Читать книгу Cukrzyca. Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem - Группа авторов - Страница 6

Wymienia się następujące czynniki środowiskowe, które mają związek z wystąpieniem cukrzycy typu 1 i niosą za sobą większe ryzyko zachorowania:

• pokarmowe – białko mleka krowiego, gluten, witamina D₃;

• wirusowe;

• nieprawidłowości dotyczące flory bakteryjnej przewodu pokarmowego (mikrobiota przewodu pokarmowego);

• ekspozycja na bakterie i pasożyty we wczesnym dzieciństwie;

• czynnik stresu.

Są one przedmiotem wielu badań naukowych, ale jak dotychczas nie wykazano bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego między obecnością tych czynników a wystąpieniem cukrzycy typu 1, co sprawia, że nadal nie znamy konkretnych przyczyn tej choroby.

2.2.1. CZYNNIKI POKARMOWE

Jednym z najczęściej wymienianych i badanych czynników środowiskowych jest wczesna ekspozycja – w okresie niemowlęcym – na białka mleka krowiego. Uważa się, że skrócenie okresu karmienia piersią poniżej 6 miesięcy zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę. Ma to szczególne znaczenie, jeśli okres karmienia piersią jest krótszy niż 3 miesiące. Kolejnym czynnikiem środowiskowym może być obecność glutenu w produktach zbożowych. Brakuje jednak danych, które jednoznacznie pozwoliłyby na stwierdzenie, że wczesne wprowadzanie glutenu zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę. Doświadczenia z krajów skandynawskich, gdzie jest wysoki wskaźnik zapadalności na cukrzycę i celiakię, przekreśliły hipotezę przyczyny cukrzycy wynikającej z wczesnego podawania glutenu. Dawniej bowiem w krajach skandynawskich zalecano dietę bezglutenową od 12. miesiąca życia, jednak w kolejnych latach obserwowano wzrost liczby zachorowań na cukrzycę i celiakię. Dlatego obecnie rekomenduje się wprowadzanie niewielkich ilości produktów zbożowych po 6. miesiącu życia.

Jednym z czynników sprzyjających rozwojowi reakcji autoimmunologicznej są obniżone stężenie witaminy D₃ oraz mniejsza ekspozycja na światło. Dalquiste wraz z innymi autorami opisywała związek między wyższą zapadalnością na cukrzycę typu 1 a długością dnia i ekspozycją na światło dzienne. Należy jednak podkreślić, że stężenie witaminy D₃ zależne jest także od diety. Właściwym źródłem tej witaminy są ryby. Wiemy również, że próby profilaktycznego leczenia witaminą D₃ osób predysponowanych nie zahamowały rozwoju cukrzycy (The Diabetes AutoImmunity Study in the Young, DAISY).

2.2.2. MIKROBIOTA PRZEWODU POKARMOWEGO I JEJ WPŁYW NA PROCESY CHOROBOWE ORGANIZMU

Dysharmonia mikroflory przewodu pokarmowego jest obecnie przedmiotem wielu badań. Dzięki metodzie sekwencjonowania genów można określić ilościowo i jakościowo osobniczą florę bakteryjną kolonizującą przewód pokarmowy. W ludzkim przewodzie pokarmowym egzystuje 10⁶–10¹² mikroorganizmów w 1 g treści. Ich ilość jest zróżnicowana w poszczególnych odcinkach: jelito cienkie, jelito grube, odbytnica. Największą aktywność, liczebność i zróżnicowanie wykazuje mikroflora zamieszkująca jelito grube. Szacuje się, że występuje tam 500–1000 gatunków należących do 45 rodzajów i 17 rodzin drobnoustrojów, które stanowią 80% suchej masy kału. Ze względu na charakter środowiska, w którym żyją, bakterie te są bezwzględnie lub względnie beztlenowe, a przemiany metaboliczne z ich udziałem mają charakter procesów fermentacyjnych. Prowadzone są liczne badania nad związkiem flory bakteryjnej z chorobami, np. z zaburzeniami gospodarki lipidowej, cukrzycą typu 2, chorobami z autoagresji, takimi jak niespecyficzne zapalenia jelit. Analizuje się czynniki, które kształtują florę bakteryjną przewodu pokarmowego. Należą do nich antybiotykoterapia, dieta bogatoresztkowa, dieta białkowo-tłuszczowa, a u niemowląt duże znaczenie ma sam poród. Podczas naturalnego porodu drogami rodnymi dziecko po raz pierwszy ma kontakt z mikroorganizmami, a podczas cięcia cesarskiego eliminowana jest naturalna ekspozycja na florę bakteryjną matki. Tak też tłumaczy się związek między częstszym występowaniem cukrzycy u dzieci, które rodziły się w wyniku cięcia cesarskiego.

2.2.3. INFEKCJE WIRUSOWE

Czynnikiem, na który najwcześniej zwrócono uwagę w kontekście zwiększonego występowania zachorowań na cukrzycę typu 1, są infekcje wirusowe. Obserwuje się sezonowość zachorowań w cukrzycy, szczególnie po infekcjach takich jak nagminne zapalenie przyusznic (potocznie zwane świnką), różyczka, odra. Znaleziono podwyższone miano przeciwciała przeciwko parwowirusom czy wirusom Coxsackie w przypadku nowych zachorowań u dzieci. Obecnie w badaniach fińskich znaleziono zależność między enterowirusami a cukrzycą typu 1. Uważa się, że są one jednym z czynników środowiskowych mogących wyzwolić reakcję autoimmunologiczną skierowaną przeciw komórkom beta wysp Langerhansa. Reakcja ta związana jest m.in. z mechanizmem mimikry molekularnej, w której układ odpornościowy, reagując na białka powierzchniowe komórki patogenu, kieruje się przeciw „podobnym” białkom własnego organizmu (cross-reacts).