Читать книгу Tekstologia - Jerzy Bartmiński - Страница 17

Wprowadzone przez Ferdynanda de Saussure’a (1916/1961) rozróżnienie abstrakcyjnego systemu językowego i rzeczywistego użycia języka w konkretnych aktach mowy można zastosować także do poziomu tekstowego i mówić nie tylko o konkretnych wypowiedziach, lecz także o pewnych wzorcach ­bu­dowania tekstów, o abstrakcyjnych modelach tekstu, podobnie jak mówi się z jednej strony o konkretnie wypowiadanych głoskach, wyrazach, zdaniach, a z drugiej o ich uogólnionych abstrakcyjnych „wzorcach”: fonemach, morfemach, leksemach i modelach zdań. Możemy te odpowiedniości ująć w ­tabelę:

To proste przeciwstawienie oczywiście nie wystarcza do opisania całej złożoności tekstu, w którego tworzenie i odbiór zaangażowane są nie tylko ogólne reguły gramatyczne, składające się na abstrakcyjny system językowy, ale też ustalone społecznie konwencje, które mówiącym podsuwają takie, a nie inne sposoby wymawiania, odmiany słów i ich łączenia, a także sposoby budowania dłuższych wypowiedzi. Realna praktyka językowa czerpie nie tylko z zasobu reguł systemowych, ale ze społecznych norm porozumiewania się[25]. Konwencje w wypadku tekstów są związane z odmianami i stylami języka oraz gatunkami mowy. Będzie o nich mowa w rozdz. 3.2–3.3, 3.5.