Читать книгу Dzieje Mongolii - Baabar - Страница 16

Część północnych Hiung-nu, dotkliwie pobitych i wypędzonych ze swoich ziem przez południowych krewnych, zgromadziła się pod chorągwią szanjü. Sprzymierzyli się oni z plemieniem Kangjü i pod koniec IV wieku wyruszyli na zachód, wkraczając w historię pod imieniem Hunów, tych wschodnich barbarzyńców9, którzy przyczynili się do upadku starożytnego Imperium Rzymskiego. W owym czasie Rzymianie dokonywali już wymiany handlowej z Chinami, zarówno drogą lądową, jak i morzem, a ich wiedza geograficzna sięgała aż po Ocean Spokojny. Przeżywając okres rozkwitu kulturalnego, Imperium Rzymskie było ofiarą nieprzerwanych napaści ze strony Gotów i Wandalów, pierwotnych plemion germańskich i sarmackich.

Nagle – w 372 roku – pojawili się zbrojni jeźdźcy, dokonujący najazdów i plądrowania. Nazywali siebie Hunami i jeśli chodzi o brutalne postępowanie, przewyższali nawet Wandalów. Imperium Rzymskie, które stworzyło jedną z największych cywilizacji światowych, niepokojone przez napastników dosłownie z każdej strony, rozpadło się w 395 roku. Po śmierci cesarza Teodozjusza I podzieliło się na zachodnie Imperium Rzymskie ze stolicą w Rzymie i wschodnie Imperium Rzymskie ze stolicą w Konstantynopolu. Zachodnie Imperium Rzymskie wiodło żałosny żywot, gospodarczo zacofane i kontrolowane przez germańskich przywódców wojskowych, z których usług korzystało. Stale powtarzające się najazdy prymitywnych plemion germańskich spowodowały w końcu jego całkowity rozpad na państwa Wandalów, Wizygotów, Franków, Burgundów i Anglów. Cesarstwo Wschodniorzymskie miało więcej ludności i bogactw i dlatego nadal rozkwitało pod wpływem kultury greckiej.

Główne zagrożenie dla Konstantynopola płynęło ze strony potężnego, tajemniczego państwa huńskiego, które powstało na stepowych ziemiach dzisiejszych Węgier. W 434 roku król Attyla, zwący się Biczem Bożym, został wodzem tego państwa, które rozciągało się od Kaukazu aż po Ren. Temu dwudziestoośmioletniemu mężczyźnie pisane było zostać geniuszem w historii wojskowości. Hunowie, którzy uczynili starożytną Panonię nad Dunajem swoją stolicą, uderzyli w 442 roku, pod jego dowództwem, na Wschodni Rzym i złupili Adrianopol. W 451 roku zaatakowali Zachodni Rzym i wdarli się do Włoch, gdzie próbowali puścić z dymem święte miasto Rzym. Historia zaświadcza, że niebezpieczeństwo to zostało zażegnane jedynie dzięki temu, iż papież Leon I odwołał się osobiście do Attyli [30, 76]. Dziki napór barbarzyńców został powstrzymany w 451 roku na polach katalaunijskich (współczesna północna Francja i Belgia) przez sprzymierzone siły Rzymian i Wizygotów, pod dowództwem Aecjusza.

Bicz Boży powrócił do swej Panonii, aby tam wkrótce, w 453 roku, umrzeć. Jego śmierć próbują wyjaśnić różne legendy. Jedna z nich powiada, że Attyla podbił jedno z germańskich plemion, zabił jego przywódców i pojął za żonę brankę z tego plemienia, Ildiko. W noc poślubną dziewczyna pomściła swych zabitych krewnych i ich zburzony dom. Chociaż jest to być może tylko legenda, to istnieje też podobna wersja – chińska, która głosi pochwałę tanguckiej księżniczki Gürbeldżin Goy, bohaterki bardzo podobnej opowieści o Czyngis-chanie [174, 162].

Imperium Hunów upadło wkrótce po śmierci Attyli. Potomkowie południowych Hiung-nu, rozpędzeni przez zwycięskich mścicieli Tunghu, pozostali całkowicie nieświadomi głośnych czynów północnych Hiung-nu, ich niegdysiejszych ofiar, na ziemiach odległych o 10 tysięcy kilometrów. A Europejczycy potrzebowali kilkuset lat, aby odkryć, że wschodni Hunowie byli przodkami okrutnego Czyngis-chana.

5 Etymologia niepewna (przyp. tłum.).

6 Niektórzy uczeni są zgodni w tej sprawie. Por. np. de Rachewiltz 1973 lub Bira 1992 (przyp. C.K.).

7 Jest to tradycyjny pogląd na powstanie Wielkiego Muru. Współcześni uczeni dowodzą, w sposób przekonywający, że Wielki Mur w kształcie, do jakiego jesteśmy przyzwyczajeni, powstał za czasów dynastii Ming. Por. Waldorn 1990 (przyp. C.K.).

8 Fragment z Szy-ci zacytowany przez Barfielda (1989, s. 37) stwierdza, że było dwóch Tu-ci-wangów, czyli ‘mądrych królów’, jeden strony lewej, drugi strony prawej. Zgodnie z tym samym fragmentem królowie Luli (których także było dwóch) zajmowali pozycję poddanych (przyp. C.K.).

9 Wyraz grecki tożsamy znaczeniowo z chińskim hu, ‘dziki, barbarzyńca’. Starożytni Grecy, którzy uważali się za naród cywilizowany, traktowali innych jako barbarzyńców, których mowa była niczym więcej niż nierozumnym bar-bar.