Читать книгу Die Silberstein-trilogie - Etienne le Roux - Страница 22
V
ОглавлениеSteeds beweeg Henry voort. Met elke skrede, namate sy beeld rasgenoot, Oosterling en Neger betrek, wissel die patroon van segregasie-integrasie, gaan die kleure in mekaar oor, stol die beeld telkens vir die geringste breuk van ’n sekonde, leef die vistas van twee gesigspunte by herhaling.
Hy word voorgekeer deur ’n mannetjie wat ongeskeer, onvanpas en hopeloos verlore nogtans aangedryf word deur sy obsessie.
“Waar is hy?” vra hy.
Henry herken nou die tuinier.
“Mr Silberstein, waar is hy?”
Die mannetjie kyk na die veelkleurige mense, maar daar is nie die minste belangstelling of verbasing by hom te bespeur nie. Hy gewaar Jock Silberstein in die verte en baan sy weg tussen ’n Neger en ’n Kanadees deur. Hy is die enigste een wat nie lag nie. Sy ken is aggressief na vore, sy stoppelbaard doelgerig, sy aandag afgesonder in die enigste wêreld wat vir hom betekenis het.
’n Hele groep het nou ’n conga-ry gevorm en hulle beweeg al in die rondte tot by ’n sentrale punt.
“Chook-chook!” sing hulle. “The train of happiness. Off to Hallelujah Boulevard.”
Henry sien ook die twee Misses Silberstein. Hulle was nog nooit so uitgelate nie. “Chook-chook!” sing hulle en swaai hulle lyfies.
Hy kom te staan voor ’n donkerogige meisie en hy wonder terloops of sy nie Salome is nie. Sy is baie aantreklik en gesels met hom oor liefde. Sy het al die nirwana van geestelike herbewapening bereik. Seks, godsdiens, goeie wil en onbaatsugtigheid golf deur haar gesprek en haar ware persoonlikheid het vir goed verdrink in die see van universele erbarming. ’n Zombie van liefde, met haar wit arms en donker oë, bloedloos te velde in haar kruistog, die vaandels van leukemie wapperend bo die stryd.
“Ek het myself met almal vergelyk,” sê sy. “Ek het myself minderwaardig en dikwels meerderwaardig gevoel. Maar nou …”
Sy wys na die sirkelgang wat die hele kamer betrek en aan hulle pluk om deel te word.
“Maar nou het ek die bose uit my uitgedryf. Boetvaardig het ek om verskoning gevra, eerlik het ek myself ondersoek en blootgelê.”
Dan glimlag sy, ’n glimlag wat nie haar gesig ophelder nie, maar wat bloot gevorm word, wat grafstene bekring met rooi, wat die stryd tussen goed en kwaad vir ewig oplos deur volkome onttrekking, tot die vormloosheid van die Groot Saamwees.
Dr. Johns en regter O’Hara sluit by hulle aan, hulle aandag getrek deur die woord “bose” in die verbygaan, maar hulle word deur haar hooghartigheid en deur haar afsydigheid vernietig – die akademie van hulle wêreld van boeke, wyn en spitsvondigheid blootgestel as die nuwe filistynsheid, hulle self hardvogtiglik geopenbaar as Regs en benede kennis.
Nou wandel Henry nie meer voort nie; hy word onkeerbaar saamgesleep deur die stroom van geestelike herbewapening, gedwing tot die ritme van liefde, geledig tot deel van die groot protoplasma, en uitgepers in ’n conga-ry bestaande uit ’n
Indiër,
Kanadees,
Sweed,
Mauritiaan,
Switser,
Mexikaan,
Sierra-Leoon,
Kongolees,
Matadiër,
Swazi,
Brasiliaan,
en Birmaan.
Die conga-ry bereik die middelpunt en ontbind in ’n chaos van begrip. Hy word heen en weer gevoer deur ’n liriese oorgawe wat, onder donderende musiek van die orkes, dreig om ’n enkeling pynlik te vertrap.
Waar het Jock al hierdie mense vandaan gekry?
Boem-boem! dreun die tromme, en iemand skree in Henry se oor:
“Lookin’ for a cat in Caux!”
Henry gewaar ’n “gone” eendstert wat, gans verdwaal, op ’n verkeerde partytjie beland het.
“Gimme a chick from Bánáná!” skreeu die eendstert.
Hy kyk van die een na die ander, sy ketelpypbene dril soos riete in die wind.
“Glory Hallelujah!” skree hy. “Dig that rhythm!”
“Ekstase! Ekstase!” fluit die stemmetjie van lady Mandrake wat, botstil, hopeloos dronk, die vrolikheid begriploos gadeslaan.
Henry sien die tuinier. Hy het Jock in ’n hoek betrap.
“Kyk, meneer,” sê die tuinier dringend terwyl hy aan ’n puisie op sy enkel krap. “’n Mens moet ’n toekoms hê.”
Hy gryp die een arm van sy heer in ’n ysterklem vas.
“Ek verstaan die masjien. Gee my ’n kans. Ek het ’n vrou en ses kinders. Ons moet lewe.”
Liefde ruk hulle uit mekaar en Henry en Jock kry mekaar vir ’n oomblik alleen.
“Hy lieg,” sê Jock. “Hy het net een kleinkind wat by hulle bly.”
’n Liberiër blaas ’n speeltrompet in Henry se oor.
“Hy wil die werk van die man hê wat die knoppies by die bottelary druk,” sê Jock.
“Is dit moeilik om die knoppies te druk?” vra Henry. “Ek bedoel, vereis dit heelwat wiskundige berekening?”
“Ek weet nie,” sê Jock.
“Maak hom ’n hulp,” sê Henry. “Hy is in elk geval onskadelik.”
“Met ’n pragtige uniform,” sê Jock. “Goud en silwer en groen.”
Dis asof hulle saam in die tenk spoeg.
Iemand klop op die sestienpotige agterhuistafel. Dis die voorsitter wat toesprake aankondig. Almal wyk uit tot panoramiese groepies. Hulle luister in stilte alhoewel telkens oorverdowende applous die spreker onderbreek.
“Ek sal hard werk,” sê die tuinier. “Arbeidsadel. Ek sal geen ure ken nie.”
Jock tik hom gerusstellend op die skouer.
Dis ’n gewese leier van ’n African National Union wat nou praat.
“Die waarheid,” sê hy, “is deur die gees van geestelike herbewapening aan my geopenbaar. . .”
“Dag in en dag uit,” sê die tuinier. “In die vroeë ure van die oggend …”
(Niemand sien Julius Jool, aartskommunis, wat met minagting alles gadeslaan nie. ’n Toevallige hermafrodiet, sit hy/sy soos ’n Morgenthau van die proletariaat en wag op die uiteindelike reaksie tot sy universele orde. Hy het alreeds sy werk gedoen en wag geduldig op die produk van sy arbeid.)
Toesprake en applous wissel mekaar so snel af dat in die meesleurende entoesiasme selfs die volgorde chaoties word en woorde en toejuiging saamsmelt tot ’n kakofonie van luidrugtige saamwees. Henry het intussen weer op die verhogie beland nadat hy op weg J.J. en die slank Mrs Silberstein ontmoet het. Net soos lady Mandrake, het hulle ook effens onvanpas gelyk – eintlik na twee selfsugtige sondaars, volkome onproduktief.
Boodskappe word nou voorgelees van persone met kleurryke maar hoogs onbekende name, uit hoofde van gewese ampte nogtans indrukwekkend – boodskappe verfraai met die luister van Hollywoodsterre, verhewe deur niksseggendhede van formidabele staatsmanne, en boodskappe respektabel gemaak deur die monnikspy van ’n priester, die sendinggees van ’n eerwaarde van Upsida en die selfopoffering van ’n Vassar-maagd in haar vredesending êrens gekasty in Afrika.
Dit word laat in vrede en Jock Silberstein klop op die sestienpotige agterhuistafel om, te midde van die universaliteit, ook die belang van die enkele instansie te bewys. Dis ’n groot geleentheid. Hy voel self minderwaardig; daarom het hy die aankondiging gedelegeer aan iemand wat sinnebeeldig miskien die gees vertolk.
En die albino kom na vore. Hy met die vel wat volkome kleurloos is, wat met die natuurfrats ’n waarheid bewys. En braaf juig hulle almal terwyl die wit-oog, wit-haar, blank-bantoe vir die eerste keer die aansien kry waarop hy volgens alle argumente geregtig is.
“Liewe vriende,” begin hy lees van die wit foliovel, “ons is hier om die verbond te vier …”
Hy praat met ’n afgemete stem en kyk telkens na die gehoor.
“Henry …”
En Henry kom na vore, bestraal deur ’n soeklig, en hy neem posisie in teen ’n agtergrond van proteas.
“Salome …”
Behalwe vir die tussentrede van ’n deus ex machina moet hy nou sy beminde sien. En, daar onder, tussen die sari’s, aandrokke, katoenrokke en komberse, is alreeds ’n beweging …
Maar …
Dis die tuinier wat van die geleentheid gebruik maak om die verhoog op te storm, armswaaiend, botsend teen vername gaste, “Mr Silberstein, ek beroep my op die aanwesiges!”
’n Stilte daal op die vertrek, die bewegings verstar tweeledig in prente van segregasie en integrasie, figuratief en nie-figuratief, in blokke van goed en kwaad, in fragmente waar goed en kwaad onsigbaar inmekaar geweef is, in ’n mosaïek wat met die conga-ry die sirkelgang na binne vorm, in die Ubu-drol van lewende gesigte na bo verhewe.
Die tuinier gewaar die albino en stoot hom vieserig opsy.
Dit was die albino se groot oomblik. Hy het die inhoud op die foliovel uit sy hoof geleer; hy het die hele aand gewag … Daar wel ’n woede in hom op; hy voel die minagtende gebaar as ’n blaam op sy vel sonder kleur. Hy het hom vanaand as deel van die groter eenheid gesien; sonder rasgenote, sonder land, sonder taal, sonder stamgode het hy in hierdie groter eenheid gevoel dat hy hoort en teenstrydiglik in die alomvattendheid die emosie ervaar wat ten grondslag lê van apartheid. En, geheilig deur sy woede, doen hy nou iets wat hy nooit tevore sou gewaag het nie, gekondisioneerd soos hy deur al die jare as afwyking was om óf vernietig óf geostraseer te word – hy lig sy hand teen kleur en stamp die tuinier terug.
’n Afkeurende geluid kom deur die saal.
Beide die tuinier en die albino, aangedryf deur die drang tot uiting, worstel na vore en stel mekaar skaakmat, hulle hande en arms beurend ineengevleg.
Dan begin hulle gelyk praat.
Die tuinier: Al wat ek vra, is ’n reg om te werk en te doen …
Die albino: ’n Heuglike oomblik vir Henry en Salome Silberstein …
Die tuinier: Om ’n bydrae te lewer met die masjien …
Die albino: Ons sal hulle nie op hulle goeie hoedanighede wys nie, maar hulle vra om te let op hulle vriende …
Die tuinier: En daardie kennis te gebruik in die taak waarop elkeen geregtig is …
Die albino: Om hulle harte en gemoedere oop te hou …
Die tuinier: Met kennis en met die masjien alles te ontleed …
Die albino: En bewus te word van hulle vriende.
Die dubbeldeur van die rondawel gaan oop en die twee vaal Misses Silberstein, volgens vorige tydsberekening op die regte oomblik, maar salig onbewus van die struweling, kom met die koek die kamer binne. Die een het ’n sari aan, die ander een ’n seremoniële kombers van Tangaland. Hulle glimlag en wuif vir die gaste, hulle dans die highlife, weggevoer deur die verrukking van die oomblik. Prettig sit hulle die koek op die sestienpotige agterhuistafel neer en chook-chook na weerskante tot by die vroeg reeds bepaalde plekke waar hulle elkeen ’n kniebuiging vir die verstomde gaste maak.
Gegrif in die lig behou almal roerloos hulle posisie en op daardie presiese oomblik, vir die eerste keer in baie jare, stotter Jock Silberstein se ligte-enjin, flikker-flikker die ligte, en daal die duister terwyl die swembad leeggepomp word.
