Читать книгу Адваротны бок люстра - Ксенія Шталенкова - Страница 13

– Ці вы ведаеце, а якой гадзіне ўчора вярнулася наша прыгажуня? – спытала Кшыся, дапамагаючы Басі ранкам умывацца.

Ануся і Зося, якія яшчэ песціліся і ленаваліся падымацца, адначасова селі ў ложках і з цікаўнасцю ўтаропіліся ў сябровак. Бася паглядзела знізу ўверх на Кшысю. Тая сустрэла яе халодным фанабэрлівым позіркам. Бася пачала старанна церці вочы, намагаючыся прыдумаць сабе штосьці ў якасці апраўдання. Кшыся чакальна маўчала. Урэшце Ануся не вытрымала і цікаўна спытала:

– Дык а якой? Не таміце!

– Папоўначы! – з’едліва прамовіла Кшыся, паліваючы Басі на рукі са збана.

Дзяўчыны здзіўлена пераглянуліся і з нецярплівасцю пачалі чакаць працягу.

– Сяброўкам нічога не сказала, збегла немаведама куды, нікога не папярэдзіла…

– Каго трэба, я папярэдзіла, а перад табой я не абавязана адчытвацца, – агрызнулася Бася.

– Цікава, а што паненка можа рабіць адна цёмнай ноччу? І дзе? Якія такія сакрэты ў яе, што нікому нельга распавесці? – Кшыся свідравала Басю позіркам.

Як на злосць, у галаву нічога не лезла, у дзяўчынкі не было ні адзінай думкі, якая бы больш-менш была падобная да праўды. Так нічога і не прыдумаўшы, Бася вырашыла змагацца з праціўнікам яго ж зброяй.

– А з чаго было мяне шукаць? І дзе гэта ты мяне шукала? Мабыць, сама вярнулася не нашмат раней за мяне?

Кшыся на імгненне загарэлася чырванню.

– Нідзе цябе не было! – усклікнула яна. – Я ўжо ўвесь дом абышла, усе калідоры і нават на двор выходзіла, а цябе не знайшла!

Бася прыўзняла брыво:

– Ты адна выходзіла цёмнай ноччу? Куды? І навошта?

– Я шукала цябе.

– Але я ж не прасіла шукаць мяне.

Кшыся збянтэжылася, не ведаючы, што адказаць. Яна разгубілася і стала перабіраць матузочкі на сарочцы.

– Пачакайце, – Ануся зноў вярнула размову да папярэдняй тэмы. – Басенька, дык куды ты ўчора хадзіла? Ты з Міхалам была, так?

Бася загадкава ўсміхалася і шматзначна маўчала, задаволеная тым, што сяброўкі самі ўсё за яе прыдумаюць. Дзяўчыны станоўча зашчабяталі:

– Ой, як здорава! Гэта ўсё так рамантычна – шпацыраваць марозным вечарам удваіх. А пра што вы размаўлялі?

– Зося, ну пра што размаўляюць на спатканні? – дакорліва сказала Ануся сяброўцы.

– Я на спатканні не хаджу, – прамармытала засаромленая Зося. – Усё роўна, гэта ўсё надта міла. Міхал такі завідны пан.

– Ёсць паны і больш завідныя, – з’едліва прамовіла Крысціна. Дзяўчыны пытальна паглядзелі на яе.

– Ты гэта пра што? – не зразумела Бася.

– Няважна.

– У Кшыські ёсць кавалер! – здагадалася Ануся.

– Мабыць, і ёсць, – таямніча сказала Кшыся.

– Ды кінь ты сакрэтнічаць! Распавядай! – дзяўчыны падбеглі да сяброўкі. – Як яго імя?

Кшыся яшчэ трохі павагалася.

– Я не скажу яго імя.

Сяброўкі расчаравана застагналі.

– Але я мушу сказаць, што ён – сапраўдны шляхціч. Знатны, радавіты, багаты. Між іншым, ён – набліжаны да каралевы.

– Ён наш? Ліцвін? – пацікавілася Ануся.

– Ці мы маем каралеву? Каралева пакуль што адна – Бона.

«Дзіўна, – падумала Бася. – Што з ёй здарылася? Яна зрабілася такая злосніца».

– Дык ён лях? – вырашыла ўдакладніць дзяўчынка.

– Ну і што з таго, калі лях? Затое які! Ужо лепей будзе за твайго Міхала, – з выклікам сказала Крысціна.

У Басі ўсярэдзіне ўсё ўзбунтавалася і патрабавала неадкладнага абвяшчэння вайны.

– Я думаю, што не табе вырашаць, наколькі годны Міхал, – перасцерагальна прамовіла яна.

– Ай, дзяўчынкі, кіньце! Калі вы далей будзеце сварыцца, мы спознімся на сняданак!

– А ніхто і не сварыцца, – прабурчала Бася.

Паненкі замітусіліся і пачалі ўбірацца да трапезы. Раптам Зося здаўлена ўсхліпнула.

– Што з табой? – у адзін голас спыталі суседкі.

Дзяўчына адмахнулася ад іх і, адвярнуўшыся, прысела на ложак, працягваючы ўсхліпваць. Бася не вытрымала і падышла да яе:

– Зосенька, што здарылася?

У адказ дзяўчынка пачула незразумелае мыканне. Бася працягнула сяброўцы насоўку. Яна выцерла твар і, акінуўшы ўсіх позіркам, падціснула пульхненькія вусны і надзьмулася, каб зноў не расплакацца. Сяброўкі абкружылі яе і пачалі дапытвацца, што здарылася.

– Вось у цябе, Бася, і ў цябе, Кшыся, кавалеры ёсць, а ў мяне няма. На мяне нават ніхто не глядзі-і-і-іць!!! – зноў зарыдала Зося.

– Вось ужо вялізная праблема! – фыркнула Крысціна.

– Няпраўда! Ты не маеш рацыю. Калі табе пашанцавала з кавалерам, гэта зусім не значыць, што трэба смяяцца з іншых, у каго іх няма! – Ануся строга паглядзела на Кшысю. – Зося, не хвалюйся, я ж таксама не маю кавалера.

Зося пахмурна паглядзела на сяброўку, і тая зразумела, што дарэмна прывяла прыклад, які, відавочна, аказаўся не вельмі ўдалым.

– Калі ты будзеш так раўці, то сапраўды ні адзін пан на цябе не паглядзіць! – сказала Бася. – Прыводзь сябе ў парадак, і хадзем снедаць. Мо і кавалера табе знойдзем добрага.

– Ты думаеш? – з сумневам спытала Зося.

– Ну зразумела! – запэўніла яе сяброўка. Ануся заківала ў знак згоды з Басяй.

Забыўшыся на ўсе сваркі і расчараванні, чатыры сяброўкі, весела балбочучы, спусціліся да снедання і прабраліся да сваіх месцаў. Яны сядзелі якраз недалёка ад Міхала і яшчэ некалькіх маладых шляхцічаў з варты Радзівілаў. Бася ўбачыла, што яе сябра, нягледзячы на пусцяковую рану, моцна перабінтаваў руку і трымаў яе на тальмаху. Пазіраючы на яго, Басіны сяброўкі завохкалі.

– Няўжо ён біўся з кімсьці на двубоі? – з прыдыханнем спытала Зося.

– Тут ужо зразумела, што без цябе не абышлося, – шапнула Ануся на вуха Басі.

Дзяўчынка пакруціла галавой і пачала накладаць сабе ў талерку стравы. А Міхал, заўважыўшы ўвагу з боку паненак, раптам пачаў рабіць млявы выгляд, паказваць на твары неверагодныя пакуты і падкручваць вус, які існаваў толькі ў яго ўяўленні. «Добра хаця, што не стогне! – з’едліва падумала Бася. – Ён бы яшчэ галаву забінтаваў». Але тут яна ўбачыла, як сяброўкі, усе да адной, падпёршы шчокі кулачкамі, елі Міхала позіркамі, аблізваючыся, нібы кот на смятану. Усярэдзіне Басі ўсё зноў абурылася. Яна скрыжавала на грудзях рукі і прынялася назіраць за тым, што адбывалася. «І што ім усім ад яго трэба? – меркавала яна. – Асабліва – Кшысьцы, яна ж мае ўжо кавалера, а зараз нават праз стол перахілілася! І гэты таксама – гаротніка з сябе корчыць». Бася нават не заўважыла, як змянілася ў твары: яна прыжмурылася і высунула наперад падбароддзе. Міхал, злавіўшы строгі позірк дзяўчынкі, раптам узняў броўкі домікам і засмучана ды непаразумела паглядзеў на яе, нібы дзіцянё, чакаўшае хвалы. «Не, не магу на яго доўга злавацца», – падумала Бася і ўсміхнулася юнаку. Ён шырока заўсміхаўся ў адказ і не аднімаў ад яе шчаслівых вачэй. Тут яго таварышы пачалі гучна рагатаць, з прычыны чаго юнак засаромеўся і нават тузануў аднаго з іх у плячо, усё яшчэ пазіраючы цішком на Басю. Яе сяброўкі зноў заўздыхалі і з зайздрасцю сказалі:

– Усё ж такі пашанцавала табе, Баська!

Пасля снедання сябрам удалося пагутарыць. Міхал распавёў Басі, што ён папярэдзіў князя пра ўчорашні напад.

– Як? І ты сказаў, што я была з табой?

– Зразумела, не. Я сказаў толькі, што ўчора вечарам вяртаўся дадому, а Годыеўскі на мяне напаў.

– І што князь?

– Нічога, пажурыў крыху, што я ўначы валэндаюся па горадзе, і сказаў быць асцярожней.

Пасля гэтай размовы Міхал адправіўся на службу, а Бася разам з сяброўкамі пайшла да княгіні, дзе яе папрасілі пачытаць кнігу ўслых. Дзяўчынка забралася на лавачку перад пюпітрам, на якім стаяла кніга і, убачыўшы перад сабою зусім неразборлівы шрыфт, паспрабавала спаслацца на мізэрнасць святла, але слугі адвесілі занавескі і перанеслі пюпітр бліжэй да вокнаў. Басі нічога не заставалася, як пачаць чытанне. З-за таго, што кніга была на лаціне, задача ўскладнялася. Дзяўчынка зрабіла выгляд, што ў яе прыпадак кашлю, намагаючыся тым часам разабраць хаця якія-ніякія літары. Нарэшце, убачыўшы некалькі слоў, падобных па напісанні да англійскіх, яна зразумела, якія літары як выглядаюць, і пачала чытаць па складах. Басі было так нязручна ад уласнага невуцтва, што яна пачырванела і сарамліва зірнула на паннаў ды паненак. Але, убачыўшы, як усе станоўча ківаюць і ўважліва ўслухоўваюцца ў кожнае слова, дзяўчынка здагадалася, што большасць з іх разумее раўнютка столькі ж, колькі і яна сама. Натхнёная гэтым нечаканым адкрыццём, Бася, ужо нічога не баючыся, смела ўзялася чытаць далей. Пасля таго як яна скончыла, сяброўкі пахвалілі яе:

– Ты так добра чытаеш на лаціне!

* * *

4 снежня ўвесь Кракаў святкаваў імяніны вялікай княгіні Барбары. Калі Бася разам са світай княгіні Альжбэты шпацыравала па двары рэзідэнцыі, Міхал паклікаў яе і працягнуў нейкі пакунак.

– У цябе ж сёння таксама імяніны, як і ў вялікай княгіні, – сказаў юнак.

Бася разгарнула пакунак і ўбачыла невялікі кінжалік са срэбнай дзяржальняй і прыгожымі похвамі.

– Няхай у цябе будзе гэты кінжал. Што, калі табе выпадзе ратавацца, а мяне не будзе побач?

– Дзякуй, Міхалачак! – прамовіла Бася, разглядаючы падарунак. – Мне так прыемна, што ты памятаеш пра мае імяніны!

Міхал усміхнуўся.

– Ты можаш насіць яго ў складках адзення, – параіў ён. Бася схавала кінжал.

– А калі твае імяніны?

– Ох, Баська, яшчэ не хутка – летам.

– Шкада, – працягнула дзяўчынка. – Але ты мяне абавязкова папярэдзь – я таксама табе нешта падару.

– Дамовіліся, я абавязкова скажу табе, – паабяцаў Міхал. Тут яго паклікаў нехта з жаўнераў.

– Ну вось, у мяне зноў варта, – уздыхнуў юнак.

Сябры развіталіся, і Бася далучылася да сябровак, якія з цікаўнасцю сачылі за дзяўчынкай і згаралі ад нецярплівасці даведацца, што ж такое падарыў ёй Міхал.