazwyczaj charakteryzuje niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki (pancreatic insufficiency, PI), natomiast mutacje z dwóch pozostałych klas związane są w większości przypadków z wydolną trzustką (pancreatic sufficiency, PS).

Obraz kliniczny mukowiscydozy

Mukowiscydoza jest chorobą wieloukładową i ogólnoustrojową. Objawy kliniczne dotyczą: układu oddechowego, pokarmowego, moczowo-płciowego oraz gruczołów potowych. W klasycznej postaci CF objawia się zapaleniami oskrzeli i płuc, niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki, niepłodnością mężczyzn oraz podwyższonym stężeniem chlorków w pocie. Najczęstsze objawy mukowiscydozy to:

● ze strony układu oddechowego:

● przewlekła choroba oskrzelowo-płucna z kolonizacją typowymi dla mukowiscydozy patogenami, np. Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Stenotrophomonas maltophilia i Burkholderia cepacia,

● przewlekły kaszel i zwiększona produkcja wydzieliny,

● utrwalone zmiany w obrazie radiologicznym płuc,

● obturacja oskrzeli,

● polipy nosa,

● palce pałeczkowate;

● ze strony układu pokarmowego:

● jelita: niedrożność smółkowa (meconium ileus, MI), wypadanie śluzówki odbytu, ekwiwalenty niedrożności smółkowej (distal intestinal obstruction syndrome, DIOS),

● trzustka: niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, przewlekłe lub nawracające zapalenia trzustki,

● wątroba: przedłużająca się żółtaczka noworodków, ogniskowa marskość wątroby,

● żywieniowe: brak przyrostów masy ciała, niedożywienie, niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach;

● zespół utraty soli: alkaloza metaboliczna;

● azoospermia: obustronny brak nasieniowodów.