Читать книгу Tajemnica Marii Magdaleny - Paweł Lisicki - Страница 15

Jezus chciał z pewnością zgromadzić ponownie Izrael rozproszony przez grzech i przygotować go przez pokutę na ostateczne przyjście Bożego królestwa. Miał poczucie, że został powołany jako prorok w jedyny sposób w czasie ostatecznym. Sądził, że w Jego osobie Bóg oferuje ludowi przebaczenie, że jest to czas ostateczny, że w związku z tym konieczne jest nadzwyczajne zachowanie. Chciał oddać siebie w całości misji ocalenia Izraela i wierzył, że tylko Jego ofiara może ocalić lud. Tak jak Jeremiasz, Jan Chrzciciel i jak wielu esseńczyków przyjmował, że Jego misja wymaga celibatu. Z jednej strony jego praktykowanie miało się stać znakiem całkowitego oddania Bogu i podkreślenia ostateczności czasów, z drugiej symbolem wyrzeczenia i zwycięstwa nad pociągiem erotycznym.

Celibat był też warunkiem życia w szczególnej wspólnocie uczniów, która powstała w oparciu o wzorzec rodziny. Można to dostrzec w opisie Marka, kiedy do Jezusa przybywają matka i bracia, aby zabrać Go, skoro niektórzy mówią, że oszalał. Nazarejczyk zaś, „patrząc na siedzących wokół siebie powiedział: »Oto moja matka i moi bracia. Kto bowiem czyni wolę Boga, ten jest moim bratem, siostrą i matką«” (Mk 3, 31-35). Powstanie nowej rodziny uczniów, składającej się z kobiet i mężczyzn, było możliwe właśnie dlatego, że wszyscy oni zrezygnowali z małżeństwa. Stali się poniekąd jak aniołowie już teraz, tu, w ziemskim życiu, uprzedzając stan przyszły; zrobili to ze względu na Boga, który przecież, jak wierzyli, za sprawą Jezusa postanowił wyzwolić w tym ostatecznym czasie Izraela spod mocy zła.

O celibacie zresztą mówi sam Jezus, kiedy wspomina o eunuchach (Mt 19, 10-12). Słowo jest tak szokujące, że najprawdopodobniej pochodzi od samego Nazarejczyka – nie sposób sobie wyobrazić, że włożyłaby Mu je w usta późniejsza wspólnota. Nawet dziś w wielu tłumaczeniach zamiast niego pojawia się eufemizm: „niezdolni do małżeństwa”. Tak robią choćby autorzy trzech ostatnich polskich wydań Nowego Testamentu: ksiądz biskup Kazimierz Romaniuk, edycja paulistów oraz przekład ekumeniczny. Eunuch, inaczej rzezaniec, trzebieniec, to oczywiście ktoś niezdolny do małżeństwa, ale z całkiem konkretnego powodu – braku narządów płciowych. „Wybór słowa eunouchos jest znaczący, bowiem zarówno żydowski, jak i grecki słuchacz łączył z nim wyjątkowo negatywną konotację – pisze Witherington. – Zwykle eunuch był osobą niezdolną lub niezdatną do małżeństwa z powodu kastracji, kalectwa itd.” (s. 30). Słowo to zatem musiało uderzać starożytnego słuchacza podobnie jak współczesnego. Określenie „eunuch” miało w sobie też coś pogardliwego i hańbiącego. Jak pokazuje Józef Flawiusz, jeden z eunuchów Heroda dał się wplątać w spisek, bo uwierzył, że odzyska w ten sposób męskość.

Co miał jednak dokładnie na myśli Jezus, mówiąc o eunuchach? Dlaczego wskazywał jako na ideał na coś, co budziło powszechny wstręt? Niewątpliwie niektórzy traktowali Jego wezwanie literalnie – uczynił tak choćby Orygenes, który dokonał samookaleczenia. A jednak, wskazuje Witherington, nie należy rozumieć wezwania Jezusa dosłownie. Po pierwsze w kontekście żydowskim Jezus uważał zapewne dosłowną kastrację za coś ohydnego. Po drugie nie ma dowodów, że Nazarejczyk zalecał ascetyzm dla niego samego, a tylko wtedy wezwanie do samookaleczenia można byłoby rozumieć literalnie. Nie głosił nigdzie konieczności wstrzemięźliwości płciowej jako warunku doskonałości. Nie, tak jak w przypadku Jeremiasza czy esseńczyków, celibat miał być znakiem i symbolem nadejścia czasów ostatecznych i całkowitego zwrócenia się ku Bogu. Dlatego żeby to podkreślić, żeby pokazać, iż nie chodzi o prywatną walkę z żądzą czy próbę przezwyciężenia popędu płciowego, Jezus dodaje słowa „dla królestwa niebios”. W ten sposób przeciwstawia tych, którzy są eunuchami, bo wykastrowali ich ludzie, tym, którzy sami uczynili się eunuchami „dla królestwa niebieskiego”. Nawet jeśli w sensie dosłownym w obu przypadkach użyty jest ten sam czasownik grecki eunouchidzo, chodzi o przeciwstawienie sobie dwóch rodzajów niezdolności do małżeństwa – fizycznego wskutek działania ludzi i symbolicznego, dla królestwa Bożego.

Warto też zauważyć, że – inaczej niż w przypadku esseńczyków – nie pojawia się żaden ze znanych ze zwojów z Qumran i pism Flawiusza motywów bezżenności. Nie chodzi o to, by zrezygnować z małżeństwa czy to z powodu potencjalnej niewierności kobiet, czy dlatego, że są one z natury kłótliwe; nie chodzi też o radykalne rozumienie czystości rytualnej, zgodnie z którym człowieka czyni nieczystym obcowanie płciowe, wypływ nasienia czy krwi. „Motywem dla zaakceptowania życia w celibacie (…) była eschatologia” – stwierdza słusznie Witherington (s. 30). Eschatologia, czyli przeświadczenie, że nadeszły czasy ostateczne, że Jezus jest ostatnim posłańcem Boga, że nie ma już czasu na oglądanie się wstecz, że lada moment nastąpi ostateczne rozstrzygnięcie, że oto królestwo Boże jest w zasięgu ręki i trzeba porzucić wszystko, co stoi mu naprzeciw, co przeszkadza w jego ostatecznym przyjściu. Tym samym Jezus odrzucił rabiniczną naukę, że małżeństwo i płodzenie dzieci były boskim nakazem skierowanym do wszystkich normalnych mężczyzn (i do wszystkich kobiet, według niektórych rabinów). Nie. W tym momencie dziejowym, w tej chwili, kiedy ważyły się losy świata, w tym krótkim czasie, kiedy Bóg postanowił wylać swego Ducha na Izrael, w tych dniach, kiedy posłał swego Syna, by ten ocalił lud, trzeba było dokonać symbolicznego aktu kastracji i w ten sposób żyć już w królestwie. Ma rację Witherington, kiedy zauważa, że „zapewne to nauczanie Jezusa o eunuchach dla królestwa pozwoliło kobietom przebywać w społeczności wędrownych uczniów (Łk 8, 1-3), pozostać niezamężnymi i służyć wspólnocie wiary (Dz 21, 9)” (s. 531).