Читать книгу Tekstologia - Jerzy Bartmiński - Страница 5

Książka ta przeznaczona jest przede wszystkim dla studentów polonistyki i szerzej – filologii. Jest opracowanym od nowa zapisem wykładów i ćwiczeń z tekstologii, jakie odbywaliśmy ze studentami filologii polskiej w UMCS w Lublinie w latach 2000–2009 oraz w PWSZ (obecnie PWSW) w Przemyślu w latach 2001–2003 (zob. Sylabus 2003). Chcielibyśmy jednak trafić z nią także do humanistów zainteresowanych problemami komunikacji językowej i wszystkich osób, które z racji swego zawodu mają do czynienia z tekstami należącymi do różnych stylów i gatunków (nie tylko literackich). Wyróżnionymi przez nas adresatami książki są nauczyciele pracujący na różnych poziomach edukacji, zarówno szkolnej, jak uniwersyteckiej.

Każda filologia opiera się na studiowaniu tekstów, podejmuje analizy ich formy, ich poetyki, zawartości treściowej, ich intencji i funkcji komunikacyjnych, komentuje i interpretuje (hermeneutyka), ustala reguły ich poprawnego wydawania (edytorstwo), dokonuje ich typologii i klasyfikacji (genologia) itd. Analiza dyskursu rozwinęła się w osobną interdyscyplinarną dziedzinę.

Każdy program edukacyjny, od szkoły podstawowej poczynając, a na uniwersytetach kończąc, zakłada pracę z tekstem: słuchanie i mówienie, czytanie i pisanie, tworzenie tekstów, ich odbiór, analizę i interpretację. W grę wchodzą przede wszystkim teksty werbalne, ale w coraz większym stopniu także teksty multimedialne i elektroniczne. W edukacji uprzywilejowane miejsce zajmują teksty kultury, wzorcowe, o szczególnej doniosłości społecznej (więcej o tym Bartmiński 2004, 2005, 2006b).

Biorąc pod uwagę szerszy krąg adresatów, zajmujemy się w książce zarówno budową tekstów i ich złożoną semantyką, jak regułami ich tworzenia i odbioru, a także ważnymi w dydaktyce językowej problemami analizy i interpretacji (szczególnej uwagi i staranności wymaga interpretacja tekstów artystycznych). Chcemy wyraźnie zaznaczyć, że w kręgu naszych zainteresowań znajdą się nie tylko najciekawsze kulturowo teksty literackie, lecz również użytkowe, urzędowe, publicystyczne, naukowe, a także – traktowane jako najbardziej elementarne – teksty potoczne, zarówno mówione, jak i pisane. Będziemy też korzystać z bogatego tekstologicznego dorobku folklorystyki, starając się pokazać jego językową i kulturową wartość (lekceważoną w niektórych kręgach cierpiących na swoistą demofobię). Pragmatyki dotyczą kwestie sposobów posługiwania się tekstami i reguł ich przetwarzania czy inaczej mówiąc – działania na ­tekstach.

Jeśli chodzi o sposób językowego ujęcia problematyki, kierowaliśmy się zaleceniem nestora krakowskiej polonistyki, Henryka Markiewicza, który w Dekalogu badacza literatury radził:

Pisz tylko o tym, co interesujące, a więc nowe (chyba że piszesz podręcznik) i dostatecznie ważne…

Z rygorów postępowania naukowego rezygnuj tylko wtedy, gdy już wyczerpałeś wszystkie ich możliwości…

Pamiętaj, że bałaganiarstwo to wielka wada; większą od niej jest tylko perfekcjonizm…

Jasność to uprzejmość uczonego…

Nie jesteś Tomaszem Mannem; nie łudź się, że czytelnik będzie miał czas i cierpliwość do twoich dłużyzn…

Nie popisuj się niepotrzebną erudycją i nie powołuj się na autorytety, gdy piszesz o sprawach oczywistych (za: Fijałkowski 2002).