Читать книгу Od Valinoru do Mordoru - Andrzej Szyjewski - Страница 14

W latach trzydziestych po raz pierwszy zarysowuje się problem dalszych losów świata Tolkiena, czyli Druga Era. Zniecierpliwieni ubóstwem współczesnej im literatury fantastyczno-naukowej Tolkien i C. S. Lewis wpadli na pomysł napisania dwóch „podróży”: Tolkien – podróży w czasie, Lewis – podróży w przestrzeni. W efekcie w 1937 r. powstaje Trylogia międzyplanetarna C. S. Lewisa, a właściwie jej pierwszy tom, Z milczącej planety. Tolkien zaś rozpoczyna powieść, punktem wyjścia której jest prześladujący go od wczesnej młodości sen o wielkiej fali zatapiającej wspaniały ląd (kompleks Atlantydy) i o towarzyszącym temu okrzyku: „Orły Władców Zachodu nadlatują!”. W ten sposób kształtuje się The Lost Road³⁷ [Zaginiona Droga], oparta na pomyśle katastrofy kosmicznej, w wyniku której ginie Atlantyda świata Tolkienowskiego, czyli Númenor, a Valinor i Tol Eressëa zostają przesunięte „do dziedziny rzeczy ukrytych”. Płaski dotąd świat średniowiecznych kosmologii ulega zakrzywieniu, a Arda staje się kulą, co przez chwilę skłania Tolkiena do rewolucyjnej rewizji dotychczasowych idei kosmologicznych, na szczęście niebawem zarzuconej. Pomysł podróży w czasie zostanie jeszcze raz wykorzystany przez Tolkiena w The Notion Club Papers³⁸ [Zapiski Klubu Pojęć] (1945–1946), dziele będącym w zamierzeniu parodią spotkań Inklingów, wkrótce przekształconym w opis duchowej podróży w czasie. W obu przypadkach mamy do czynienia z analogicznym schematem fabularnym, opartym na doświadczeniach serii postaci o analogicznych imionach znaczących: „Przyjaciel (lub Miłośnik) Elfów”, „Przyjaciel Valarów (Bogów lub Mocy)” i „Przyjaciel Szczęścia (Szczęśliwiec)”. Wspólnota imion stwarza też jakąś mistyczną więź między ich nosicielami, do których należą postacie historyczne (król Longobardów, Alboin, syn Auduina; Ælfwine, wnuk króla Alfreda; Ælfwine z bitwy pod Maeldon), postacie z mitologii Tolkienowskiej (Elendil i Valandil, Herendil, Ælfwin) oraz postacie ze współczesności, jak Alboin Errol z The Lost Road (jego imię można przetłumaczyć na quen. jako Elendil Eriol), Alwin Arundel Lowdham, syn Edwina z The Notion Club Papers. W losach tych postaci można odnaleźć wątki autobiograficzne samego Tolkiena.

Alboin Errol jest w narracji przedstawiony jako syn historyka Oswina Errola³⁹ (quen. Valandila Eriola), współczesny miłośnik starożytności. Jako dziecko miewał sny, widzenia i słyszał słowa nieznanego języka. Później został językoznawcą i wykładał na uniwersytecie w południowej Anglii. Miał 28 lat, kiedy umarła jego żona, osierocając syna Audoina (Herendila), urodzonego w 1918 roku. Po jakimś czasie okazało się, że był on połączony mistyczną linią z innymi nosicielami imienia Przyjaciela Elfów, m.in. z Elendilem. Dzięki temu mógł odbyć podróż w czasie i po kolejnych wcieleniach w nosicieli tego miana, dostać się do Númenoru. „Wyzwalaczem” podróży w czasie był powtarzający się sen Alboina o Atlantydzie: potężna fala zatapiająca wspaniały, bogaty kraj, białe miasta i wysokie wieże. Z kolei Notion Club Papers to manuskrypt „odnaleziony po letnich egzaminach z 2012 r. na szczycie sterty papierów do wyrzucenia, w piwnicy jednej ze szkół oksfordzkich”⁴⁰, a dotyczący dziwnych odkryć grupki przyjaciół klubowych z lat 1980–1990. Dwaj członkowie klubu: Michael George Ramer, „profesor filologii ugrofińskiej” i autor powieści, oraz Alwin Arundel Lowdham, filolog angielski wyrastający z kręgu anglosaskiego, islandzkich sag i krytycznych wierszy, w swoich snach słyszą słowa wypowiadane w dziwnych językach, mają wizje momentów czasu związanych z Przyjaciółmi Elfów i wędrują po Númenorze. W końcu, w czasie wielkiej burzy tracą swą współczesną tożsamość i w łódce wyruszają na poszukiwanie Najdalszego Zachodu.

Idei Númenoru towarzyszą próby włączenia tego kraju i jego dziejów do ukształtowanego korpusu mitologii. I tak sprawcą zagłady Númenoru okazuje się być Thû (Sauron), a opis tych dramatycznych zdarzeń zawiera kolejny człon legendarium The Fall of Númenor [Upadek Númenoru]. Nowemu dziełu towarzyszy też nowy język zapisu, adûnajski [Adûnaic], odczytany dzięki swoistemu Kamieniowi z Rosetty, czyli bilingwie quenejsko-adûnajskiej, narzucającej się umysłowi jednego z bohaterów powieści. Tekst ów nosi nazwę Akallabêth – Atalantë, a jego ostateczna wersja pojawia się w opublikowanym Silmarillionie. Odpryski tych pomysłów Tolkiena łatwo znaleźć w Dodatku A Władcy Pierścieni.