Читать книгу Cukrzyca. Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem - Группа авторов - Страница 18

Obecnie w Polsce w codziennej praktyce diabetologicznej i pediatrycznej stosowane są insuliny ludzkie i analogowe. Klasyczną krótko działającą insuliną jest insulina ludzka (regular human insulin) o składzie identycznym z insuliną wytwarzaną przez komórki beta wysp trzustkowych. Cząsteczka składa się z dwóch łańcuchów polipeptydowych A i B połączonych ze sobą dwoma mostkami disiarczkowymi: łańcuch A zawiera 21, a łańcuch B – 30 aminokwasów. Lek wytwarzany jest z wykorzystaniem metod inżynierii genetycznej. Jego działanie rozpoczyna się 30–45 minut od podania podskórnego, szczyt działania występuje po 2–3 godzinach, a całkowita aktywność leku w organizmie trwa do 8 godzin. Najczęściej stosowaną insuliną, zastępującą wydzielanie podstawowe trzustki, jest insulina o przedłużonym działaniu (NPH) wstrzykiwana raz lub dwa razy na dobę, w zależności od dobowego zapotrzebowania.

4.4.1. ANALOGI SZYBKO DZIAŁAJĄCE

Do analogów szybko działających zaliczamy insulinę Lispro, Aspart i Glulisine. Analogi są dużo szybciej absorbowane z tkanki podskórnej i 2-krotnie szybciej osiągają szczyt działania, w porównaniu z insuliną ludzką krótko działającą. Zmiana kolejności aminokwasów spowodowała, że uzyskano efekt powstawania monomerów cząsteczek insuliny, modyfikując jej właściwości farmakokinetyczne, w związku z czym zaczyna ona działać po 10–15 minutach od wstrzyknięcia, szczyt przypada na 1.–2. godzinę, a czas działania wynosi 4–5 godzin. Pierwszą insuliną analogową była Lispro, w której transponowano cząsteczkę proliny w pozycji 28 łańcucha B i cząsteczkę lizyny w pozycji 29 łańcucha B. Insulina Aspart różni się od insuliny endogennej pojedynczą zamianą proliny kwasem asparaginowym w pozycji B28. Porównując insulinę Aspart i Lispro, nie stwierdzono między nimi różnic pod względem farmakokinetyki i efektu metabolicznego. Obie cząsteczki zostały zarejestrowane do stosowania u dzieci. Zmiany budowy pierwszorzędowej struktury cząsteczki redukują tendencję analogów do samoistnego łączenia się w dimery i heksamery, co sprzyja lepszej absorpcji insuliny z tkanki podskórnej. Może być ona wstrzykiwana bezpośrednio po posiłku, bez negatywnego efektu metabolicznego. Dlatego krótko działające analogi znalazły szerokie zastosowanie zwłaszcza w metodzie ciągłego podskórnego wlewu insuliny i u pacjentów w wieku prepubertalnym. U młodszych dzieci, które w większości są nieprzewidywalne w zachowaniach związanych z jedzeniem, praktykuje się wstrzykiwanie insuliny szybko działającej w trakcie lub po posiłku.

4.4.2. INSULINY BEZSZCZYTOWE, CZYLI ANALOGI DŁUGO DZIAŁAJĄCE

Tradycyjna insulina długo działająca ma ograniczone zastosowanie, ze względu na swoją farmakokinetykę (wyraźny szczyt działania po 3–5 godzinach) i dużego stopnia zmienność działania (variability). Stosowana w funkcjonalnej insulinoterapii jako insulina bazalna, nie odzwierciedla fizjologicznego rytmu wydzielania podstawowego. Insulina ta coraz częściej zastępowana jest przez analogi długo działające: insulinę Glargine i Detemir. W obu przypadkach, poprzez modyfikację cząsteczki insuliny ludzkiej (Glargine – przyłączenie dwu cząsteczek argininy do NH₂ końca łańcucha B i zastąpienie w łańcuchu A argininy w pozycji 21 glicyną, Levemir – ominięcie treoniny B30 i przyłączenie cząsteczki 14-węglowego kwasu tłuszczowego – mirystynowego – do lizyny B29), uzyskano efekt wolniejszego wchłaniania się i redukcji szczytu działania. Wyniki pierwszych badań klinicznych potwierdzają mniejsze ryzyko hipoglikemii nocnych u dzieci leczonych insuliną Glargine i stabilizacji masy ciała w przypadku insuliny Levemir. Insuliny bezszczytowe znalazły szerokie zastosowanie w grupie młodzieży z uwagi na częste zjawisko „efektu brzasku” i jako insulina bazalna u najmłodszych dzieci. Mimo ewidentnych teoretycznych korzyści, jakie przynoszą insuliny analogowe, ich skuteczność w kontroli metabolicznej oraz bezpieczeństwo nadal wymagają weryfikacji. Nie jest znany ich wpływ na występowanie powikłań narządowych.

Charakterystyka działania insulin zawarta jest w tabeli 4.1.

Tabela 4.1. Charakterystyka farmakokinetyki insulin stosowanych u dzieci

NPH – neutral protamine Hagedorn.