Читать книгу Doping w sporcie - Группа авторов - Страница 29

Biorąc po uwagę wskazania do stosowania zarejestrowanych w Polsce leków zawierających SAA, ich obecne wykorzystanie w medycynie jest dość ograniczone (tab. 4.2). Najszersze zastosowanie medyczne SAA jest w sytuacji ich niedoboru w organizmie. Stan ten nazywa się hipogonadyzmem pierwotnym, w przypadku ich niedoboru u młodych mężczyzn (np. w chorobach wrodzonych, jak zespół Klinefeltera), lub wtórnym – w chorobach jąder (nowotwory jąder, stany po chemio- i radioterapii oraz po kastracji). Wyróżnia się również hipogonadyzm z późnym początkiem, występujący u mężczyzn powyżej 30. roku życia, u których obniżanie się poziomu T wynika z procesu starzenia. Androgeny odgrywają kluczową rolę w zachowaniach seksualnych mężczyzn, ale wpływają one również na zdolności poznawcze, jak uwaga, czujność, pamięć czy orientacja przestrzenna. Stwierdzono korelację zarówno pomiędzy stężeniem endogennych androgenów a poczuciem dobrostanu, radości, jak i występowaniem depresji i lęku. Najczęstsze objawy związane z obniżeniem poziomu tego hormonu to zaburzenia libido i erekcji, zmniejszenie siły i wytrzymałości, utrata tzw. energii życiowej, labilność emocjonalna, obniżenie gęstości kości i masy mięśniowej, zmniejszenie wydajności w pracy, zaburzenia pamięci. Poziom T poniżej 350 ng/dl jest uważany za klinicznie istotny, choć niektórzy autorzy uznają wartość 200 ng/dl jako wskazanie do włączenia substytucji. Stosowanie preparatów T znosi większość wymienionych zaburzeń, w tym zaburzenia seksualne. Terapia substytucyjna może być stosowana drogą transdermalną, doustną i domięśniową. W przypadku drogi transdermalnej stosuje się żele i plastry, a dawka dobowa wynosi 2,5–10 mg. Ponieważ w skórze obecne jest duże stężenie 5-α-reduktazy, duża część T jest przekształcana w DHT. Domięśniowo jest stosowany T zestryfikowany, który powoli uwalnia się z podanego miejsca, dlatego iniekcje stosuje się raz na 2–3 tygodnie w dawce 100–250 mg. Stosowanie doustne T wymaga codziennego przyjmowania 120–160 mg substancji czynnej. Jakość jedzenia istotnie wpływa na absorpcję T, a tłuszcz zwiększa jego biodostępność.

W niektórych krajach SAA mogą być wykorzystywane zarówno w terapii pacjentów z utratą masy ciała i masy mięśniowej, związaną z długotrwałym stosowaniem glikokortykosteroidów, dużymi zabiegami chirurgicznymi, przewlekłymi infekcjami czy urazami, jak i u pacjentów długo przebywających w bezruchu. Zaleca się je również w wyniszczeniu związanym z chorobami nowotworowymi, infekcją HIV czy też chorobami nerek. Zaleca się choćby stosowanie nandrolonu w dawce 150 mg co 14 dni. Z kolei w leczeniu wyniszczenia związanego z infekcją HIV skuteczny okazał się oksymetolon w dawce 100–150 mg, a w leczeniu wyniszczenia – oksandrolon w dawce 20–80 mg na dobę.

Tabela 4.2. Wskazania do stosowania leków zawierających steroidy anaboliczno-androgenne (SAA), zarejestrowanych w Polsce

W ujęciu historycznym stosowanie SAA miało dużo szersze zastosowanie w medycynie. Związki te wykorzystywano np. w leczeniu wrodzonego obrzęku naczynioruchowego. Choroba ta jest związana ze zmniejszeniem stężenia lub aktywności inhibitora białka C₁. Powoduje to nadmierną aktywację układu dopełniacza. Choroba wiąże się z napadowymi obrzękami różnych części ciała, jak ramiona, nogi, usta, oczy, język, krtań. U 70–80% chorych występuje obrzęk w obrębie przewodu pokarmowego, powodując bóle brzucha, mdłości i wymioty. Obrzęk krtani jest stanem zagrożenia życia. Alkilowane postacie SAA stabilizują składową C₁ dopełniacza, zmniejszając częstość i ciężkość napadów. W chorobie tej wykorzystywano najmniejsze działające dawki SAA, głównie stanozolol. Stosowanie SAA (głównie oksymetolonu i nandrolonu) znalazło także zastosowanie w leczeniu anemii u pacjentów z niewydolnością nerek (w sytuacji braku efektu stosowanej erytropoetyny), anemii aplastycznej, anemii w przebiegu zwłóknienia szpiku. SAA stymulują syntezę erytropoetyny, jednocześnie hamując stężenie hepcydyny, a tym samym zwiększają liczbę krwinek czerwonych produkowanych w szpiku. W leczeniu raka piersi SAA zostały zastąpione przez selektywne modulatory receptorów estrogenowych oraz inhibitory aromatazy.