Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 9

Ten przedział czasowy odpowiada niedawnej epoce geologicznej, czyli holocenowi. Klimat, środowisko i żyjące gatunki późnego okresu cenolitycznego przypominały zatem dzisiejsze warunki. Wielkie ssaki wyginęły z powodu suszy, która przyczyniła się do zaniku ich siedlisk, łowiectwo przestało więc odgrywać ważną rolę, a podstawą diety stały się prawdopodobnie nasiona. Mniej więcej z 5950 p.n.e. pochodzą ślady udomowienia dyni w Tehuacán, a w innych regionach istnieją świadectwa okresowego wykorzystywania awokado, amarantusa i dzikiej kukurydzy. Zaczęto mleć nasiona jako zapasowe pożywienie na okres pory suchej. Pociągnęło to za sobą ważne zmiany w technologii oraz miało zauważalny wpływ na specjalizację narzędzi zależnie od regionu. Wraz z pojawieniem się techniki szlifowania-polerowania (wygładzania kamienia przy użyciu wody i materiału ściernego: piasku lub żwiru) możliwa stała się obróbka twardszych kamieni i wyrób siekier, toporków do obróbki drewna, jak również żaren i moździerzy do ucierania nasion oraz pigmentów. Rozpowszechniły się także ostrza liściowate (w kształcie liścia laurowego) z trzonkiem oraz groty wyglądające jak płetwy z klinowatymi nacięciami (rowkami) u podstawy, których krawędzie dolnej części obtłukiwano, aby można je było łatwiej i mocniej osadzić na drzewcu. Krawędzie tych grotów były starannie kształtowane za pomocą retuszerów i cyzelowane, co pozwalało na uzyskanie sporego i wytrzymałego ostrza. Polowano na zwierzynę większych rozmiarów, zapewne na jelenie, pekari, króliki i goffery4.

W tym samym okresie na terytorium dzisiejszego Meksyku pojawiły się trzy tradycje kulturowe. Pierwsza z nich, znana jako Tradycja Ziemi Wysokich (Tradición de Tierras Altas), obejmowała większą część kraju i opierała się na zbieractwie nasion, podczas gdy łowiectwo stanowiło czynność uzupełniającą. Ludzie byli zorganizowani w małe gromady łączące się raz do roku w porze deszczowej. Ich cykl wędrowny regulowany był porami roku, a czasami prowadzili częściowo osiadły tryb życia, preferując zwłaszcza brzegi jezior. Oprócz narzędzi z kamienia i kości umieli robić kosze i powrozy, wytwarzali sieci, torby z włókien i obiekty ceremonialne oraz ozdoby, rozwijali także sztukę naskalną i ryt w kamieniu. Ten styl życia przetrwał w niektórych częściach północnego Meksyku aż po XIX w. n.e. Kamienne artefakty z późnego okresu cenolitycznego znaleziono w różnych miejscach, m.in. w San Isidro (Nowy León), Presa Falcón (Tamaulipas), San Nicolás (Querétaro), Abejas, Coxcatlán, El Riego i Tehuacán (Puebla), Santa Isabel Iztapan I i II, jak również w Tlapacoi (Meksyk), Tecpan (Guerrero), Cueva Blanca i Guilá Naquitz (Oaxaca), Aguacatenango, jaskiniach Los Grifos i Santa Marta (Chiapas), podczas gdy w Cueva del Tecolote (Hidalgo) znaleziono czaszkę męską (7000–5000 p.n.e.), a w Santa Marta Aztahuacán (Dystrykt Federalny) – żeńską, datowaną na ok. 7000 p.n.e., i drugą, także należącą do kobiety, w Peñón de los Baños (8700–3000 p.n.e.) oraz ząb trzonowy z 7000 p.n.e. na stanowisku Tepexpan (Meksyk). Wyróżniają się również tzw. kultury: Comondú (Kalifornia Dolna Południowa), Cochise (Kalifornia Dolna, Sonora i Chihuahua), Las Nieves (Coahuila i Chihuahua), Caracoles i Las Chivas (Durango i Zacatecas), kultury zespołów San Dieguino (Kalifornia Dolna), Jora i Mayrán (Coahuila), Nogales, Ocampo i La Perra (Tamaulipas) oraz tzw. Kultura Okresu Pasz (Período Forrajero) w stanie Chihuahua.

Najstarsze znane przedstawienie malarskie pochodzi z tej epoki i znajduje się w jaskini San Borjitas I, położonej w Sierra de Guadalupe w Kalifornii Dolnej. Jest to malowidło naskalne, które wykonano czerwienią i czernią; przedstawia postać ludzką przeszytą włóczniami. Datowane jest na 5500 p.n.e. i stanowi początek tzw. Stylu Wielkich Malowideł Naściennych (Estilo Gran Mural), który trwał nieprzerwanie przez 7 tys. lat, a jego pozostałości zachowały się na ponad 543 skałach i w jaskiniach w tym regionie. Wiadomo, że od późnego okresu cenolitycznego minerały tłuczono w moździerzach, aby uzyskać pigmenty do malowideł (głównie ochrę, czerwień i czerń). Spoiwami były woda i soki roślin kaktusowatych. Najnowsze interpretacje tych przedstawień łączą je z praktyką szamańską, transem ekstatycznym i wierzeniami związanymi z wędrówką dusz.

Drugą tradycję określa się mianem Tradycji Lasu Tropikalnego (Tradición de la Selva Tropical). Reprezentujący ją ludzie zamieszkiwali zalesione niziny, tworząc małe społeczności o egalitarnym charakterze. Znane im były te same zdobycze technologiczne co ich współczesnym mieszkającym na wyżynach, ale z tym zastrzeżeniem, że ważniejszą funkcję pełniły u nich siekiery i topory do cięcia drewna oraz pewien rodzaj kowadeł i kamienne żarna do rozcierania nasion o twardej łupinie. Grupy te nie migrowały cyklicznie, ponieważ zasoby selwy nie wykazują wysokiej zmienności zależnie od pory roku. Podstawą ich bytu było głównie zbieractwo, a w mniejszym stopniu zależeli od upolowanej zdobyczy. Najokazalsze przykłady tej tradycji odkryto w centralnej części stanu Veracruz.

Trzecią tradycją jest Tradycja Wybrzeża (Tradición Costera), a reprezentujące ją grupy dysponowały takim samym zestawem narzędzi jak grupy z lasów tropikalnych. Społeczności te przynajmniej sezonowo zamieszkiwały lasy namorzynowe, gdzie ich członkowie zbierali skorupiaki i mięczaki, choć mogli uzupełniać dietę o warzywa lub produkty pochodzące z łowiectwa i rybołówstwa. Osiedla te znane są jako concheros, ponieważ ich mieszkańcy mieli zwyczaj układania pancerzy i muszli po zjedzonych skorupiakach w wielkie stosy (kopce muszlowe). W Conchero de Chanuto w stanie Chiapas znaleziono prymitywne gliniane klepisko, co wskazywałoby, że niektóre z tych grup były na poły osiadłe – taki tryb życia nie wymagał pracy rolniczej, jeśli pobliskie zasoby leśne były obfite. Różne przykłady concheros występują także nad Oceanem Spokojnym oraz na wybrzeżach Karaibów. Do tradycji tej prawdopodobnie należały także położone na wybrzeżu ośrodki w stanie Tamaulipas, świadczy o tym również stanowisko Santa Lucía w dolinie Tecolutla, które było zamieszkiwane nieprzerwanie przez osiem tysiącleci, począwszy od 7000 p.n.e.

Mapa 1.2 Lokalizacja stanowisk – późny okres cenolityczny i protoneolityczny