Читать книгу Dzieje Mongolii - Baabar - Страница 18

Okres VII i VIII wieku cechował się radykalnymi zmianami w cywilizacji ludzkiej, a także rewolucjami, które wyznaczyły kierunek na przyszłość. Dynastia Suej pojawiła się pół tysiąclecia po upadku dynastii Hanów, aby zjednoczyć Chiny. I chociaż przetrwała mniej niż trzydzieści lat, to położyła fundament dla dynastii T‘angów (od 618 roku) i zapoczątkowała złoty okres cywilizacji chińskiej, który miał trwać przez trzysta lat. W okresie T‘angów z Indii, za pośrednictwem literatury sanskryckiej wkroczył do Chin buddyzm, a obok tradycyjnego taoizmu ukształtował się także neokonfucjanizm. Za T‘angów rzemieślnicy wytwarzali najlepszy jedwab i najlepszą porcelanę; pisali wówczas najwięksi poeci chińscy Li Po i Tu Fu; malował Wang Wej. Opracowany w tamtym okresie system administracyjny miał być stosowany przez liczne późniejsze dynastie.

Rozkwit dynastii T‘ang zbiegł się z powstaniem królestwa Tybetańczyków, daleko na południe od Chin, w pokrytych śniegiem Himalajach, gdzie utworzyli oni silne państwo, niemające precedensu w ich historii.

Dynastia królów z Jarlungu sięgnęła po rzeczywistą władzę za czasów króla gNam-ri-srong-bcana (570–619). Jednakże do potęgi doprowadził Tybet jego syn Srong-bcan-sgam-po (pan. ok. 627–649), który atakując t‘angowskie Chiny, zaanektował południowozachodnią część cesarstwa. Tybet, w przymierzu z Imperium Tureckim, zaczął sprawować kontrolę nad Jedwabnym Szlakiem, przez który Chiny prowadziły handel z Zachodem. Chociaż, jak głosi legenda, buddyzm miał przeniknąć do Tybetu w III wieku n.e., jego najsilniejsze oddziaływanie zaznaczyło się w czasach T‘angów. Ogromny wpływ na wprowadzenie buddyzmu wywarły dwie cudzoziemskie małżonki Srong-bcan-sgam-py, księżniczka nepalska K‘ri-bcun i chińska Wen Cz‘eng, obie żarliwe buddystki. Buddyzm zaczął oddziaływać na życie i obyczaje Tybetańczyków. Jednak dopiero 150 lat po Srong-bcan-sgam-pie inny wielki król tybetański, K‘ri-srong-lde-bcan (pan. 755–797), zbudował olbrzymi klasztor buddyjski (bSam-jas) i wprowadził rządy teokratyczne. Mnisi buddyjscy zaczęli ingerować w sprawy rządzenia krajem; Tybetem rządzili bardziej mnisi niż król, a polityką państwa stał się nie pragmatyzm, lecz ideologia religijna. Okazało się to barierą dla przyszłego rozwoju Tybetu jako wielkiego państwa. Dokładnie taka sama sytuacja powtórzyła się w Mongolii mniej więcej osiemset lat później.

Podczas gdy Azja Wschodnia i Środkowa znajdowała się pod władzą tych trzech potężnych dynastii, Azja Zachodnia – Pustynia Arabska – była nie tylko świadkiem narodzin nowego i potężnego państwa, lecz także nowego nauczania, które wywarło wpływ na rozwój całej ludzkości. W roku 570 urodził się w Mekce Mahomet – założyciel islamu i twórca kalifatu arabsko-muzułmańskiego. Przez wiele lat mieszkał i działał w Mekce, aż do 622 roku, kiedy jego stronnicy zostali pokonani i musiał przenieść się do Medyny. Ta data wyznacza początek hidżry, nowego kalendarza i religii.

Islam dodał Arabom, pustynnym koczownikom, ducha i szybko ich wezwał do świętej wojny. Korzystając z pogłębiającej się słabości Cesarstwa Wschodniorzymskiego, podbili oni Syrię (634–640), Egipt (640–645), Cypr (649) i na koniec Persję i Armenię. W ciągu niecałego stulecia Arabowie przemknęli przez obszary od Morza Czarnego, Kaspijskiego i Jeziora Aralskiego, po dorzecze Syr-darii i dalej na wschód aż po rzekę Indus. Na południu zagrabili całą Afrykę Północną. Po zajęciu – na północy – Hiszpanii, Sycylii, Korsyki i Krety, wkroczyli w głąb Francji. Lawinę arabskiego naporu udało się zatrzymać – w 732 roku – francuskiemu królowi Karolowi Młotowi i jego synowi Pépinowi. Odtąd cywilizacje chrześcijańska i islamska zaczęły graniczyć ze sobą przez Pireneje, w sercu Europy.