Читать книгу Cukrzyca. Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem - Группа авторов - Страница 7

W świetle współczesnej nauki uważa się, że T1DM jest autoimmunologiczną chorobą z udziałem reakcji komórkowej układu odpornościowego z obecnością wielu przeciwciał skierowanych przeciw białkom komórki beta trzustki. Po raz pierwszy G.F. Bottazzo i A.C. MacCuish opisali obecność przeciwciał, które nazwano islet cell antybodies (ICA). Odkryto je u pacjenta z autoimmunologicznym poliendokrynnym zespołem. Ich identyfikacja ma wielorakie znaczenie. Po pierwsze, pozwala na potwierdzenie rozpoznania cukrzycy typu 1 i jest ważnym elementem diagnostyki różnicowej w przypadkach niejednoznacznych, np. różnicowania u osoby dorosłej między cukrzycą typu 1 a 2. Po drugie, odgrywają one istotną rolę w identyfikacji osób zdrowych, ale z grupy wysokiego ryzyka, np. z rodzin, gdzie już występuje przypadek cukrzycy typu 1 lub z predyspozycjami genetycznymi (układ HLA). Po trzecie, dzięki identyfikacji specyficznych dla cukrzycy przeciwciał wprowadzane są interwencje mające na celu prewencję wtórną, czyli zahamowanie procesu immunologicznego u osób z rozpoznaną cukrzycą typu 1 i ochronę nieuszkodzonych jeszcze komórek beta trzustki. Z klinicznego punktu widzenia badania nad przeciwciałami i immunizacją pozwalają pogłębić wiedzę w zakresie patofizjologii cukrzycy. Obserwuje się również zależność między przeciwciałami a wiekiem pacjenta, dynamiką procesu destrukcji komórek beta oraz ryzykiem wystąpienia autoimmunologicznego zespołu poliendokrynnego typu 1 i 2.

Wyróżniamy następujące przeciwciała typowe dla T1DM:

• przeciwciała przeciwinsulinowe (insulin autoantibodies, IAA);

• przeciwciała przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (glutamic acid decarboxylase, GAD);

• autoprzeciwciała IAA2 (insulinoma associated autoantigen 2, IAA2);

• stosunkowo niedawno odkryte autoprzeciwciała przeciw białku 8 rodziny transporterów cynku (ZnT8).

Autoprzeciwciała przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (GAD) po raz pierwszy opisane zostały w zespole sztywnego człowieka (stiff-man syndrom). Są one obecne także w innych chorobach z autoagresji: APS1 (autoimmune polyendocrine syndrome type 1 – autoimmunologiczny zespół niedoczynności wielogruczołowej typu 1) i AITD (autoimmune thyroid diseases – autoimmunologiczne choroby tarczycy) oraz w cukrzycy typu 2. Uważa się że GAD może być prezentowane przez komórki gruczołu tarczowego. Ich podwyższone miano jest charakterystyczne dla T1DM u osób dorosłych.

Według E. Kawasaki przeciwciała te występują u osób zdrowych w mniej niż 1%, ale w zespole sztywnego człowieka w 80%, przy rozpoznaniu cukrzycy typu 1 – w 60–80%, w cukrzycy dorosłych o powolnej progresji (latent autoimmune diabetes in adults, LADA) – prawie w 100%, w cukrzycy typu 2 – w 4–6%, a w APS1 i APS2 – w 30–50%.

Stwierdza się, że bardziej specyficznymi dla cukrzycy typu 1 są przeciwciała takie jak insulinoma associated autoantigen 2 – enzym z rodziny fosfatazy tyrozynowej (IAA2/512) i autoprzeciwciała przeciw białku 8 rodziny transporterów cynku (ZnT8). Przeciwciała te, odkryte w 2007 r., występują nawet u 80% osób z nowo rozpoznaną T1DM. Oznaczenie ZnT8 spowodowało, że 3-krotnie (właściwie do 1,8%) zmniejszyła się seronegatywna grupa osób z cukrzycą typu 1 (w grupie osób z nowo rozpoznaną cukrzycą, ale bez obecnych przeciwciał anty-GAD, IAA i IAA2). Przeciwciała te utrzymują się przez dłuższy okres od rozpoznania choroby, są więc istotnym biomarkerem w diagnostyce różnicowej pomiędzy typem 1 a 2 cukrzycy u osób z wieloletnim przebiegiem choroby.

Występowanie przeciwciał jest zróżnicowane w zależności od wieku rozpoznania choroby u pacjenta. Może to wskazywać na odmienne mechanizmy i przyczyny zainicjowania procesu z autoagresji, a tym samym na zróżnicowany patomechanizm cukrzycy typu 1. W praktyce klinicznej zaleca się oznaczanie kilku przeciwciał, najczęściej stosowane są potrójne panele: anty-GAD, IAA2 i IAA, w przypadku seronegatywnym należy oznaczyć miano przeciwciał ZnT8. Na podstawie tych paneli możemy również śledzić jak często i jak długo u osób z cukrzycą typu 1 występują poszczególne przeciwciała. Przy rozpoznaniu cukrzycy stwierdza się przeciwciała ICA u 70–80%, IAA – u 60%, a IAA2 – u 60% chorych z nowo rozpoznaną cukrzycą, anty-GAD są obecne w 70–80% przypadków. Uważa się, że w 98% przypadków nowo rozpoznanej cukrzycy występuje podwyższone miano choć jednego z powyższych autoprzeciwciał.

Natomiast w grupie osób wysokiego ryzyka (genetycznie predysponowanych z układem HLA sprzyjającym cukrzycy) stwierdzenie podwyższonego miana dwóch przeciwciał typowych dla cukrzycy jest wskaźnikiem prognostycznym wystąpienia tej choroby w przyszłości.

W przypadkach kiedy klinicznie rozpoznajemy cukrzycę typu 1, w tym negatywny C-peptyd, mówimy o idiopatycznej cukrzycy typu 1.