Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 10

Ten okres historii Meksyku uważa się za etap przejściowy między społecznościami, które opierały się na gospodarce przyswajalnej (zbieractwo, łowiectwo i rybołówstwo), a społecznościami osiadłymi, których podstawą utrzymania była gospodarka wytwarzająca (rolnictwo). Wśród archeologów amerykańskich powszechnie stosuje się jako ich odpowiedniki następujące przedziały czasowe: środkowy archaiczny (5500–3500 p.n.e.) oraz późny archaiczny (3500–2000 p.n.e.).

W okresie protoneolitycznym następował stopniowy wzrost liczebności populacji, a małe obozowiska, które były zakładane na krótko, występowały na przemian z miejscami dłuższych pobytów większej liczby osób, jak chociażby w Cueva de Coxcatlán w stanie Puebla (5000–3400 p.n.e.) i Gheo-Shih w stanie Oaxaca (5000–4000 p.n.e.). Ten nowy tryb życia znany jest jako „wielkie grupy sezonowe” i niektórzy autorzy uważają, że występował już w okresie litycznym. W okresie protoneolitycznym udomowiono większość roślin. Proces ten polega na modyfikacji genetycznej roślin poprzez powtarzające się zbiory, składowanie, ochronę i selekcję najbardziej wydajnych gatunków. Dieta nadal opierała się na pokarmach uzyskanych ze zbieractwa i łowiectwa, a te pochodzące ze zbioru zbóż były jedynie uzupełnieniem, gdyż w żaden sposób nie można tu mówić jeszcze o rolnictwie. Jednak coraz regularniejsze zasiewy sprzyjały powstawaniu obozowisk półosiadłych, których mieszkańcy zajmowali się pielęgnacją upraw. Przywiązanie tych społeczności do zbieractwa i łowiectwa (pewnego i regularnego źródła pożywienia) mogło wynikać z faktu, że przy nieznajomości technik nawadniania zależność od rolnictwa była dla nich bardzo ryzykowna.

Na brzegach wielkich jezior, jak również na wybrzeżach, gdzie pożywienie można było uzyskiwać przez cały rok na niewielkim obszarze, rozwinęły się społeczności całkowicie osiadłe, które zajmowały się uprawą roślin jedynie od czasu do czasu – ich przeżycie nadal zależało od zbieractwa, polowania oraz łowienia ryb i mięczaków. Tak było w przypadku wspomnianych już mieszkańców Zohapilco, osiadłych od 5500 p.n.e. w Dolinie Meksyku. Niewątpliwie była to społeczność preceramiczna i protorolnicza, która zajmowała się eksploatowaniem różnych zasobów naturalnych pojawiających się w trakcie rocznego cyklu. Inna była sytuacja mieszkańców Bahía de los Ángeles w Kalifornii Dolnej (osadnictwo od 9000 p.n.e.), którzy korzystali z bogatych zasobów morza, podobnie jak ludzie z Colhá i z Cobweb Swamp w Belize, którzy osiedlili się ok. 3000 p.n.e. i już wtedy karczowali las tropikalny, aby uzupełnić swoją dietę o rośliny uprawne.

W okresie protoneolitu w pewnym zakresie zostały także udomowione niektóre zwierzęta, takie jak indyki, papugi i psy, a także pszczoły. Różnorodność produktów znalezionych w rozmaitych regionach w owej epoce każe przypuszczać, że udomowienie roślin i zwierząt następowało niezależnie i nie było jednego ogniska rozprzestrzeniania się. Wypada zauważyć, że protoneolit był czasem udomowienia kukurydzy (ok. 5000–4000 p.n.e.) i to właśnie z tej racji zaczęły wtedy powstawać głębokie różnice kulturowe, które później będą występować między centrum i południem (Mezoameryka) a północą kraju (Aridamérica5 i Oasisamérica6). W różnych debatach nad genezą kukurydzy osiągnięto względne porozumienie, że pochodzi ona od dzikiego gatunku (Zea mexicana) zwanego teosinte, chociaż miejscem jej modyfikacji mogła być Dolina Meksyku (skąd wywodzi odmiana teosinte nazywana „Chalco”) lub rezerwat Manatlán na zachód od Jalisco. Jednakże większość odmian dawnej kukurydzy pochodzi z doliny rzeki Balsas.

Z punktu widzenia technologii narzędzia kamienne wyraźnie się zmniejszyły, podlegały specjalizacji i były o wiele lepiej wykończone. Starannie je retuszowano, a technika gładzenia nie ograniczała się już tylko do wytwarzania ciesaków, toporów, siekier i kamiennych żaren, ale stosowano ją także przy wyrobie fajek, paciorków i innych ozdób. Był to okres, w którym rozpowszechniła się obróbka włókien roślinnych używanych do produkcji powrozów, wyplatania sieci i koszy. Warto podkreślić, że udomowienie bawełny w niektórych regionach oraz pojawienie się technik barwienia włókien i nici pozwalają przypuszczać, że w tej epoce kwitła sztuka wytwarzania tkanin.

Znaleziska archeologiczne z tego okresu występują w różnych częściach Meksyku, chociaż większość z nich przypada na cztery wielkie regiony: Sierra de Tamaulipas (zespoły La Perra, Nogales i Repelo), dolina Tehuacán, Dolina Meksyku w południowej części oraz doliny Oaxaki7. Czaszka, która pochodzi z regionu Tehuacán (ok. 6500–2300 p.n.e.), i druga (męska) znaleziona w Cueva del Texcal w stanie Puebla (ok. 5000–2500 p.n.e.) mogą stanowić najwcześniejsze szczątki kostne z protoneolitu. Dochodzą do nich jeszcze dwie czaszki – jedna z San Vicente Chicoloapan (3500 p.n.e.) i druga z Chimalhuacán (3300 p.n.e.). W Rancho La Amapola w stanie San Luis Potosí zostało znalezione ostrze z obsydianu znane jako Gray (ok. 5000–3000 p.n.e.). Inne ślady bytności człowieka protoneolitu odkryto w Cueva de la Golondrina (Chihuahua), Guadiana (Durango), Matanchel (Nayarit), San Nicolás (Querétaro), Cueva del Tecotlán i Cueva del Texcal (Puebla), Tecpan (Guerrero), Cueva Blanca, Guilá Naquitz i Yanhuitlán (Oaxaca), Cerro de las Conchas, Chantuto i Cueva de Santa Marta (Chiapas), jak również w centralnej części stanu Veracruz.

Na ok. 4350 p.n.e. datowane są pewne świadectwa udomowienia kukurydzy w dolinach Oaxaki, a także jadalnej dyni na terenie stanu Tamaulipas. Z tego ostatniego regionu pochodzi moździerz znaleziony w Cueva de la Perra (3000–2300 p.n.e.). Wreszcie ok. 3550 p.n.e. kukurydza została udomowiona w regionie Coxcatlán, a w 3000 p.n.e. była już uprawiana na wybrzeżu Chiapas, w Belize i w okolicach jeziora Yojoa w Hondurasie, chociaż możliwe, że w miejscach tych wykorzystywano technikę znaną z obszarów, gdzie tę roślinę sadzono już wcześniej. W tej samej epoce w dolinie Tehuacán miały się pojawić pierwsze domy o dachu dwuspadowym, budowane częściowo pod ziemią i w rzucie owalnym, wykonane z nietrwałych materiałów. Jeden z nich był badany przez Richarda S. MacNeisha; nie zdołano ustalić, czy chodzi o powszechny wówczas typ budownictwa.