Читать книгу Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego - Группа авторов - Страница 23

Układ wydzielania wewnętrznego (układ endokrynny, hormonalny) wydziela do krwi związki biologicznie czynne (hormony), które regulują kluczowe procesy w ustroju, a zwłaszcza biorą udział w:

– regulacji metabolizmu;

– utrzymywaniu bilansu wodnego;

– utrzymywaniu bilansu elektrolitowego;

– rozmnażaniu;

– trawieniu;

– regulacji wzrostu i dojrzewania płciowego;

– wytwarzaniu i wydzielaniu mleka;

– dostosowaniu ustroju do wymogów otoczenia.

Pod względem budowy hormony dzielimy na białkowe i peptydowe, steroidowe i pochodne aminokwasów. Hormony białkowe i peptydowe (np. insulina) oraz pochodne pojedynczych aminokwasów (np. adrenalina) są hydrofilne i nie wchodzą do wnętrza komórki, lecz wiążą się na powierzchni błony komórkowej ze strukturą błonową zwaną receptorem. Wiązanie to uruchamia uwalnianie drugorzędowych przekaźników, które wywołują kaskadę reakcji wewnątrzkomórkowych. Hormony steroidowe i hormony tarczycy są hormonami lipofilnymi i wnikają do wnętrza komórki, gdzie wiążą się z białkami receptorowymi w cytoplazmie oraz w jądrze komórkowym.

Hormony są wydzielane przez odrębne struktury anatomiczne zwane gruczołami wydzielania wewnętrznego, a także przez błonę śluzową przewodu pokarmowego, nerki, tkankę tłuszczową, mięsień szkieletowy i mięsień sercowy. Do gruczołów wydzielania wewnętrznego zaliczamy część podwzgórza, przedni płat przysadki mózgowej, tarczycę, przytarczyce, korę i rdzeń nadnerczy, wyspy Langerhansa w trzustce, jajniki i jądra. Nadrzędnym gruczołem wydzielania wewnętrznego jest część podwzgórza zwana wyniosłością pośrodkową. Ta część podwzgórza wydziela sześć hormonów regulujących tworzenie i wydzielanie hormonów przez przedni płat przysadki mózgowej (tab. 1.9).

Tabela 1.9.

Hormony wydzielane przez wyniosłość pośrodkową podwzgórza. Hormony te regulują czynność innych gruczołów

* Objaśnienie skrótów – patrz tab. 1.10

Inna część podwzgórza – jądro przykomorowe i nadwzrokowe – wydziela dwa hormony o działaniu bezpośrednim na komórki docelowe, a mianowicie oksytocynę i wazopresynę (hormon antydiuretyczny, ADH). Oksytocyna i wazopresyna są transportowane wzdłuż aksonów do tylnego płata przysadki mózgowej, gdzie są magazynowane i skąd są wydzielane.

Przedni płat przysadki mózgowej wydziela sześć hormonów (tab. 1.10). Cztery z tych hormonów, a mianowicie ACTH, TSH, LH i FSH, stymulują czynność innych gruczołów. Natomiast hormon wzrostu wywiera wpływy metaboliczne w różnych tkankach, a prolaktyna działa głównie na gruczoł piersiowy u kobiet, gdzie stymuluje wytwarzanie mleka.

Tabela 1.10.

Hormony przedniego płata przysadki mózgowej