Читать книгу Калі цвіла чаромха (зборнік) - Коллектив авторов, Ю. Д. Земенков, Koostaja: Ajakiri New Scientist - Страница 17

Кожны незнаёмы чалавек, бы непрачытаная кніга. І толькі адкрый гэтую кнігу на любой старонцы – паглыбішся ў найцікавейшы раман… …Бараўляны. Анкалагічны цэнтр. Аддзяленне, дзе ляжаць толькі жанчыны, бо тут лечаць тое, што ніколі не баліць у мужчын, – грудзі.

Палата на чатырох чалавек. Самай маладой, Віцы, дваццаць пяць, дзвюм кабетам, Ірыне і Яніне, за сорак, у кутку, далей ад вокнаў, чацвёртая пацыентка – амаль васьмідзесяцігадовая Данілаўна.

Данілаўна як бы выпадае з калектыву, аб’яднанага адной бядой, аднымі праблемамі, аднымі размовамі пра дактароў, працэдуры, лекі… Старая ніколі не ўдзельнічае ў гамонках, нічога не расказвае і пра сябе: то спіць, адвярнуўшыся да сцяны, то ляжыць цэлы дзень моўчкі, падклаўшы пад шчаку руку, уся ў сваіх думках і ўспамінах… Але жанчыны ведаюць, што яна адзінокая – ні дзяцей, ні ўнукаў. Салдацкая ўдава яшчэ з часоў вайны. Кажуць, быццам бы ёсць пляменнік, медык пры вялікай пасадзе, але ён пакуль што ніводнага разу яе не наведаў.

«Ну навошта ёй у такім узросце лячыцца?» – бяздумна ўсклікнула Віка на другі дзень пасля паступлення ў палату, правёўшы вачамі ў калідор Данілаўну. Для Вікі любы ўзрост што за сорак здаецца ўжо дрымучай старасцю. А тут – восемдзесят, і яна яшчэ жыць хоча!..

Ірына і Яніна пераглянуліся, але абедзве прамаўчалі. Жанчыны ўжо ведалі, што ў Вікі злаякасная пухліна і яе чакае ампутацыя грудзей, а зусім не «дробязная» аперацыя, як яна ім у першы дзень далажыла… Яны разумелі, якія выпрабаванні, якія пакуты чакаюць гэтае, на іх погляд, яшчэ наіўнае, жыццярадаснае дзяўчо і як яна пасля гэтых пакут прагна захоча жыць і пачне чапляцца за кожную новую надзею, за самую танюткую яе саломінку… Яны разумелі – самі праз гэта прайшлі.

Дзень у бальніцы перажыць няцяжка – абход, перавязкі, уколы, кропельніцы… Пасля абедзеннага сну сямейнікі і радня наведваюцца… А вось увечар, калі ў палаце патушаць святло, навальваюцца розныя цяжкія думкі: пра яшчэ несамастойных, неўладкаваных у жыцці дзяцей, пра поўных сіл нестарых мужоў, пра сябе, скалечаную хваробай, пра адвечнае «чаму ўсё гэта мне – за якія такія грахі?» і пра тое, што будзе… І, мусіць, гэтыя думкі зусім задавілі б, каб ім паддаваліся. Але жанчыны не паддаюцца! Толькі святло пагасне – яны за размову! А размовы ў жанчын, вядома, адны: пра мужчын, пра каханне, пра шчасце, пра здрады… Ужо ж і шчыруюць – і хто што ў кніжцы цікавага прачытаў, расказваюць, і сакрэты сябровак, суседак, калег адкрываюць, і ўласныя гісторыі кахання прыгадваюць…

Вось неяк увечар зноў разгаварыліся нашы жанчынкі, і тут Яніна кажа: «Ану, бабы, прызнавайцеся! Што ў каго прыхавана на самым донцы душы – выкладвайце! У кожнага чалавека ёсць запаветная таямніца. Самі ведаеце, ад якой хваробы лечымся. Не сёння – заўтра можам… Дык навошта, каб яно было нерасказанае?..»

І першая спавядалася. За ёй адважылася Ірына. Знайшлася запаветная таямніца і ў Вікі. Расказалі тры маладзейшыя жанчыны свае гісторыі і ўжо сабраліся спаць, бо гаварыць пасля шчырых споведзяў не хацелася. І раптам у сваім кутку ўзнімаецца Данілаўна, садзіцца на ложку і кажа:

– Ну, што ж, цяпер мая чарга… Ёсць у маёй душы тое, што не хочацца цягнуць за сабой у магілу. Гэта вы, маладыя, яшчэ спадзяецеся на выздараўленне. А мне ўсё адно: ці так – ці так…

Значыць, вось як было. Забралі майго мужа, Пятра, вясной сорак першага ў войска. Было ў яго ўжо педвучылішча за плячамі, працаваў настаўнікам у школе. Сказалі, што трэба яшчэ вывучыцца на малодшага камандзіра. Трэба – значыць трэба: бяда невялікая паасобку пабыць, мы ўжо два гады з ім пражылі, накахаліся ўволю, а дзяцей пакуль што не было…

У чэрвені, за тыдзень да вайны, некаторых мужчын з нашай мясцовасці, што былі ў войску, на адпачынак адпусцілі. Неяк, зусім нядаўна, чытала ў газеце, што вайскоўцаў тады спецыльна дадому адправілі – паказаць, што Сталін вайны не баіцца… І я свайго чакала, але яго не пусцілі: нібыта пакінулі пісаць нейкі важны даклад для начальніка… Ну, а потым, памятаю, бягуць з сельсавета людзі: «Вайна! Вайна! Немцы напалі!» І пайшлі адступаць нашы праз вёску… Спачатку ішлі вялікімі калонамі… Потым атрадамі… невялікамі групамі…

Вось аднойчы пад вечар прыйшла група – чалавек восем, усе маладыя хлопцы, але са старшыной. Дайшлі да нашай хаты – а мы якраз на пачатку вёскі жылі – і ў нас прыпыніліся. Вельмі ж здарожаныя былі. Мой свёкар прынёс у хату сена, патрусіў на падлогу. Салдацікі і ляглі адразу. А старшына кажа: «Я такі стомлены, так хачу выспацца!.. Якую ноч ужо не сплю… Ці дазволіце мне легчы ў хляве на гарышчы, на сене?..» Ну, канешне, дазволілі.

Тут якраз карову з поля прыгналі, свякроўка падаіла яе і гаворыць: «Ідзі, Маруся, дай кожнаму па кубку малака». Я спачатку салдатаў у хаце напаіла, потым у хлеў пайшла. Зайшла, клічу: «Салдацік!» Маўчанне. Я па драбіне паднялася крыху, зноў клічу: «Салдацік!» Ён маўчыць – мусіць, спіць. Тады я на гарышча залезла і, у адной руцэ трымаючы кубак з малаком, другой навобмацак шукаю ўпоцемках яго. «Салдацік, салдацік!..» І раптам ён як дасць рукой па кубку! Той і паляцеў у сена. Як схопіць мяне! Як прыцісне – і пад сябе!.. Сэрца маё зайшлося, у галаве памуцілася… Што рабіць?.. Раздзіраць яму твар пазногцямі?.. Кусацца?.. Крычаць?.. Галасы чую на двары – там жа людзі, свёкар мой, свякроў… Сорам які! А ён цалуе мяне ўсю прагна – вусны, шыю, грудзі… І рукі яго гарачыя, і сам ён увесь гарыць…

Не закрычала, не раздзерла яму твар… Быццам самлела… Не ад страху – ад нейкага неверагоднага вар’яцкага пачуцця. І так было млосна, так салодка!.. Два гады з мужам пражыла, а такога ні разу не адчула. Быццам і сапраўды нейкае д’ябальскае насланнё… Ну, а потым толькі хустку на валасах паправіла, кофту зашпіліла і бягом уніз з таго гарышча!

Зранку ён сваіх салдат пастроіў, даў каманду ісці. Я якраз у хляве была. Ён затрымаўся, зайшоў да мяне і кажа: «Запомні, калі не заб’юць, вярнуся пасля вайны, і нават калі з мужам будзеш, усё роўна забяру цябе…» І пабег даганяць сваіх. Потым – акупацыя, голад, вёску нашу спалілі… Так цяжка было будавацца пасля вайны, асабліва тым, чый мужык не вярнуўся… Мой не вярнуўся… Ні адзін, ні другі не вярнуўся… І ніколі больш з мужчынамі ў мяне нічога не было. А з кім? Добрых вайна павыбівала, а абы з кім – чаго чапацца. І за што Гасподзь пакараў такой хваробай? Усё выкрамсалі… Мусіць, за той грэх…

У палаце стаяла мёртвая цішыня. Маладзейшыя жанчыны, ашаломленыя гэтай нечаканай споведдзю, баяліся нават паварушыцца. Нарэшце Яніна нясмела спытала:

– А каго вы больш чакалі: мужа ці гэтага… залётнага?.. Данілаўна не адказала. Мусіць, ужо заснула.