Читать книгу Dzieje Mongolii - Baabar - Страница 24

Pomimo swej ostentacyjnej niezależności plemiona te uświadomiły sobie, że aby stać się potężnymi, muszą się zjednoczyć. Jednakże pomiędzy dwunastowiecznymi koczownikami przez długi czas nie pojawił się żaden silny i powszechnie uznawany przywódca. Kiedy już jakiś zaczyniał się wyłaniać, szybko obalał go któryś z konkurentów. Dojście do władzy Kabul-chana – chana wszystkich Mongołów, a następnie upadek jego rodu można potraktować jako rodzaj „rozgrzewki” przed pojawieniem się przywódcy koczowników.

Potomkowie Kabula doświadczyli złego losu i poniżenia jako członkowie zdegradowanego plemienia. I chociaż Kutula, syn Kabul-chana, został ogłoszony chanem wszystkich Mongołów, to jego wnuki i prawnuki nie zachowały tej godności, jako że na scenie pojawili się inni konkurenci, a osłabiona rodzina nie mogła już dłużej liczyć na poparcie ze strony arystokracji. Jesügej, wnuk Kutuli i nieintronizowany chan, został otruty przez Tatarów i zmarł w 1171 roku. W tym czasie jego najstarszy syn, Temüdżin, miał zaledwie dziewięć lat.

Temüdżin, prawnuk obalonego niegdyś Kabul-chana, dorastał, aby stać się w przyszłości wielkim Czyngis-chanem. Był on wielkim bohaterem, potomkiem podupadłego plemienia, który ostatecznie podbił większość znanego wówczas świata. Tajna historia Mongołów daje bardzo szczegółową relację z lat jego młodości. Temu młodemu chłopcu nie tylko nie pozwolono kierować zubożałą rodziną, porzuconą przez stronników jego zmarłego ojca, ale w dodatku był stale prześladowany, nie tyle przez wrogów, co potencjalnych rywali do tronu chańskiego. Ubóstwo, głód i prześladowanie rozniecały w serduszku tego chłopca, prawowitego dziedzica tronu, palącą żądzę odwetu, a także dały mu wiedzę, jak rozpoznać i zyskać przyjaźń wiarygodnych ludzi, którzy by mu pomogli wyjść z trudnego położenia. Takimi ludźmi, którzy zaoferowali swoją pomoc w mrocznych dniach jego młodości, byli Sorkan Szira, Mukali, Dżamuka, Bo’orczu i inni, którzy przyłączyli się do Czyngis-chana.

Największym upokorzeniem, jakiego doświadczył Temüdżin jako młody mężczyzna, było uprowadzenie jego żony przez Merkitów. Młodzieniec udał się po pomoc do To’orila, ong-chana Kereitów. Z pomocą ong-chana Temüdżin odzyskał swoją żonę i od tej chwili rozpoczęła się jego zadziwiająco szybka kariera, tak że wkrótce został najbardziej wpływową osobą wśród wszystkich Mongołów, rywalizującą o tron królewski z Dżamuką, pobratymcem z lat dzieciństwa. Ostatecznie w 1189 roku tron chana wszystkich Mongołów przypadł dwudziestosiedmioletniemu Temüdżinowi, któremu nadano tytuł Czyngis-qa’an. Nazwa činggis, jak sądzą uczeni, oznacza ‘morze’ lub ‘ocean’15.

Wybór na chana wszystkich Mongołów okazał się początkiem zdumiewającego wyczynu Temüdżina: podboju połowy świata. Jego pierwszym celem było zjednoczenie narodów koczowniczych, zamieszkujących pomiędzy górskimi grzbietami Ałtaju i Chinganu. Czyngis, mądry i bystry polityk o rzadkich w dziejach całego rodzaju ludzkiego uzdolnieniach, dla osiągnięcia swych własnych celów wyzyskał stałą wzajemną wrogość koczowniczych książąt, ich wieczne ambicje, mściwość i zazdrość. Najpierw wyciągnął pomocną dłoń do To’oril-chana, wybawcy jego żony, dla którego nastały trudne czasy. Dzięki temu zapewnił sobie wsparcie plemienia Kereitów w wyprawie na Tatarów, zabójców swego ojca16. W tym czasie sprzymierzył się z potężną dynastią Cin, która walczyła z Tatarami i w ten sposób dał upust zadawnionemu uczuciu zemsty.

Po zwycięstwie nad Tatarami Czyngis i To’oril-chan pokonali wspólnie plemiona Tajczi’utów i Najmanów. Jednakże z powodu fatum, które ciążyło nad tronem Kereitów, panujących nad ogromnym obszarem środkowej Mongolii, ci dwaj nie mogli nadal pozostawać w zgodzie i ich przymierze rozpadło się. W następstwie tego Czyngis-chan podporządkował sobie ziemie od Ałtaju po Chingan i od jeziora Bajkał po Wielki Mur i w 1206 roku proklamował Wielkie Imperium Mongolskie.

Czyniąc jego jądrem własny chanat mongolski, poświęcił szesnaście lat swego życia na zbudowanie wokół niego Wielkiej Mongolii. Ta długa i mozolna walka o „zebranie rozproszonego narodu i połączenie rozdzielonego ludu”17 była decydującą i najbardziej uzasadnioną historycznie wojną, jaką podjął w swym życiu wojownika i zdobywcy. Jeśli niektórym narodom nagle urosły w potęgę Czyngis kojarzył się z przerażającym obrazem nienasyconego potwora, to dla innych był to obraz potężnego opiekuńczego bohatera. Ojraci, Kirgizi i Ujgurzy dobrowolnie podporządkowali się jego rządom. Chan pochwalił ten „rozsądny” czyn, obdarzając ich hojnymi darami w postaci mongolskich kobiet, w tym także księżniczek.

Niekiedy zdarzały się w kraju wypadki waśni rodzinnych, ale złaknionych władzy podżegaczy karano szybko i surowo. Jako przykład może posłużyć szaman Kököczü, jeden z tych ludzi, który miał największy wpływ na Czyngisa. Szaman, którego chan szanował i obawiał się jednocześnie, był podziwiany przez koczowników jako potężny czarownik, który pozostaje w bezpośredniej łączności z Niebem. Jednakże nadużył on swego wpływu, podburzając Chasara, brata Czyngisa, do walki o tron. Czyngis odpłacił za to szamanowi, każąc publicznie złamać mu kark. W ten sposób, dzięki ukaraniu na oczach ludu szanowanego czarownika, chan umocnił swą władzę pośród koczowników.