Читать книгу Nowa Historia Meksyku - Erik Velasquez Garcia - Страница 13

W następnym okresie dziejów Mezoameryki wyraźnie wzrosło zaludnienie, a niektóre ośrodki osiągnęły znaczne rozmiary i przekształciły się w regionalne stolice, dominujące na rozległych obszarach z podporządkowanymi im, rozproszonymi osadami. W odniesieniu do kilku spośród tych dużych osad możemy zasadniczo mówić o miastach, jako że ich mieszkańcy nie byli bezpośrednio związani z produkcją żywności. Głębokie różnice, jakie odnajdujemy w wyposażeniu grobowców z tego okresu, wskazują, że zapoczątkowane zostały wówczas wyraźne gradacje w statusie społecznym, obecne w późniejszej przedhiszpańskiej historii. W tym okresie należy też szukać początków rozróżnienia architektury domowej (prywatnej) i architektury publicznej, przy czym ta ostatnia charakteryzuje się szerokimi kamiennymi podwyższeniami z ziemi i kamienia lub stiuku – lub z obu tych materiałów – które wieńczą świątynie zbudowane z nietrwałych materiałów. Budowle te zwykle znajdowały się przy placach, które służyły jako miejsce gromadzenia się dużej liczby ludzi w związku z ceremoniami lub publicznymi rytuałami. Bardzo często konstrukcje te były zdobione kamiennymi monumentami z malowanymi lub rzeźbionymi scenami religijnymi lub politycznymi. To właśnie w tym okresie pojawiło się pismo hieroglificzne o charakterze logograficznym (ze znakami przedstawiającymi słowa) lub logofonetycznym (kombinacja znaków odpowiadająca słowom i sylabom). Jak się zdaje, pismo powiązane było z polityczną legitymizacją władców w obrębie pewnego porządku religijnego. Inne elementy kulturowe – jak rozwój złożonej ikonografii, ustanowienie ciągłych i dalekosiężnych sieci handlowych, początki ukształtowania się warstwy wyspecjalizowanych rzemieślników, a także budowa wielkich kanałów, drenaż i nawadnianie pól – świadczą o istnieniu rządzącej elity, która organizowała pracę ludności oraz gromadziła i dystrybuowała towary. Tworzyła w ten sposób więzy lojalności i zobowiązań ze swoimi sojusznikami i wasalami, jednocześnie zaś graficznie kodyfikowała idee kosmologiczne akceptowane przez społeczeństwo. Pewni autorzy uważają, że przeważający w tamtym okresie typ organizacji politycznej przypominał wodzostwa (cacigazgos)14, będące złożonymi społecznościami kierowanymi przez przywódcę lub elitarną grupę, której władza wynikała głównie z zarządzania handlem i religią.

Związanym z ową epoką, szeroko dyskutowanym problemem jest rola, jaką odegrali Olmekowie ze wschodnich rejonów stanu Veracruz i zachodnich obszarów stanu Tabasco. Chociaż utrzymuje się teoria, że byli jakoby pierwszą cywilizacją Mezoameryki, a zatem to im przypada rola w rozpowszechnianiu mezoamerykańskich elementów kulturowych, to jednak takie założenie z pewnością wynika przede wszystkim z tego, że w tym regionie zabytki olmeckie były pierwszymi odkrytymi pozostałościami archeologicznymi środkowego okresu preklasycznego. Nowe podejście neguje tę domniemaną rolę Olmeków jako kultury-matki i przedstawia dowody świadczące o tym, że niektóre z cech przypisywanych tej społeczności pojawiły się w innych regionach Mezoameryki, zajmowanych przez społeczeństwa o równie złożonej strukturze. Z tego powodu aktualnie proponuje się, że w środkowym okresie preklasycznym na terytorium mezoamerykańskim istniało bardzo wiele podobnych do siebie stolic regionalnych, które działały jako ośrodki odbioru, tworzenia i wprowadzania w obieg informacji, tworząc razem wieloetniczny styl archeologiczny znany jako „olmecki”. Podstawą tego kompleksu kulturowego była wymiana handlowa, która pociągała za sobą obieg idei, co z kolei przyczyniło się do pewnej uniformizacji sposobów życia. Chociaż ta nowa hipoteza wyjaśniająca rolę Olmeków może bardziej odpowiadać prawdzie, z pewnością aktualne dane archeologiczne rzeczywiście wskazują na to, że początki pisma hieroglificznego w Nowym Świecie można sytuować na terenach między rzekami Grijalva i Papaloapan. Należy też stwierdzić, iż niedawne badania z zakresu lingwistyki historycznej wskazują, że Olmekowie z tego regionu mogli mówić językami z rodziny mixe-zoque, czyli z grupy językowej zawierającej niektóre z najstarszych określeń łączonych z mezoamerykańskimi wartościami cywilizacyjnymi.

Mapa 1.4 Lokalizacja stanowisk – środkowy okres preklasyczny