Читать книгу Od Valinoru do Mordoru - Andrzej Szyjewski - Страница 13

Choć Pieśń o dzieciach Húrina pozostała nieukończona, Tolkien zdecydował się ją zaprezentować znajomym z klubu „Zjadaczy Węgla”, czyli Coalbiterów. Części słuchaczy poemat bardzo się spodobał, nikt jednak nie miał pojęcia, z jakiej mitologii pochodzą opisane w nim zdarzenia. Nieświadomi (i nieuczeni) krytycy i czytelnicy często podejrzewali świat Tolkienowski o przynależność do kręgu celtyckiego. W efekcie, aby „niewtajemniczeni” mogli zrozumieć o co chodzi, Tolkien postanowił napisać Szkic mitologii ze szczególnym uwzględnieniem ’Dzieci Húrina’ (Sketch of the Mythology z 1926²⁹), „skomponowany ok. 1926–1930 dla R. W. Reynoldsa, by wyjaśnić mu podłoże aliteracyjnej wersji Túrina & smoka”³⁰. Ważny dla rozwoju jego koncepcji okazał się fakt, że pisząc go, nie miał przed sobą rękopisów KZO i nie tylko mógł swobodnie wycofać się z pewnych niefortunnych pomysłów okresu młodzieńczego, ale i kształtować nowy styl dzieła. Początkowo Szkic... miał postać krótkiego, kilkunastostronicowego streszczenia znanej z Zaginionych Opowieści wizji świata Valarów i elfów. Niebawem jednak zaczął rozrastać się narracyjnie i faktograficznie i przyjmować powoli formę poźniejszego Silmarillionu. Ok. 1930 r. na bazie Szkicu powstaje The Quenta, a właściwie Quenta Noldorinwa³¹, Historia Noldolian zaczerpnięta z Księgi Zaginionych Opowieści, pomyślana jako skrót wielkiej Parma Kuluinen – Złotej Księgi, dokonany przez Eriola na Tol Eressëa. Dlatego też tekstowi Quenta towarzyszył przypisany Eriolowi-Ælfwinowi „przekład” na staroangielski. W latach 1930–1937 Quenta zostaje rozszerzona i nazwana Quenta Silmarillion³² (Historia Silmarilów oraz – chwilowo – I Eldanyárë, Historia Elfów), spisana w postaci pięknego manuskryptu, którego autorstwo, jak wielu innych tekstów „elfich”, zostaje przypisane mędrcowi-językoznawcy, Pengolodowi z Gondolina. Istotny dla dalszego rozwoju dzieła był rychły podział materiałów narracyjnych na dwa odrębne w poetyce i faktografii dzieła: narracyjny Quenta Silmarillion i oparte na idei latopisu Kroniki, czy też Roczniki [Annals].

Quenta Silmarillion był to coraz bardziej rozbudowywany Szkic mitologii, stanowiący, jak stwierdziliśmy, pierwotnie skrót Zaginionych Opowieści. W tym samym czasie Tolkien pracuje nad krótkim ujęciem chronologicznym swej mitologii, które także szybko się rozrasta. Dzieli ją na dwie części: Roczniki Valinoru (AV – Annals of Valinor) i Roczniki Beleriandu (AB – Annals of Beleriand)³³. Autorstwo obu także zostaje przypisane Pengolodowi, a udostępnienie elfiego tekstu ludziom – Eriolowi-Ælfwinowi (także i tu powstają tłumaczenia staroangielskie). W pierwotnej wersji dzieje Pierwszej Ery liczyły sobie od stworzenia do odejścia Noldorów 3000 lat Valarów, czyli 30 000 solarnych (AV), a zmagania Noldorów z Morgothem w Beleriandzie – 250 do 300 lat (AB). W późniejszej wersji okres 3 000 lat rozpoczyna inkarnacja Valarów, nie stworzenie świata, a czas pobytu Noldorów w Beleriandzie wydłuża się do 400 lat. W ostatecznej redakcji Roczników od inkarnacji Valarów do zapalenia Drzew Valinoru upływa 3500 lat, a od zapalenia drzew do wzejścia Słońca i Księżyca – 1500 lat (w sumie 5000 lat Valarów). Natomiast w Beleriandzie walki z Morgothem wydłużyły się prawdopodobnie do 596 lat. Tak więc przekaz Parma Kuluinen stanowił podstawę dla tych późniejszych dzieł wewnątrz świata Tolkienowskiego. Można powiedzieć, że nastąpiła zmiana perspektywy. Silmarillion z dzieła ludzkiego (KZO), próbującego przybliżyć czytelnikom „średniowiecznym” zapomniane dawno przekazy ustne, przeistacza się w uczone elfie zapiski. Tekst zostaje zapisany z perspektywy mędrców, jak Rúmil czy Pengolod, narracja z wartkiego i soczystego opisu, wynikającego z ustnego charakteru przekazywania Zaginionych Opowieści Ælfwinowi, próbuje stać się lakonicznym opisem wydarzeń, spisanym przez bezpośrednich świadków i ich komentatorów.

Tym dwóm zasadniczym częściom legendarium towarzyszą szybko narastające dzieła uzupełniające, takie jak kosmologiczny traktat Ambarkanta [Kształt Świata]³⁴ czy opis języków Lhammas³⁵, oraz – jako wprowadzenie – Ainulindalë [Pieśń Ainurów], jedyne dzieło, którego tok narracyjny powstał poprzez stopniowe rozwijanie tekstu z KZO³⁶. W drugiej połowie lat trzydziestych Tolkien zarzuca dalsze kształtowanie swej mitologii na wiele lat, gdyż pojawiła się możliwość wydania Hobbita, a potem Władcy Pierścieni. Zanim jednak do tego doszło, nastąpiło pierwsze poważne rozszerzenie jego dawnych idei.