Читать книгу Ⴅეფხისტყაოსანი. Ⴒექსტის გამართვა ასომთავრულით – Ⴇამაზ Ⴋჭედლიძე - იაკობ ცურტაველი - Страница 3

Ⴈყო Ⴀრაბეთს Ⴐოსტევან, მეფე Ⴖმრთისაგან სვიანი,

Ⴋაღალი, უხვი, მდაბალი, ლაშქარ-მრავალი, ყმიანი.

Ⴋოსამართლე და მოწყალე, მორჭმული, განგებიანი,

Ⴇვით მეომარი უებრო, კვლა მოუბარი წყლიანი.

Ⴑხვა ძე არ ესვა მეფესა, მართ ოდენ მარტო ასული,

Ⴑოფლისა მნათი მნათობი, მზისაცა დასთა დასული;

Ⴋან მისთა მჭვრეტთა წაუღის გული, გონება და სული,

Ⴁრძენი ხამს მისად მაქებრად და ენა ბევრად ასული.

Ⴋისი სახელი – Ⴇინათინ, არს ესე საცოდნარია!

Ⴐა გაიზარდა, გაივსო, მზე მისგან საწუნარია.

Ⴋეფემან იხმნა ვაზირნი, თვით ზის ლაღი და წყნარია,

Ⴂვერდსა დაისხნა, დაუწყო მათ ამო საუბნარია.

Ⴓბრძანა: «Ⴂკითხავ საქმესა, ერთგან სასაუბნაროსა:

Ⴐა ვარდმან მისი ყვავილი გაახმოს, დაამჭნაროსა,

Ⴈგი წავა და სხვა მოვა ტურფასა საბაღნაროსა;

Ⴋზე ჩაგვისვენდა, ბნელსა ვსჭვრეტთ ღამესა ჩვენ უმთვაროსა.

«Ⴋე გარდასრულვარ, სიბერე მჭირს, ჭირთა უფრო ძნელია,

Ⴃღეს არა, ხვალე მოვკვდები, სოფელი ასრე მქმნელია;

Ⴐაღაა იგი სინათლე, რასაცა ახლავს ბნელია?!

Ⴙემი ძე დავსვათ ხელმწიფედ, ვისგან მზე საწუნელია».

Ⴅაზირთა ჰკადრეს: «Ⴋეფეო, რად ჰბრძანეთ Ⴇქვენი ბერობა?

Ⴅარდი თუ გახმეს, ეგრეცა გვმართებს მისივე ჯერობა:

Ⴋისივე ჰმეტობს ყოველსა სული ტურფა ფერობა.

Ⴋთვარესა მცხრალსა ვარსკვლავმან ვითამცა ჰკადრა მტერობა?!

«Ⴋაგას ნუ ჰბრაძანებთ, მეფეო, ჯერთ ვარდი არ დაგჭნობია,

Ⴇქვენი თათბირი ავიცა სხვისა კარგისა მჯობია;

Ⴞამს განაღამცა საქმნელად, რაცა Ⴇქვენ გულსა გლმობია:

Ⴑჯობს და მას მიეც მეფობა, ვისგან მზე შენაფლობია.

«Ⴇუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ Ⴖმრთისა დანაბადია;

Ⴀრ გათნევთ, იცის მეფობა, უთქვენოდ გვითქვამს კვლა დია;

Ⴘუქთა მისთაებრ საქმეცა მისი მზებრ განაცხადია.

Ⴊეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია».

Ⴀვთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა,

Ⴑაროსა მჯობი ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა,

Ⴟერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა;

Ⴋას Ⴇინათინის შვენება ჰკლევდის წამწამთა ჯარისა.

Ⴂულსა მისსა მიჯნურობა მისი ჰქონდა დამალულად;

Ⴐა მოჰშორდის, ვერ-მჭვრეტელმან ვარდი შექმნის ფერ-ნაკლულად;

Ⴌახის, ცეცხლი გაუახლდის, წყლული გახდის უფრო წყლულად.

Ⴑაბრალოა, სიყვარული კაცსა შეიქმს გულ-მოკლულად!

Ⴐა მეფედ დასმა მეფემან ბრძანა მისისა ქალისა,

Ⴀვთანდილს მიჰხვდა სიამე, ვსება სჭირს მას აქ ალისა;

Ⴇქვა: «Ⴆედა-ზედა მომხვდების ნახვა მის ბროლ-ფიქალისა,

Ⴌუთუ მით ვპოვო წამალი მე ჩემი, ფერ-გამქრქალისა!»

Ⴀრაბეთს გასცა ბრძანება დიდმან არაბთა მფლობელმან:

«Ⴇინათინ ჩემი ხელმწიფედ დავსვი მე, მისმან მშობელმან;

Ⴋან განანათლნეს ყოველნი, ვით მზემან მანათობელმან.

Ⴋოდით და ნახეთ ყოველმან შემსხმელმან, შემამკობელმან!»

Ⴋოვიდეს სრულნი არაბნი, ჯარი განმრავლდა ხასისა:

Ⴀვთანდილ პირ-მზე, სპასპეტი ლაშქრისა ბევრ-ათასისა,

Ⴅაზირი Ⴑოგრატ, მოახლე მეფისა დასთა დასისა;

Ⴋათ რომე დადგეს საჯდომი, თქვეს: «Ⴓთქმელია ფასისა!»

Ⴇინათინ მიჰყავს მამასა პირითა მით ნათელითა,

Ⴃასვა და თავსა გვირგვინი დასდგა თავისა ხელითა,

Ⴋისცა სკიპტრა და შემოსა მეფეთა სამოსელითა.

Ⴕალი მზებრ უჭვრეტს ყოველთა ცნობითა ზე-მხედველითა.

Ⴓკუდგეს და თაყვანის-სცეს მეფემან და მისთა სპათა,

Ⴃალოცეს და მეფედ დასვეს, ქება უთხრეს სხვაგნით სხვათა,

Ⴁუკსა ჰკრეს და წინწილანი დაატკბობდეს მათთა ხმათა.

Ⴕალი ტირს და ცრემლსა აფრქვევს, ჰხრის ყორნისა ბოლო-ფრთათა.

Ⴋამისა ტახტსა საჯდომად თავი არ ეღირსებოდა,

Ⴀმად ტირს, ბაღი ვარდისა ცრემლითა აივსებოდა;

Ⴋეფე სწვრთის: «Ⴋამა ყოველი ძისაგან ითავსებოდა,

Ⴀმისად ქმნამდის დამწველი ცეცხლი არ დამევსებოდა»

Ⴑხვა ძე არ ესვა მეფესა, მართ ოდენ მარტო ასული,

Ⴑოფლისა მნათი მნათობი, მზისაცა დასთა დასული;

Ⴋან მისთა მჭვრეტთა წაუღის გული, გონება და სული,

Ⴁრძენი ხამს მისად მაქებრად და ენა ბევრად ასული.

Ⴋისი სახელი – Ⴇინათინ, არს ესე საცოდნარია!

Ⴐა გაიზარდა, გაივსო, მზე მისგან საწუნარია.

Ⴋეფემან იხმნა ვაზირნი, თვით ზის ლაღი და წყნარია,

Ⴂვერდსა დაისხნა, დაუწყო მათ ამო საუბნარია.

Ⴓბრძანა: «Ⴂკითხავ საქმესა, ერთგან სასაუბნაროსა:

Ⴐა ვარდმან მისი ყვავილი გაახმოს, დაამჭნაროსა,

Ⴈგი წავა და სხვა მოვა ტურფასა საბაღნაროსა;

Ⴋზე ჩაგვისვენდა, ბნელსა ვსჭვრეტთ ღამესა ჩვენ უმთვაროსა.

«Ⴋე გარდასრულვარ, სიბერე მჭირს, ჭირთა უფრო ძნელია,

Ⴃღეს არა, ხვალე მოვკვდები, სოფელი ასრე მქმნელია;

Ⴐაღაა იგი სინათლე, რასაცა ახლავს ბნელია?!

Ⴙემი ძე დავსვათ ხელმწიფედ, ვისგან მზე საწუნელია».

Ⴅაზირთა ჰკადრეს: «Ⴋეფეო, რად ჰბრძანეთ Ⴇქვენი ბერობა?

Ⴅარდი თუ გახმეს, ეგრეცა გვმართებს მისივე ჯერობა:

Ⴋისივე ჰმეტობს ყოველსა სული ტურფა ფერობა.

Ⴋთვარესა მცხრალსა ვარსკვლავმან ვითამცა ჰკადრა მტერობა?!

«Ⴋაგას ნუ ჰბრაძანებთ, მეფეო, ჯერთ ვარდი არ დაგჭნობია,

Ⴇქვენი თათბირი ავიცა სხვისა კარგისა მჯობია;

Ⴞამს განაღამცა საქმნელად, რაცა თქვენ გულსა გლმობია:

Ⴑჯობს და მას მიეც მეფობა, ვისგან მზე შენაფლობია.

«Ⴇუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ Ⴖმრთისა დანაბადია;

Ⴀრ გათნევთ, იცის მეფობა, უთქვენოდ გვითქვამს კვლა დია;

Ⴘუქთა მისთაებრ საქმეცა მისი მზებრ განაცხადია.

Ⴊეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია».

Ⴀვთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა,

Ⴑაროსა მჯობი ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა,

Ⴟერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა;

Ⴋას Ⴇინათინის შვენება ჰკლევდის წამწამთა ჯარისა.

Ⴂულსა მისსა მიჯნურობა მისი ჰქონდა დამალულად;

Ⴐა მოჰშორდის, ვერ-მჭვრეტელმან ვარდი შექმნის ფერ-ნაკლულად;

Ⴌახის, ცეცხლი გაუახლდის, წყლული გახდის უფრო წყლულად.

Ⴑაბრალოა, სიყვარული კაცსა შეიქმს გულ-მოკლულად!

Ⴐა მეფედ დასმა მეფემან ბრძანა მისისა ქალისა,

Ⴀვთანდილს მიჰხვდა სიამე, ვსება სჭირს მას აქ ალისა;

Ⴇქვა: «Ⴆედა-ზედა მომხვდების ნახვა მის ბროლ-ფიქალისა,

Ⴌუთუ მით ვპოვო წამალი მე ჩემი, ფერ-გამქრქალისა!»

Ⴀრაბეთს გასცა ბრძანება დიდმან არაბთა მფლობელმან:

«Ⴇინათინ ჩემი ხელმწიფედ დავსვი მე, მისმან მშობელმან;

Ⴋან განანათლნეს ყოველნი, ვით მზემან მანათობელმან.

Ⴋოდით და ნახეთ ყოველმან შემსხმელმან, შემამკობელმან!»

Ⴋოვიდეს სრულნი არაბნი, ჯარი განმრავლდა ხასისა:

Ⴀვთანდილ პირ-მზე, სპასპეტი ლაშქრისა ბევრ-ათასისა,

Ⴅაზირი Ⴑოგრატ, მოახლე მეფისა დასთა დასისა;

Ⴋათ რომე დადგეს საჯდომი, თქვეს: «Ⴓთქმელია ფასისა!»

Ⴇინათინ მიჰყავს მამასა პირითა მით ნათელითა,

Ⴃასვა და თავსა გვირგვინი დასდგა თავისა ხელითა,

Ⴋისცა სკიპტრა და შემოსა მეფეთა სამოსელითა.

Ⴕალი მზებრ უჭვრეტს ყოველთა ცნობითა ზე-მხედველითა.

Ⴓკუდგეს და თაყვანის-სცეს მეფემან და მისთა სპათა,

Ⴃალოცეს და მეფედ დასვეს, ქება უთხრეს სხვაგნით სხვათა,

Ⴁუკსა ჰკრეს და წინწილანი დაატკბობდეს მათთა ხმათა.

Ⴕალი ტირს და ცრემლსა აფრქვევს, ჰხრის ყორნისა ბოლო-ფრთათა.

Ⴋამისა ტახტსა საჯდომად თავი არ ეღირსებოდა,

Ⴀმად ტირს, ბაღი ვარდისა ცრემლითა აივსებოდა;

Ⴋეფე სწვრთის: «Ⴋამა ყოველი ძისაგან ითავსებოდა,

Ⴀმისად ქმნამდის დამწველი ცეცხლი არ დამევსებოდა».

Ⴓბრძანა: «Ⴌუ სტირ, ასულო, ისმინე ჩემი თხრობილი:

Ⴃღეს შენ ხარ მეფე Ⴀრაბეთს, ჩემგან ხელმწიფედ ხმობილი,

Ⴀქათგან ესე სამეფო შენი არს მართ მონდობილი.

Ⴞარმცა ბრძნად მქმნელი საქმისა, იყავ წყნარი და ცნობილი!

«Ⴅარდთა და ნეხვთა ვინათგან მზე სწორად მოეფინების,

Ⴃიდთა და წვრილთა წყალობა შენმცა ნუ მოგეწყინების!

Ⴓხვი ახსნილსა დააბამს, იგი თვით ების, ვინ ების.

Ⴓხვად გასცემდი, ზღვათაცა შესდის და გაედინების.

«Ⴋეფეთა შიგან სიუხვე, ვით ედემს ალვა, რგულია;

Ⴓხვსა ჰმორჩილობს ყოველი, იგიცა, ვინ ორგულია;

Ⴑმა-ჭამა – დიდად შესარგი, დება რა სავარგულია?!

Ⴐასაცა გასცემ, შენია; რას არა, დაკარგულია!»

Ⴀმა მამისა სწავლასა ქალი ბრძნად მოისმინებდა,

Ⴗურსა უპყრობდა, ისმენდა, წვრთასა არ მოიწყინებდა;

Ⴋეფე სმასა და მღერასა იქმს, მეტად მოილხინებდა;

Ⴇინათინ მზესა სწუნობდა, მაგრა მზე თინათინებდა.

Ⴋოიხმო მისი გამზრდელი, ერთგული, ნაერთგულევი,

Ⴓბრძანა: «Ⴙემი საჭურჭლე, შენგან დანაბეჭდულევი,

Ⴋომართვი ჩემი ყველაი, ჩემი ნაუფლისწულევი».

Ⴋოართვეს. Ⴂასცა უზომო, უანგარიშო, ულევი.

Ⴋას დღე გასცემს ყველაკასა სივაჟისა მოგებულსა,

Ⴐომე სრულად ამოაგებს მცირესა და დიდებულსა.

Ⴋერმე ბრძანა: «Ⴅიქმ საქმესა, მამისაგან სწავლებულსა,

Ⴙემსა ნუვინ ნუ დაჰმალავს საჭურჭლესა დადებულსა».

Ⴓბრძანა: «Ⴜადით, გახსენით, რაცა სად საჭურჭლენია!

Ⴀმილახორო, მოასხი რემა, ჯოგი და ცხენია!»

Ⴋოიღეს, გასცა უზომო, სიუხვე არ მოსწყენია.

Ⴊარსა ჰხვეტდიან ლაშქარნი, მართ ვითა მეკობრენია.

Ⴀლაფობდეს საჭურჭლესა მისსა, ვითა ნათურქალსა,

Ⴋას ტაიჭსა არაბულსა, ქვე-ნაბამსა, ნასუქალსა;

Ⴐომე ჰგვანდა სიუხვითა ბუქსა, ზეცით ნაბუქალსა,

Ⴀრ დაარჩენს ცალიერსა არ ყმასა და არცა ქალსა.

Ⴃღე ერთ გარდახდა; პურობა, სმა-ჭამა იყო, ხილობა,

Ⴌადიმად მსხდომთა ლაშქართა მუნ დიდი შემოყრილობა;

Ⴋეფემან თავი დაჰკიდა და ჰქონდა დაღრეჯილობა.

«Ⴌეტარ, რა უმძიმს, რა სჭირსო?», შექმნეს ამისი ცილობა.

Ⴇავსა ზის პირ-მზე Ⴀვთანდილ, მჭვრეტთაგან მოსანდომია,

Ⴑპათა სპასპეტი, ჩაუქი, ვითა ვეფხი და ლომია;

Ⴅაზირი ბერი Ⴑოგრატი თვით მასთანავე მჯდომია.

Ⴇქვეს, თუ: «Ⴐა უმძიმს მეფესა, ანუ რად ფერი ჰკრთომია?»

Ⴇქვეს, თუ: «Ⴋეფე ცუდსა რასმე გონებასა ჩავარდნილა,

Ⴇვარა აქა სამძიმარი მათი ყოლა არა ქმნილა».

Ⴀვთანდილ თქვა: «Ⴑოგრატ, ვჰკითხოთ, გვითხრას, რადმცა შეგვეცილა?

Ⴅჰკადროთ რამე სალაღობო, რასათვისმცა გაგვაწბილა?»

Ⴀდგეს Ⴑოგრატ და Ⴀვთანდილ ტანითა მით კენარითა,

Ⴇვითო აივსეს ჭიქები, მივლენ ქცევითა წყნარითა,

Ⴜინა მიუსხდეს მუხლ-მოყრით, პირითა მოცინარითა.

Ⴅაზირი ლაღობს ენითა, წყლიანად მოუბნარითა:

«Ⴃაგიღრეჯია, მეფეო, აღარ გიცინის პირიო.

Ⴋართალ ხარ: წახდა საჭურჭლე თქვენი მძიმე და ძვირიო,

Ⴗველასა გასცემს ასული Ⴇქვენი საბოძვარ-ხშირიო;

Ⴗოლამცა მეფედ ნუ დასვი! Ⴇავსა რად უგდე ჭირიო?»

Ⴐა მეფემან მოისმინა, გაცინებით შემოჰხედნა,

Ⴂაუკვირდა: ვით მკადრაო, ან სიტყვანი ვით გაბედნა?!

«Ⴉარგა ჰქმენო, – დაუმადლა, წყალობანი უიმედნა, —

Ⴙემი ზრახვა სიძუნწისა, ტყუის, ვინცა დაიყბედნა!

«Ⴄგე არ მიმძიმს, ვაზირო, ესეა, რომე მწყენია:

Ⴑიბერე მახლავს, დავლიენ სიყმაწვილისა დღენია,

Ⴉაცი არ არის, სითგანცა საბრძანებელი ჩვენია,

Ⴐომე მას ჩემგან ესწავლნეს სამამაცონი ზნენია.

«Ⴄრთაი მიზის ასული, ნაზარდი სათუთობითა;

Ⴖმერთმან არ მომცა ყმა-შვილი, – ვარ საწუთროსა თმობითა, —

Ⴀნუმცა მგვანდა მშვილდოსნად, ანუ კვლა ბურთაობითა;

Ⴚოტასა შემწევს Ⴀვთანდილ ჩემგანვე ნაზარდობითა».

Ⴗმა მეფისა ბრძანებასა ლაღი წყნარად მოისმენდა,

Ⴇავ-მოდრეკით გაიღიმნა, გაცინება დაუშვენდა,

Ⴇეთრთა კბილთათ გამომაკრთალსა შუქსა ველთა მოაფენდა.

Ⴋეფე ჰკითხავს: «Ⴐას იცინი, ანუ ჩემგან რას შეგრცხვენდა?»

Ⴉვლა უბრძანა: «Ⴇავსა ჩემსა, რას იცინი, რად დამგმეო?»

Ⴗმამან ჰკადრა: «Ⴋოგახსენებ და ფარმანი მიბოძეო,

Ⴐაცა გკადრო, არ გეწყინოს, არ გაჰრისხდე, არ გასწყრეო,

Ⴀრ გამხადო კადნიერად, არ ამიკლო ამათზეო».

Ⴓბრძანა: «Ⴐადმცა ვიწყინე თქმა შენგან საწყინარისა!»

Ⴔიცა მზე Ⴇინათინისა, მის მზისა მოწუნარისა.

Ⴀვთანდილ იტყვის: «Ⴃავიწყო კადრება საუბნარისა:

Ⴌუ მოჰკვეხ მშვილდოსნობასა, თქმა სჯობს სიტყვისა წყნარისა.

«Ⴋიწაცა თქვენი Ⴀვთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია;

Ⴌაძლევი დავდვათ, მოვასხნეთ მოწმად თქვენნივე ყმანია;

Ⴋოასპარეზედ ვინ მგავსო? – ცუდნიღა უკუთქმანია.

Ⴂარდამწყვედელი მისიცა ბურთი და მოედანია!»

– «Ⴋე არ შეგარჩენ შენ ჩემსა მაგისა დაცილებასა.

Ⴁრძანე, ვისროლოთ, ნუ იქმო შედრეკილობა-კლებასა,

Ⴉარგთა ყმათასა ვიქმოდეთ მოწმად ჩვენთანა ხლებასა,

Ⴋერმე გამოჩნდეს მოედანს, ვისძი უთხრობდენ ქებასა!»

Ⴀვთანდილცა დაჰმორჩილდა, საუბარი გარდაწყვიდეს,

Ⴈცინოდეს, ყმაწვილობდეს, საყვარლად და კარგად ზმიდეს,

Ⴌაძლევიცა გააჩინეს, ამა პირსა დაასკვნიდეს:

«Ⴅინცა იყოს უარესი, თავ-შიშველი სამ დღე ვლიდეს!»

Ⴉვლა ბრძანა: «Ⴋონა თორმეტი შევსხათ ჩვენთანა მარებლად,

Ⴇორმეტი ჩვენად ისრისა მომრთმევლად, მოსახმარებლად, —

Ⴄრთაი შენი Ⴘერმადინ არს მათად დასადარებლად, —

Ⴌასროლ-ნაკრავსა სთვალვიდენ უტყუვრად, მიუმცდარებლად».

Ⴋონადირეთა უბრძანა: «Ⴋინდორნი მოიარენით,

Ⴃასცევით ჯოგი ნადირთა, თავნი ამისთვის არენით».

Ⴊაშქარნი სამზოდ აწვივნეს: «Ⴋოდით და მოიჯარენით».

Ⴂაყარეს სმა და ნადიმი. Ⴋუნ ამოდ გავიხარენით.