Читать книгу Cukrzyca. Personalizacja terapii i opieki nad pacjentem - Группа авторов - Страница 5

Cukrzyca typu 1 (type 1 diabetes mellitus, T1DM) należy do chorób immunologicznych ze specyficznym, ściśle określonym narządem, będącym przedmiotem reakcji autoimmunologicznej. Charakteryzuje się selektywną destrukcją komórek beta trzustki. Klinicznie cukrzyca typu 1 ujawnia się w chwili znacznego deficytu insuliny. Histopatologicznie stwierdza się znaczny spadek masy komórek beta trzustki wraz z naciekami komórek jednojądrzastych limfocytów w całych wyspach Langerhansa. Po raz pierwszy zmiany w wyspach zostały opisane przez Opie w 1901 r. Ze względu na obecność markerów stanu zapalnego często stosuje się określenie insulitis. W 1970 r. Jorna Nerup opisał szczegółowo typ reakcji immunologicznej zachodzącej w komórkach beta trzustki i postawił tezę dotyczącą patogenezy cukrzycy typu 1. Co więcej, wskazał udział wielu czynników w procesie degradacji komórek beta. Po raz pierwszy połączył udział czynników genetycznych ze środowiskowymi. Z tej przyczyny cukrzyca typu 1 nie jest typową chorobą genetycznie uwarunkowaną, jak wielokrotnie powtarza się w różnych publikacjach popularyzujących wiedzę, ale typową chorobą wieloczynnikową.

Przedstawiono hipotezę o roli genów układu HLA (human leukocyte antigens – ludzkie antygeny leukocytarne) i czynników zewnętrznych, np. infekcji wirusowych, w uruchomieniu reakcji autoimmunologicznej. Predyspozycja do autoimmunologicznej postaci cukrzycy typu 1 jest uwarunkowana procesem, w którym udział bierze wiele genów. Wskazuje się nawet na istnienie ponad 40 miejsc w genomie człowieka związanych z podwyższonym ryzykiem cukrzycy typu 1. Obecnie twierdzi się, że allele II klasy HLA odpowiadają za 35–40% ryzyka genetycznego. Najsilniejszy związek genów HLA sprzężony jest ze specyficzną kombinacją alleli w locii DRB1, DQA1 i DQB1, który posiada zarówno predykcyjne, jak i protekcyjne haplotypy. W populacji polskiej predykcyjne allele to DQB1*0302 oraz haplotypy DQB1*02-DQA1*0301 i DQB1*0302-DQA1*0301. Do protekcyjnych w naszej populacji zalicza się allele DQB1*0602 i *0603 oraz DQA1*0102.

Opisywana odpowiedź immunologiczna należy do reakcji typu komórkowego. U bliźniąt jednojajowych ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 wynosi 36%. Zarazem jednak u ponad połowy bliźniąt monozygotycznych choroba się nie rozwija, gdy jedno z bliźniąt zachoruje, co potwierdza silną obecność czynników środowiskowych w etiologii cukrzycy typu 1.

Najwięcej dowodów na ważną rolę czynników środowiskowych dostarczają badania epidemiologiczne. Obserwując populację polską i krajów Europy Środkowej, stwierdza się, że wskaźnik zapadalności wzrósł 2-krotnie w ciągu ostatnich 20 lat. Kolejna obserwacja dotyczy migracji ludzi. W wielu krajach imigranci stanowią grupę o wyższym wskaźniku zapadalności, niezależnie od regionu świata. Trudno jest wytłumaczyć te zjawiska czynnikami genetycznymi. Dodatkowo tylko u 10% stwierdzamy więcej niż jeden przypadek cukrzycy u krewnych pierwszego stopnia (rodzice, dziecko–rodzice, rodzeństwo).