Читать книгу Адваротны бок люстра - Ксенія Шталенкова - Страница 11

Пасля доўгіх тыдняў падарожжа працэсія ўрэшце ўехала ў Кракаў. Горад быў надзвычайна ажыўлены. Усе гараджане кудысьці спяшаліся, мітусліва прабіраючыся па вузенькіх вулачках. Дзеці ды разявы спыняліся, каб падзівіцца на пані княгіню Альжбэту са світай, якая накіроўвалася да рэзідэнцыі. Усё разам нагадвала велізарны мурашнік.

Калі працэсія праязджала па горадзе, Бася прыгадала, як у мінулым годзе разам з бацькамі ездзіла ў Кракаў. Яны шпацыравалі па Старым горадзе і Рыначнай плошчы, любаваліся старадаўнімі будынкамі ды касцёламі, хадзілі ў каралеўскі замак. Тады ёй здавалася, што ўсё дыхае гісторыяй і мае нейкую веліч і загадкавасць. У гэты раз горад не зрабіў на дзяўчынку такога моцнага ўражання, усё было нібы крышачку меншым ды прасцейшым. Мабыць, з-за таго, што гмахі былі ніжэйшыя, а можа, таму што побач не было самых блізкіх і родных людзей, якіх таксама, як і яе, усё захапляла ў гэтым цудоўным горадзе. Зноў успомніўшы тату і матулю, Бася засумавала і пачала думаць пра родны дом. Ёй раптам падумалася, што, мабыць, бацькі ўжо вярнуліся. Яна ўявіла, як яе шукаюць, як турбуюцца і не знаходзяць сабе месца. Ад гэтых думак па шчоках дзяўчынкі мімаволі заструменіліся слёзы. Яна злавіла сябе на тым, што ўжо прызвычаілася жыць у XVI стагоддзі і, хаця яна ўвесь час памятала пра бацькоў і вельмі сумавала па іх, з ёй адбывалася столькі ўсяго, што яна нібы трохі аддалілася ад сапраўднага жыцця ў сваім часе. Але ў гэты дзень Бася з яшчэ большай сілай затужыла па родных, ёй вельмі закарцела вярнуцца дамоў як мага хутчэй. Ад жалю да сябе, ад уласнага бяссілля Бася душылася рыданнямі, раскоўзваючы слёзы па твары. Убачыўшы, як яна плача, Міхал не на жарт занепакоіўся ды перабраўся да яе ў вазок. Высветліўшы, у чым справа, ён абняў Басю і пачаў ціха ўмольваць дзяўчынку не адчайвацца.

Нібы знарок, у рэзідэнцыі Басю пасялілі ў пакоі разам з паненкамі, якія заляцаліся да Міхала. Як ні дзіўна, яны былі надта ветлівыя ды спагадлівыя. Хаця кожны раз, калі Бася выходзіла з пакоя, пачыналі аб чымсьці шаптацца. Зараз большасць часу дзяўчынцы даводзілася праводзіць разам з суседкамі. Яны ўвесь час расхвальвалі Басю, распавядаючы ёй, якая яна прыгажуня, ад чаго дзяўчынка адразу зразумела, што ёй неабходна спыняцца злоўжываць піражкамі і як мага больш шпацыраваць ці нават бегаць, калі ніхто не бачыць. Яе новыя сяброўкі распавядалі, як ёй пашанцавала з «жаніхом», які годны пан Міхал і што ні ў якім выпадку нельга такога пана выпускаць з-пад увагі. Паненкі таксама дзяліліся з Басяй сваімі найпатаемнейшымі сакрэтамі і абавязкова раіліся з ёй наконт кожнай дробязі. Вельмі хутка Бася здабыла давер і павагу ў кампаніі суседак, што вельмі цешыла яе. Яна заўважыла, што пакінула ставіцца да іх з прадузятасцю і нават пачала пераймаць паводзіны новаспечаных сябровак. Знайшоўшы ў сабе такія змены, дзяўчынка прыйшла ў невымоўны жах і вырашыла ўсё-такі прытрымлівацца ўласных сталых нормаў, каб канчаткова не пераўтварыцца ў «сапраўдную паненку».

З Міхалам Бася сустракалася радзей, бо з абавязку па службе ён быў размешчаны ў арсенале на першым паверсе рэзідэнцыі і часцей за ўсё суправаджаў пана князя Мікалая.

* * *

Вялікая княгіня Барбара запрасіла сваю братавую ў Каралеўскі замак на прыём, каб паслухаць апошнія навіны з Вільні, паказаць каранацыйны ўбор дый проста папляткарыць. Княгіня Альжбэта вырашыла ўзяць з сабой Басю ў якасці суправаджальніцы. Басіны сяброўкі былі гатовыя трэснуць ад зайздрасці – яны і марыць не маглі аб тым, каб хтосьці з іх пайшоў на канфідэнцыйны прыём да будучай каралевы, а тут паненка, якая зусім нядаўна з’явілася пры двары, здолела выклікаць да сябе такую прыхільнасць з боку княгіні.

Бася з вялікай нецярплівасцю чакала, калі яны, урэшце, пойдуць у замак. Хаця яе ўжо і не здзіўлялі многія здарэнні, удзельніцай якіх яна мімаволі зрабілася, але ўбачыць на ўласныя вочы вялікую княгіню Барбару дзяўчынцы здавалася нечым неверагодным. Увесь шлях да замка ёй давялося несці за Альжбэтай Радзівіл цяжкую торбу з рукадзеллем і іншымі дамскімі пусцяковінамі.

На прыёме яна моўчкі сядзела на лавачцы каля ног Альжбэты Радзівіл, глядзела на вялікую княгіню Барбару і слухала гутарку дзвюх жанчын. Будучая каралева аказалася маладой бледнай кабетай з худым тварам і агромністымі сумнымі вачыма, у якіх можна было прачытаць стомленасць. Назіраючы за ёй на працягу размовы, дзяўчынка злавіла сябе на тым, што знаходзіцца ў нейкім падобным да трансу стане – было нешта надта чароўнае ў позірку, голасе, усмешцы Барбары Радзівіл – і гэта нязменна прываблівала і прыцягвала ўсіх, хто акружаў яе. Басі ўвесь час карцела неяк папярэдзіць вялікую княгіню, сказаць пра небяспеку, якая пагражала ёй, але дзяўчынка памятала пра параду старога купца і трымала вусны пад замком.

Прасядзеўшы на прыёме да самага вечара, Бася катавала сябе за ўласную бяздзейнасць і меркавала пра пакуты, якія маюць адбыцца з вялікай княгіняй літоўскай і будучай каралевай польскай. Урэшце абедзве кабеты сталі развітвацца. Як Барбара ні прасіла братавую застацца і павячэраць разам з ёй, тая вырашыла вярнуцца да сябе ў рэзідэнцыю. Бася сабрала ўвесь скарб княгіні Альжбэты ў торбу, і яны рушылі назад. Не паспела дзяўчынка зайсці ў адведзены ёй сяброўкамі пакой, як яны напалі на яе з распытваннямі пра замак, прыём, вялікую княгіню і іншыя рэчы, якія, па іх меркаванні, Бася павінна была ўбачыць ці пачуць. Яны з такой хуткасцю задавалі пытанні і змянялі тэму гутаркі, што Бася нават не паспявала ўсё толкам распавесці, і хутка ў яе разбалелася галава. Калі слугі паклікалі ўсіх на вячэру, адна з паненак – Зося – раптам успомніла:

– Прыходзіў нейкі купец, пытаўся пра цябе, – сказала яна дзяўчынцы. – Толькі ён дзіўны такі – нават нічога не прынёс паказаць.

Бася ледзь стрымала хваляванне, якое ахапіла яе пры гэтых словах. Беспамылкова, гэта быў пан Альбрыхт. Бася вырашыла, што, верагодна, ён прыходзіў за ёй, каб адправіць дадому. Яна падумала, што, напэўна, ужо вельмі хутка можа пабачыцца з бацькамі. У наступнае імгненне дзяўчынка ўспомніла пра Міхала, з якім зусім не жадала расставацца. На час пакінуўшы дылему, якая так недарэчы з’явілася перад ёй, і пераадолеўшы хваляванне, Бася спытала ў сяброўкі, ці не пакінуў купец свайго адраса. Тая адказала, што ён спыніўся на вуліцы Святога Крыжа насупраць касцёла.

– Ну ты ж не пойдзеш шукаць яго! – сяброўкі з сумневам паглядзелі на Басю: яны былі гатовыя чакаць ад яе ўсякага.

– Зразумела ж, не! – упэўніла іх дзяўчынка.

– Правільна, паненцы не пасуе хадзіць па горадзе, шукаючы абы-якога купца. Калі яму трэ будзе, ён сам прыйдзе. Пойдзем, вячэра ўжо, мусіць, стыне.

– Так… – працягнула Бася, думаючы, як бы ёй вырвацца з рэзідэнцыі ды адшукаць старога. – Вы хадзіце, я зараз даганю.

Пачакаўшы, пакуль паненкі спусцяцца да вячэры, Бася прашмыгнула па лесвіцы да арсенала, дзе знаходзіўся Міхал. Убачыўшы вартаўніка, яна падышла да яго і папрасіла паклікаць пана Саколіча. Вартаўнік, хітра паглядзеўшы на Басю і стрымліваючы ўсмешку, пайшоў за Міхалам. Юнак з’явіўся хмуры і злы.

– Ну што зноў здарылася? – прабурчаў ён. – Я б сам мог прыйсці. Зараз усе з мяне здзекавацца будуць, што да мяне паненка ўвесь час прыбягае.

– Ну і што? – неўразумела паглядзела на яго дзяўчынка.

– Усе лічаць, што ты… – Міхал засаромеўся і нешта прамармытаў.

– Што? – недачула Бася.

Юнак азірнуўся на вартаўніка, якому так і карцела падзяліцца з кімсьці сваімі здагадкамі наконт Міхала і Басі.

– Усе лічаць, што ты мая нявеста, – ціха-ціха паўтарыў ён і заліўся густой фарбай.

– Ну і што з таго? – абурана ўсклікнула Бася. – Між іншым, мець такую нявесту, як я, не сорамна! Я разумею, калі б я была нейкім страшыдлам, а так… Няхай табе зайздросцяць! Знайшоў, чаго саромецца! – дзяўчынка незадаволена фыркнула: яе самалюбства было яўна ўшчэмленае. – Я, мабыць, па важнай справе прыйшла.

– Што за справа?

Бася адвяла яго крыху ўбок і, панізіўшы голас, каб іх не пачуў вартаўнік, распавяла пра купца.

– Няўжо люстра адчынілася без цябе? – з жахам прамовіў Міхал.

– Не ведаю, – адказала Бася. – Але нам неабходна наведаць старога.

– Так, зразумела. Я адразу ж пасля вячэры адшукаю яго і даведаюся, што здарылася.

– Не, мы пойдзем акурат зараз! – дзяўчынка зрабіла націск на слове «мы».

– Але, Бася, паненкам непрыстойна цягацца па горадзе, ды яшчэ позна ўвечары! – запярэчыў Міхал.

– Ты будзеш чакаць мяне каля ганка, а я зараз пераапрануся і вярнуся, – тонам, які не церпіць пярэчанняў, сказала дзяўчынка.

– Добра хаця, што мая варта скончылася пару хвілін таму, – прамармытаў ушчэнт засмучаны Міхал, якога зусім не радавала перспектыва застацца без вячэры.

Вяртаючыся да сябе, Бася заўважыла ў сцяне нішу, куды можна было схаваць вопратку. Яна знайшла сярод сваіх рэчаў мужчынскае адзенне, хутка апранула яго пад сукню, захапіўшы з сабой берэт і плашчык. Спускаючыся, яна сустрэла служанку і папрасіла яе сказаць княгіні, калі тая будзе пытацца пра Барбару, што дзяўчынка не прыйдзе на вячэру, бо ў яе разбалелася галава. Бася прашмыгнула ў нішу, зняла дамскую сукню і, скруціўшы яе, пакінула там жа. Схаваўшы валасы пад берэт і захутаўшыся ў плашч, Бася накіравалася да выйсця з рэзідэнцыі, дзе яе чакаў Міхал.