Читать книгу Doping w sporcie - Группа авторов - Страница 25

Jest męskim hormonem płciowym produkowanym przez komórki Leydiga obecne w jądrach. Wydzielanie T gwałtownie rośnie w okresie pokwitania, powodując zmiany w organizmie mężczyzny: obniżenie głosu, porost włosów na ciele i twarzy, wzrost wydzielania łoju przez gruczoły łojowe skóry, dojrzewanie narządów płciowych, dojrzewanie spermy, wzrost libido. Wszystkie te cechy działania T nazywane są androgenicznymi. T ma również działanie anaboliczne, czyli zwiększające syntezę białek, co prowadzi do zwiększenia masy mięśniowej. U kobiet produkowany jest przez jajniki i korę nadnerczy w bardzo małych stężeniach oraz w postaciach mniej biologicznie czynnych. Organizm dojrzałego mężczyzny produkuje dziennie 2,5–11 mg T, a kobiety – tylko 0,25 mg. W żadnym z syntezowanych hormonów anabolicznych nie udało się znieść działań androgennych, dlatego prawidłowo powinno się mówić o steroidach anaboliczno-androgennych.

Tabela 4.1. Przykłady steroidów anaboliczno-androgennych na Liście substancji i metod zabronionych w sporcie WADA w 2019 r.; w 2020 r. WADA zrezygnowała z podziału tych środków na egzo- i endogenne

Testosteron działa na komórki różnych tkanek ludzkiego organizmu. Należą do nich mięśnie szkieletowe, skóra ciała i głowy, nerki, kości, centralny układ nerwowy, prostata, tkanka tłuszczowa. Komórki tych tkanek posiadają w cytoplazmie specyficzny receptor, tzw. receptor androgenowy (AR). Testosteron oraz inne SAA są stosunkowo małymi molekułami, dlatego swobodnie dyfundują do cytoplazmy docelowych komórek. W obrębie cytoplazmy łączą się ze swoim receptorem, tworząc kompleks hormon–receptor, który dyfunduje do jądra komórek. W jądrze kompleks przyłącza się do specyficznego odcinka DNA, dając odpowiedź transkrypcyjną. Po zakończeniu procesu kompleks hormon–receptor dysocjuje, hormon i receptor migrują do cytoplazmy, a hormon dalej do krwiobiegu. Cały ten proces zajmuje godziny, np. w przypadku nandrolonu trwa 4–6 godzin. Transkrypcja specyficznych genów powoduje odpowiedź na działanie hormonu, np. produkcję aktyny i miozyny, co prowadzi do wzrostu masy mięśniowej, w nerkach – do zwiększonej produkcji erytropoetyny, z kolei w tkance tłuszczowej następuje stymulacja lipolizy.